Activiteiten (36)

Overzicht

  • 1.1.1. Natuur, biodiversiteit en fauna

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    De uitvoering van wettelijke taken ten behoeve van natuur en biodiversiteit loopt onverminderd door. De huidige realisatiesnelheid van de Ontwikkelopgave Natuur is onvoldoende om de doelstelling in 2027 te behalen. In de Mededeling portefeuillehouder inzake intensivering van de ontwikkelopgave (GS DOC-00729097) is aangegeven dat wij ons maximaal zullen blijven inspannen om in 2027 een zo groot mogelijk deel gerealiseerd te hebben en dat wij afspraken willen maken met het Rijk om de opgave uiterlijk in 2030 af te ronden. Gedeputeerde Staten hebben in februari 2025 een maatregelenpakket vastgesteld waarmee de aanpak van de ontwikkelopgave wordt geïntensiveerd.
    Verder hebben Gedeputeerde Staten, naar aanleiding van het Statenonderzoek naar de kwaliteit van uitgevoerde natuurcompensatie in Limburg, acties in gang gezet om geconstateerde tekortkomingen bij de realisatie van natuurcompensatie aan te pakken. Het bespreken van de voortgang in de statencommissie LEO is voorzien in Q1 2026. Aanpassingen in de Omgevingsverordening zijn in voorbereiding.
    In 2024 is het areaal voor Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb) gegroeid ten opzichte van 2023, door samenwerking van agrariërs en particulieren in het agrarische collectief Natuurrijk Limburg en een uitbreiding van de afgegeven subsidiebeschikking. De minister heeft toegezegd extra rijksmiddelen te doen toekomen aan de provincies per 2026.  
    In reactie op de recente stikstof-uitspraken door de Raad van State wordt met prioriteit bezien hoe gekomen kan worden tot een geborgde aanpak voor de daling van stikstofemissies (zie ook 1.1.2.). Naast een gebiedsgerichte aanpak, wordt ook de inzet van generiek beleidsinstrumentarium bezien. Onder meer wordt gekeken naar het (in de POVI) aangeven van overgangsgebieden rond N2000-gebieden, waarin maatregelen op het gebied van stikstof, water en natuur kunnen worden getroffen. Geanticipeerd wordt op mogelijke aanpassingen van beleidsregels in de omgevingsverordening, bijvoorbeeld voor (intern)salderen en het instellen van een doelgebonden depositiebank. Ook wordt  bezien hoe een toezichts- en handhavingsaanpak en monitoring kunnen bijdragen aan een geborgd maatregelenpakket. Vanuit actieve soortenbescherming is ingezet op het verkrijgen van Europese middelen voor de Limburgse aanpak ter bescherming van de Korenwolf. In maart 2025 heeft de Europese Commissie het LIFE-project Cricetus toegewezen, waardoor de Provincie Limburg , samen met binnen en buitenlandse partners aan de slag gaat aan een internationaal project dat bijdraagt aan het onderzoeken en verbeteren van het leefgebied voor de Korenwolf.

    In 2025 stonden faunabeheer en exotenaanpak veelvuldig in de publiciteit en op deze terreinen zijn veel vragen van burgers en Provinciale Staten beantwoord. Jagers en Faunabeheereenheid zijn ondersteund door (intensiverings)middelen toe te kennen aan taken en  projecten als de faunaoverleggen, Jagers in het Groen, de valwildregeling en het mentorenproject voor de opleiding van nieuwe jagers. Landelijk wordt onder meer meegedacht over de Stelselherziening Jacht en Faunabeheer, de nationale beveraanpak, het actieplan Invasieve exoten en de Landelijke Uitvoeringsagenda Wolf. De Provincies hebben daarnaast een gezamenlijk Wolvenplan vastgesteld. De subsidieregeling Faunaschadepreventie 2025 is opnieuw opengesteld, waarbij per juli 2025 het beschikbare geld voor wolfwerende rasters al volledig uitgenut was. Daarnaast is de subsidieregeling opvang en vervoer zieke en gewonde inheemse in het wild levende beschermde dieren opengesteld voor de periode 2024-2027. In het kader van  de exotenbestrijding wordt onder meer ingezet op grensoverschrijdende samenwerking om de wasbeer te bestrijden en worden alternatieve beheermethoden onderzocht. Middelen zijn toegekend aan een drietal projecten gericht op de bestrijding van de Grote waternavel. Daarnaast is nieuw provinciaal beleid vastgesteld ten aanzien van de Aziatische hoornaar, waarbij van een bestrijdingsopgave is overgegaan naar een beheersopgave. Dit beleid wordt zoveel mogelijk samen met gemeenten, terreinbeherende organisaties en imkers uitgevoerd, waarbij de Provincie een faciliterende rol heeft.
    In juni 2025 is Afrikaanse varkenspest geconstateerd op 150 kilometer bij de Limburgse grens vandaan. De provincie heeft pro-actief een oproep gedaan aan burgers om bij te dragen aan de voorkoming van de verspreiding van de Afrikaanse varkenspest. Deze oproep is in de media breed opgepakt. 
    Ter uitvoering van de Motie 3165 inzake de bever is de inventarisatie van het aantal bevers in Limburg gestart. Ter uitvoering van Motie 3114 inzake Jacobskruiskruid zijn gesprekken gevoerd met belanghebbenden; een sonderende bespreking in de commissie LEO is in oktober 2025 voorzien. De aanpassing van de Omgevingsverordening is in voorbereiding.
    Eind 2024 is het Ministerie van LVVN gestart met een impactanalyse voor het herstelplan in het kader van de in 2024 vastgestelde Europese Natuurherstelverordening. Als Provincie denken wij daarbij in IPO verband mee. Het nationaal herstelplan dient in september 2026 gereed te zijn. Samen met het Rijk en andere provincies is in januari 2025 de openstelling van de Nationale Databank Flora en Fauna gerealiseerd. 
    Tenslotte is de ‘bossenmakelaar’ gestart, die tot taak heeft het aanjagen, stimuleren, het bemiddelen bij de aan- en verkoop van bossen en het verbinden van grondeigenaren en initiatiefnemers om zo onze doelen uit de Limburgse Aanpak Bossen te halen. Ook wordt hiertoe in het najaar van 2025 een Bossensymposium georganiseerd.

    Tijd

    Ten aanzien van Natuur streven wij deze statenperiode de volgende doelstellingen na:

    • In 2027 is ter completering van het Natuurnetwerk Limburg NNL (Natuurpact 2013) 1.270 ha natuur ingericht – waarvoor op 990 ha nog functieverandering nodig is.
    • Mits hiertoe voldoende middelen door het Rijk beschikbaar gesteld zijn, hebben wij in 2027 met initiatieven van onderop een betekenisvolle bijdrage geleverd aan de groene opgaven 30% VHR en vergroting areaal en revitalisering bossen.
    • Het beheer van de Limburgse gebieden is kwalitatief en kwantitatief versterkt.
    • Limburg heeft met 24 Natura-2000 gebieden een bovengemiddeld grote opgave; Natura 2000 maatregelen zijn uitgevoerd.
    • Kansen zijn benut om natuurdoelen (natuurinclusief) te realiseren in verbinding met opgaven in andere sectoren, waaronder de natuurinclusieve isolatie van gebouwen met het oog op vleermuizen en vogels.
    • Het goed samenleven van mens en natuur is verbeterd door de versterking van het faunabeheer.
    • Wij verbeteren het inzicht in de staat van instandhouding van de natuur, zodat middelen effectief kunnen worden ingezet.
    • Wij hebben in 2027 een deel van de emissiereductie van 3 KtonNH3/jr en 0,3Mton CO2 eq/jr gerealiseerd, met name door generiek rijksbeleid en de piekbelastersaanpak. De aanvullende aanpak door de Provincie heeft geleid tot vermindering van lokale deposities op N2000-gebieden en tot daling van de emissie van broeikasgassen.

    In de eerste maanden van 2025 is onverminderd ingezet op het bereiken van deze doelen. Voor onderstaande twee doelstellingen blijft het doelbereik achter. In 2025 is actieve bijsturing gestart.  

    Ten aanzien van de ontwikkelopgave is de actuele realisatiesnelheid niet voldoende om de doelstelling in 2027 te behalen. Gedeputeerde Staten hebben inmiddels een versterkte realisatiestrategie vastgesteld en ook zal in overleg met IPO en LVVN worden bezien hoe omgegaan moet worden met het niet kunnen halen van de deadline in 2027. Per 1 januari 2025 was de resterende opgave: afwaardering 817 ha (t.o.v. 892 in 2024) en inrichting 980 ha (t.o.v. 1253 in 2024). De realisatie van de inrichting in 2024 is relatief hoog. Dit is niet het gevolg van een versnelling, maar van het nu inboeken van hectares die in de voorgaande jaren gerealiseerd zijn.

    Ook de stikstofopgave is nog onvoldoende gerealiseerd, mede door de ontwikkelingen op Rijksniveau. Stikstof houdt het land én Limburg in de greep. Het is niet alleen een van de cruciale drukfactoren voor de natuur en biodiversiteit in Limburg, maar zorgt ook dat de vergunningverlening - in vrijwel alle sectoren - op slot zit. Met de ontwikkeling van het 'Limburgse Offensief Stikstof' (LOS) - zie ook 1.1.2. wordt ingezet op het nemen van geborgde maatregelen om de daling van de stikstofdepositie en het natuurherstel (en uiteindelijk de instandhoudingsdoelen voor deze gebieden) te realiseren. 

    Geld

    Voor de uitvoering van product 1.1.1. Natuur, biodiversiteit en fauna wordt het budget in 2025 verlaagd met € 6,17 mln. Dit gaat om de volgende wijzigingen in de begroting:

    Nieuwe middelen
    Aan dit product zijn geen nieuwe middelen toegevoegd.

    Faseringen
    Wij halen een bedrag van € 0,85 mln. uit de begroting  2026 naar voren om te besteden in 2025:

    • € 0,78 mln. voor boscompensatie gefinancierd vanuit de SPUK L16 Natuur fase 1.
    • € 0,07 mln. toegevoegd voor natuur en landschap beheer Ooijen-Wanssum.

    Wij schuiven totaal € 8,11 mln. door naar de begroting 2026 en verder:

    • € 2,15 mln. voor de financiering van het natuurgebiedenbeheer volgens openstellingsbesluit 2025;
    • € 2,35 mln. voor de SPUK J117 waarmee de subsidieregeling soorten managementplannen en kraamverblijven voor vleermuizen worden gefinancierd. Na de openstelling van de 2e tranche voor deze regeling blijkt dat nog geen aanvragen tot uitbetaling gaan komen;
    • € 0,53 mln. betreft het restant werkbudget uit de decemberbercirculaire 2023  voor soortenmanagementplannen. Dit wordt doorgeschoven, omdat eerst de SPUK middelen (J117 SMP) uitgeput worden;
    • € 1,89 mln. voor Natura2000 onderzoeken. Bij elk onderzoek wordt bekeken of financiering uit een SPUK mogelijk is, wat op dit moment succesvol blijkt;
    • € 0,89 mln. voor achtervang budgetschuif POP3, ter dekking van mogelijke schadeclaims wegens verkeerde inmetingen van het agrarisch natuurbeheer;
    • € 0,15 mln. voor nadere subsidieregels preventie faunaschade valt vrij ten gunste van het resultaat;
    • € 0,15 mln. voor initiatieven natuur, waarvan € 0,04 mln. overgeheveld van dit product 1.1.1. naar product 1.1.3. Landschap voor de aanstelling van een bossenmakelaar (vanwege een wijziging in budgethouder).

    Overige bijstellingen

    • Vanuit product 1.1.3. Landschap wordt € 0,13 mln. overgeheveld naar dit product 1.1.1. voor de stimulering van biodiversiteit. Het gaat hierbij om het co-financieren en stimuleren van gemeenten ten behoeve van meer natuur en biodiversiteit in de bebouwde omgeving.
    • In verband met de autonome ontwikkelingen voor de IPO begroting is de jaarschijf 2025 opgehoogd met € 0,76 mln.
    • De personeelskosten gaan elk jaar met € 0,20 mln. omhoog, vanwege de loonstijgingen volgens de CAO Provincies.

    Kwaliteit (indicator)
    Groen

    Tijd (indicator)
    Oranje

    Geld (indicator)
    Oranje

  • 1.1.2. Limburgs programma Landelijk Gebied

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    Wij werken aan de geborgde aanpak voor stikstofreductie en natuurherstel: het Limburgs Offensief Stikstof (LOS), bestaande uit de volgende onderdelen:

    • een juridische redeneerlijn die vertelt over het geborgd maatregelenpakket waardoor weer vergunningen verleend kunnen worden;
    • een geborgd pakket aan genomen en aanvullende maatregelen: 
      • opgave per gebied, reeds bekende maatregelen en nog te onderzoeken maatregelen;
      • benodigde middelen en instrumenten;
      • te ontwikkelen beleid (stikstof, buitenland, vergunningen);
      • realisatiestrategie; 
    • uitvoeringsplan 2025-2027;
    • monitoringsplan;
    • periodieke bijstelling.

    De planning is gericht op vaststelling van het LOS in september 2025, als programma onder de POVI.

    Daarnaast voeren wij een lobby richting het Rijk. Wij acteren proactief op de wijze waarop het Rijk haar verantwoordelijkheid neemt met betrekking tot haar wettelijke taken. Wij blijven inzetten op uitvoering van diverse rijksregelingen met de middelen die wij hebben. Zoals de SPUK Programma Natuur fase 1 (waaronder bijvoorbeeld de aanpak van bamboe, watercrassula en trosbesbos valt) en fase 2 (openstelling regeling voorzien voor Q3 2025), Regeling provinciale maatregelen PAS-melders (Rpmp) (openstelling blijft afhankelijk van juridische mogelijkheden), Maatregel gebiedsgerichte beëindiging veehouderijlocaties 2024 (MGB) (welke is opengesteld in juni 2025 en veel belangstelling heeft) en de Propositie Heuvelland (waarmee bijvoorbeeld run-off naar N2000 opgelost wordt). Via mededeling portefeuillehouder DOC-00729097 hebben wij u geïnformeerd over de voortgang van de ontwikkelopgave natuur en is aangegeven dat wij in samenhang met de jaarlijkse landelijke Voortgangsrapportage Natuur de voortgang monitoren. Voor de SPUKS geldt dat wij, zoals aangegeven in de jaarrekening 2024, meer sturen op realistische begrotingen.

    Tijd

    De transitie van het landelijk gebied is een langlopend proces dat loopt tot en met 2035.
    De meest urgente doelen en opgaven zijn:
    1.  Het voorkomen van verslechtering van de natuur in N2000-gebieden (wettelijke verplichting).
    2.  Het realiseren van de ontwikkelopgave natuur (2027).
    3.  De kwaliteits- en kwantiteitsdoelen voor grond- en oppervlaktewater te behalen(2027).

    De beoogde resultaten voor 2025 dragen hieraan bij. De opgaven zijn echter dusdanig groot, dat die niet te realiseren zijn in 2027. Een verwachte datum van realisatie is nog niet voorhanden.

    Geld

    Voor de uitvoering van product 1.1.2. Limburgs programma Landelijk Gebied wordt het budget in 2025 verlaagd met € 21,70 mln. Dit gaat om de volgende wijzigingen in de begroting:

    Nieuwe middelen:

    Voor het voortzetten van de pilot biodiversiteitsmonitor zijn extra middelen beschikbaar gekomen in de begroting 2025-2028, GS-besluit 5 augustus 2025 voor in totaal € 2,68 mln. De begroting 2025 wordt met € 0,22 mln. opgehoogd, de begroting 2026-2028 met € 0,82 mln. per jaar. Dekking vindt plaats ten laste van het begrotingsresultaat 2025-2028.

    Faseringen: 

    Wij schuiven per saldo een bedrag van € 22,15 mln. door naar de begroting van 2026 en de jaren daarna, omdat:

    • een betere inkijk in de realisatie van projecten in beeld is gebracht. Daarom wordt voor de financiering van diverse projecten, per saldo € 3,56 mln., doorgeschoven naar de begroting 2026. De financiering hiervan komt vanuit diverse SPUK regelingen.
    • door het afgeven van subsidiebeschikkingen voor de nadere subsidieregels maatregelen Natura 2000 2025-2027 met een subsidieplafond van € 30 mln. kan de begroting op basis van de hierbij behorende liquiditeitsbegrotingen ingeregeld worden. Hierdoor wordt de begroting 2025 afgeraamd met € 10,61 mln. en  wordt de begroting 2026 en 2027 aangevuld.
    • voor de ophoging van het subsidieplafond voor de nadere subsidieregels maatregelen Natura 2000 2025-2027 met € 3,70 mln. wordt de dekking vanuit het budget voor de uitvoering van Natura 2000 ingezet in de begroting 2026 en daarom doorgeschoven.
    • de bij de decembercirculaire 2025 ontvangen procesmiddelen voor de dekking  van indirecte uitvoeringskosten Regeling provinciale maatregelen landelijk gebied voor een bedrag van € 3,50 mln. zijn voor 3 jaar,  (2025: € 1,5 mln.; 2026: € 1,0 mln.; 2027: € 1,0 mln.).
    • de provinciale cofinanciering voor de subsidieregeling GLB/NSP samenwerking integrale gebiedsontwikkeling van € 2,28 mln. wordt doorgeschoven naar de begroting 2026, omdat er in 2025 geen uitgaven worden verwacht doordat er geen subsidievaststellingen plaatsvinden.

    Overige bijstellingen:

    • Vanuit product 1.1.3. Landschap wordt € 0,09 mln. overgeheveld naar dit product 1.1.2. Limburgs programma Landelijk Gebied voor propositie Heuvelland. 
    • De personeelskosten gaan elk jaar met € 0,15 mln. omhoog, vanwege de loonstijgingen volgens de CAO Provincies.

    Kwaliteit (indicator)
    Groen

    Tijd (indicator)
    Oranje

    Geld (indicator)
    Oranje

  • 1.1.3. Landschap

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    We ondersteunen initiatieven voor de GBDA van het landschap:

    • Voor de subsidiëring van de aanleg en het beheer van GBDA hebben wij de Nadere subsidieregels landschapselementen opengesteld per 3 februari 2025 (DOC-00727132).
    • In 2025 zijn we gestart met het Landschapselementenregister, waarmee wij een actueler en gedetailleerder inzicht krijgen in de aanwezigheid van GBDA en landschapselementen in Limburg. De gegevens worden ieder half jaar bijgewerkt met de meest recente data voor een betrouwbaar monitoringsproces. Om het landschapselementenregister voor Limburg te ontwikkelen en te beheren hebben wij € 80.000 beschikbaar gesteld voor 2025 en 2026 (DOC-00740498).
    • Ten slotte ondersteunen we initiatieven voor GBDA van het landschap middels agrarisch natuur- en landschapsbeheer (ANLb). Het uitgevoerd beheer is in de periode 2022-2025 gegroeid. 

    We versterken het landschap en de ruimtelijke kwaliteit via de grote programma’s:
    Vanuit het programma Waterveiligheid en Ruimte is de subsidieregeling korte termijnmaatregelen ten behoeve van waterveiligheid in Limburg 2024-2026 opengesteld, die onder andere ingezet kan worden voor de aanleg van natuurvriendelijke brongerichte maatregelen waaronder GBDA (DOC-00714998). 

    We ondersteunen het Steunpunt Landschapsbeheer en benutten vrijwilligers en burgerinitiatieven:

    • Het Limburgs Landschap faciliteert het Steunpunt Landschapsbeheer Limburg en heeft hiervoor een subsidie van ons ontvangen met een looptijd tot september 2025. Wij hebben besloten het Steunpunt Landschapsbeheer structureel te continueren in haar huidige vorm, hiervoor ontvangen zij jaarlijks (vanaf 2026) een exploitatiesubsidie ad € 400.000. Financiering vindt plaats vanuit de middelen van structureel landschapsbeheer (DOC-00710539). Hierdoor wordt structureel vormgegeven aan de uitvoeringskracht van het landschapsbeheer, met de inzet en facilitering van vrijwilligers.
    • Wij ondersteunen initiatieven en organisaties die gericht zijn op educatie over natuur en landschap, voor zowel kinderen als voor volwassenen. De Natuur- en Milieufederatie Limburg, het Limburgs Landschap, het Natuurhistorisch Genootschap en IVN ontvangen een exploitatiesubsidie.
    • Middels het Europees programma LEADER (onderdeel van het GLB-NSP) stimuleren wij voor Zuid-Limburg en Weerterland initiatieven - van lokale gemeenschappen - die bijdragen aan het verbeteren van de leefbaarheid op het platteland en de leefomgeving. Daarbij spelen natuur, landschap en cultuurhistorie een belangrijke rol. Aanvragen voor projecten voor beide gebieden kunnen worden ingediend tot en met 2027, tenzij budgetten eerder uitgeput zijn. 

    We ondersteunen Nationale Parken en Grensparken:
    Wij hebben de nationale parken een incidentele subsidie verleend ter hoogte van € 1.479.000 (€ 493.000 per park) bestaande uit € 1.029.000 Rijksmiddelen en € 450.000 reeds gereserveerde provinciale cofinanciering voor de periode april 2025 tot en met 2026 (DOC-00792600). Dit op basis van de meerwaarde van de plannen voor de doelen van het beleidskader landelijk gebied en de doelen van het door Rijk en provincies vastgestelde Beleidsprogramma nationale parken 2024-2030. 
    Voor Maas-Swalm-Nette en Kempen~Broek kent onze ondersteuning via incidentele subsidies een tijdpad tot en met 2026. Voor het Drielandenpark en het Rivierpark Maasvallei tot en met 2027 en voor het Grenzeloos Bocageland tot en met 2025.

    Tijd

    De transitie van het landelijk gebied is een proces dat loopt tot en met 2035. Vanuit de nationale en provinciale opgaven en tijdstermijnen rond natuur, water, landbouw en landschap worden in synergie met de grote programma’s zoals het LOS (vervolg op het LPLG) en WRL de Limburgse landschappelijke (kern)kwaliteiten versterkt. De samenwerking en cofinanciering van de nationale parken en grensparken voeren wij conform planning uit. Maar ook de ondersteuning aan Steunpunt Landschapsbeheer en initiatieven voor GBDA voeren wij conform planning uit.
    De subsidieregeling landschapselementen is opengesteld tot 1 januari 2026. Wij verwachten dat nog een groot deel van de middelen resteren. In het najaar 2025 volgt een uitwerking om deze subsidieregeling te continueren vanaf 2026 en daarmee ook de inzet van deze resterende  middelen.
    Voor wat betreft het budget voor landschapsbeheer, resteert er momenteel nog een bedrag van circa € 1,3 miljoen. We voeren dit jaar en volgend jaar inventarisaties uit op onze eigen natuurpercelen, met prioriteit voor de natuurcompensatiepercelen. Voor deze laatste categorie is separaat budget beschikbaar. De verwachting is dat deze inventarisaties in 2027 zijn afgerond. Omdat we nu nog geen concreet beeld hebben van de noodzakelijke herstelmaatregelen wordt het restant budget 2023 voor landschapsbeheer doorgeschoven naar 2027.

    Geld

    Voor de uitvoering van product 1.1.3. Landschap wordt het budget in 2025 verlaagd met € 3,22 mln. Dit gaat om de volgende wijzigingen in de begroting:  

    Nieuwe middelen
    Aan dit product zijn geen nieuwe middelen toegevoegd.

    Faseringen:

    Wij halen een bedrag van € 0,04 mln. vanuit product 1.1.1. naar dit product 1.1.3. voor de financiering van de bossenmakelaar.

    Wij schuiven een bedrag van € 2,88 mln. door naar de begroting van 2026 en de jaren daarna, omdat de planningen bijgesteld zijn en de uitvoering  later gaat plaatsvinden:

    • € 0,38 mln. DU Natuurbrandpreventie uit de decembercirculaire 2024, besteding wordt verwacht in 2026 middels subsidieverstrekking;
    • € 0,43 mln. openstelling nieuwe subsidieregeling voedselbossen en agroforestry vind plaats eind 2025, eerste uitgaven in 2026 verwacht;
    • € 0,46 mln. provinciale cofinanciering subsidieopenstelling  GLB/NSP LEADER Weerterland en Zuid Limburg, op dit moment worden nog geen subsidievaststellingen verwacht die tot uitbetaling leiden;
    • € 1,3 mln. landschapsbeheer wordt doorgeschoven wegens inventarisatie in het veld en uitgevoerd na prioritering;
    • € 0,16 mln. All4biodiversity wordt naar beneden bijgesteld op basis van reële ramingen;
    • € 0,15 mln. vermaatschappelijking, landschapsbeheer en nota landschap verbindt wordt doorgeschoven wegens herschikking van middelen voor de openstelling van de vierjarige subsidieregeling voor Bocagelandschap in 2026.

    Overige bijstellingen:

    • Vanuit dit product 1.1.3. Landschap wordt € 0,13 mln. overgeheveld naar product 1.1.1. Natuur, biodiversiteit en fauna voor de stimulering van biodiversiteit (wijziging budgethouder).
    • Voor de subsidiëring Limburgse nationale parken 2025-2026 is € 0,2 mln. doorgeschoven naar 2026. 
    • De bijdrage in de subsidieregeling landschapselementen vanuit de propositie heuvelland SPUK L7 van € 0,085 mln. wordt administratief anders bijgehouden en gecorrigeerd.
    • Voor procesmiddelen PLA is structureel € 0,014 mln. beschikbaar gekomen.
    • De personeelskosten gaan elk jaar met € 0,03 mln. omhoog, vanwege de loonstijgingen volgens de CAO Provincies.

    Kwaliteit (indicator)
    Groen

    Tijd (indicator)
    Groen

    Geld (indicator)
    Oranje

  • 1.3.1. Waterbeheer en waterkwaliteit regionaal systeem

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    Wij werken in 2025 aan de uitvoering van de eerste fase van het Aanvalsplan waterkwaliteit. Hierbij zetten wij in op het ondersteunen van gemeenten bij het aanpakken van riooloverstorten en het actualiseren van de vergunningen 

    In 2025 voeren wij onderzoeken uit naar maatregelen om de hydrologische toestand van de grondwatergevoelige natuurgebieden te verbeteren en continueren de uitvoering van maatregelen.

    Wij verlenen in 2025 subsidies aan partijen om maatregelen te nemen die zorgen voor een betere beschikbaarheid van water (Deltaprogramma Hoge Zandgronden) en aan gemeentelijke waterregio's om klimaatadaptieve maatregelen te nemen en het bewustzijn te stimuleren.

    Samen met de partijen van de bestuurlijke Klimaatadaptatietafel Limburg wordt in 2025 gewerkt aan het convenant ‘Voldoende Zoetwater’ om maatregelen te nemen om watergebruik te verminderen en om meer water vast te houden.

    Het onderzoek van de Zuidelijke Rekenkamer naar drinkwater aan Provinciale Staten is ter kennis gesteld en aangegeven welke acties op grond daarvan worden ondernomen ter veiligstelling van de drinkwatervoorziening.  

    Wij houden toezicht op de uitvoering van maatregelen voor de KRW door gemeenten en waterschap en hebben daartoe een 'formele kolom' ingericht  conform het advies van Berenschot over de governance van de KRW.

    Wij spreken het Rijk en onze buurlanden aan op hun verantwoordelijkheid voor het treffen van maatregelen, nodig om de doelen van de KRW te bereiken.

    Tijd

    Veel van de doelstellingen uit het waterbeleid zijn gekoppeld aan het jaar 2027, hetgeen onder meer samenhangt met de vereisten die voortkomen uit de Kaderrichtlijn Water en de doelen die zijn gesteld in het provinciaal waterprogramma en het beleidskader perspectief voor het landelijk gebied. De beoogde resultaten voor 2025 dragen hieraan bij.

    Wij voeren onderzoeken en modelleringen uit ten behoeve van hydrologische maatregelen om de Natura2000 gebieden te herstellen en ondersteunen het nemen van maatregelen in en rond deze gebieden .

    Via het Deltafonds ondersteunen wij het nemen van droogtemaatregelen in Limburg. Ook voeren wij regie over de bovenregionale stresstest voor wateroverlast in Limburg.

    Samen met de waterleidingmaatschappij Limburg werken wij aan de goede beschikbaarheid van drinkwater nu en in de toekomst, onder meer via het actualiseren van de grondwaterbeschermingsgebieden en het aanduiden van toekomstige drinkwaterwinningen.  

    Wij gaan de gemeentelijke waterwerkregio's ondersteunen met de communicatie over klimaatadaptatie. 

    De waterthema's hebben een goede plek gekregen in onze ontwerp omgevingsvisie, met ruimte voor wateropvang, berging en afvoer, en ruimte voor drinkwaterwinning. Daarmee willen wij ruimte geven om wateroverlast te verminderen en de waterbeschikbaarheid te vergroten. Ook waterkwaliteit krijgt nadrukkelijk aandacht in de ontwerp omgevingsvisie 

    Wij zetten alles op alles om het bereiken van de KRW doelstellingen dichter bij te brengen. Toch blijven een aantal opgaven achterblijft en dat met de huidige inzet van alle partijen het bereiken van de KRW doelen niet overal op tijd zal gaan lukken.

    Onze verwachting is om met de partijen uit de bestuurlijke klimaatadaptatietafel einde 2025 overeenstemming te hebben over een convenant voldoende zoetwater en dit aanvang 2026 te kunnen ondertekenen. 

    Geld

    Voor de uitvoering van product 1.3.1. Waterbeheer en waterkwaliteit regionaal systeem wordt het budget in 2025 verlaagd met € 14,24 mln. Dit gaat om de volgende wijzigingen in de begroting:

    Nieuwe middelen

    Aan dit product zijn geen nieuwe middelen toegevoegd.

    Faseringen

    Wij schuiven een bedrag van € 14,32 mln. door naar de begroting 2026 en de jaren daarna, omdat de planningen bijgesteld zijn en uitvoering later gaat plaatsvinden.

    • € 10,3 mln. omdat op dit moment nog onduidelijk is welk bedrag afgeroepen wordt voor de subsidieregeling DHZ, deels gedekt uit provinciale middelen (€ 1,20 mln.) en deels uit de SPUK E87 € 9,10 mln. 
    • € 3,54 mln. vanuit de SPUK E102 Beekdalen zijrivieren Maas nadat de meerjarenplanning van Waterveiligheid en Ruimte Limburg is bijgesteld.
    • € 0,15 mln. voor het waterprogramma 2022-2027 om de bijdrage aan het programmabureau Maas KRW/DHZ in 2026 en 2027 te financieren. 
    • € 0,03 mln. de incidentele bijdrage voor klimaatadaptatie gaat in 2026 plaatsvinden.
    • € 0,30 mln. voor grondwaterbeheer wordt in 2025 geen uitgaven meer verwacht. Het bedrag wordt, conform de bestendige gedragslijn, toegevoegd aan de hiervoor ingestelde reserve  Grondwaterbeheer.

    Overige bijstellingen

    • De personeelskosten gaan elk jaar met € 0,07 mln. omhoog, vanwege de loonstijgingen volgens de CAO Provincies.

    Kwaliteit (indicator)
    Groen

    Tijd (indicator)
    Groen

    Geld (indicator)
    Oranje

  • 1.3.2. Waterveiligheid Maas

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    Wij werken als partner door aan het versterken van de ruimtelijke kwaliteit van de diverse hoogwaterprojecten, waar vaak een complexe opgave voor waterveiligheid integraal wordt opgepakt met gebiedsontwikkeling. Voor alle hoogwaterprojecten geldt dat de Provincie geen trekkende rol heeft.

    Vanuit onze rol als gebiedsregisseur blijven wij ook aandacht vragen voor een goede invulling van de ruimtelijke kwaliteit. Daarbij pleiten wij bij dijkverbetering voor maatwerk en innovatieve oplossingen.

    In 2025 werken wij, samen met het Rijk, aan de verdere concretisering van het Programma Ruimte voor de Rivier 2.0 (voorheen Programma Integraal Riviermanagement). De opgaven voor het toekomstbestendig maken van de rivieren (rivierbodemzorg en ruimte voor berging en afvoer) komt voort uit een aantal wettelijke opgaven (o.a. waterveiligheid en waterkwaliteit) en een aantal ambities (o.a. de opgave voor natuur vanuit de PAGW). Het uitwerken hiervan moet in 2026 leiden tot concrete keuzes.

    Voor de goede regionale afstemming organiseren wij de afstemming in de Maasvallei en participeren wij met álle Maaspartners in het Programmabureau Delta Maas.

    Tijd

    De afgelopen jaren is in een aantal hoogwaterprojecten met een bredere gebiedsontwikkeling de nodige voortgang geboekt. Dit is gelukt ondanks de veelheid en complexiteit van de opgaven, alle belangen van verschillende partners die een rol spelen en de brede publieksparticipatie die hierbij wordt opgepakt. Deze voortgang is nodig om uiteindelijk te komen tot een hoogwaterveilige Maasvallei, die ook een hoog niveau kent qua ruimtelijke kwaliteit. De complexiteit van de hoogwaterprojecten leidt ertoe dat niet altijd de voortgang kan worden geboekt die wenselijk is.

    Het project Baarlo-Hout-Blerick is conform planning gestart met de procedures voor de projectbesluiten en het opstellen van de realisatie-overeenkomst. De voorbereidingen voor de uitvoering van project Arcen verlopen goed. In het najaar van 2025 zal voor dit project de eerste "schop in de grond" gaan. Voor het project Groene Rivier Well gaat naar verwachting de aanbesteding van start in het najaar van 2025. Verder staat in het najaar het goedkeuringsbesluit voor de dijkversterking van de primaire kering bij de Willem-Alexanderhaven (gemeente Roermond) op de planning. 

    Het toekomstbestendig maken van de rivieren, in ons geval de Maas, én het accommoderen van de functies die gebruik maken van de rivier, is een complexe opgave. Wij zijn hierbij afhankelijk van de kennis en keuzes van het Rijk. Wij blijven hierop investeren, zodat de keuzes op systeemniveau goed uitpakken voor de hoogwaterprojecten waar wij regionaal in investeren.

    Geld

    Voor de uitvoering van product 1.3.2. Waterveiligheid Maas wordt het budget in 2025 verlaagd met € 5,41 mln. Dit gaat om de volgende wijzigingen in de begroting:

    Nieuwe middelen

    Aan dit product zijn geen nieuwe middelen toegevoegd.

    Faseringen

    Wij schuiven een bedrag van € 5,45 mln. door naar de begroting van 2026 en € 0,95 mln. naar de begroting 2027:

    • € 3,00 mln. Zuidelijk Maasdal, de bij de Voorjaarsnota 2025 begrote bijdrage in de planontwikkeling gaat niet meer in begrotingsjaar 2025 uitgegeven worden;
    • € 1,50 mln. verhoging dam Lateraalkanaal, wegens vertraging in voorgaande werkzaamheden wordt de bijdrage verwacht in 2026;
    • € 0,95 mln. Systeemmaatregel Baarlo, de planuitwerkingsfase verloopt volgens planning, de financiële middelen worden afgeroepen in 2027.

    Overige bijstellingen

    • De personeelskosten gaan elk jaar met € 0,04 mln. omhoog, vanwege de loonstijgingen volgens de CAO Provincies.

    Kwaliteit (indicator)
    Groen

    Tijd (indicator)
    Groen

    Geld (indicator)
    Oranje

  • 1.3.3. Bodemvitalisering

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    • De uitvoering van het plan Bodemvitalisering verloopt conform planning.
    • De pilotlocaties zijn geselecteerd op basis van de vastgestelde selectiecriteria.
    • De kwantiteit, kwaliteit en gebruikswaarde van de (vrijkomende) reststromen nabij de pilotlocaties zijn in beeld gebracht met in achtneming van de huidige wet- en regelgeving.
    • Op de pilotlocaties is een nulmeting uitgevoerd om de actuele bodemvitaliteit vast te stellen.
    • Op basis van de nulmeting wordt advies gegeven over de te nemen maatregelen op de pilotlocaties. Naar verwachting is een 1e stap gezet in het aanbrengen van de groene reststromen ter plaatse van de pilotlocaties.

    Tijd

    De uitvoering van het project Bodemvitalisering Limburg verloopt conform planning.

    Geld

    Voor de uitvoering van product 1.3.3. Bodemvitalisering wordt het budget in 2025 verhoogd met € 0,001 mln. Dit gaat om de volgende wijzigingen in de begroting:

    Overige bijstellingen

    De personeelskosten gaan elk jaar met € 0,001 mln. omhoog, vanwege de loonstijgingen volgens de CAO Provincies.

    Kwaliteit (indicator)
    Groen

    Tijd (indicator)
    Groen

    Geld (indicator)
    Groen

  • 2.1.1. Sociale Agenda

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    • Begin 2025 hebben 28 maatschappelijke organisaties als onderdeel van de brede sociale basisinfrastructuur een subsidie ontvangen (zie mededeling portefeuillehouder). Op 1 juli 2025 hebben wij de geactualiseerde regeling inclusief verhoogde normbedragen per organisatie vastgesteld (zie mededeling portefeuillehouder). Zo kunnen de organisaties tijdig hun subsidieaanvraag voor 2026 voorbereiden en indienen.
    • Drie van de lopende projecten gericht op de doelgroep NEET- en VSV-jongeren zijn inmiddels afgerond, één project is nog in uitvoering tot en met 2026. Het vijfde project kent moeilijkheden in de uitvoering; we verwachten in 2025 van de initiatiefnemer te vernemen of dit project alsnog wordt uitgevoerd of wordt beëindigd.
    • We verwachten dat er in 2025 zo'n 8.000 kinderen uit gezinnen met een kleine beurs door ondersteuning van het Jeugdfonds Sport en Cultuur in aanraking komen met sport en cultuur.
    • Middels de subsidieregeling Armoede en laaggeletterdheid 2025-2027 die wij in mei 2025 hebben gepubliceerd (zie mededeling portefeuillehouder) verwachten wij in 2025 minimaal 15 projecten/initiatieven te ondersteunen die zich op armoedebestrijding en/of het tegengaan van laaggeletterdheid richten. In november 2025 organiseren we één conferentie rond het thema armoede en laaggeletterdheid. 
    • Vanuit de uitvoering van het Actieplan tegen Armoede is daarnaast in de eerste helft van 2025 de eerste door ons ondersteunde schuldenaanpak in Limburg gestart, te weten in Roermond. 
    • Als onderdeel van het in december 2024 gepubliceerde Aanvalsplan Laaggeletterdheid startten we in juni 2025 met het aanbieden van een gratis bibliotheeklidmaatschap aan Limburgers met een kleine beurs. Via deze projectaanpak van Cubiss Limburg en de Vereniging Limburgse Bibliotheken wordt dit de komende jaren in heel Limburg uitgerold (zie mededeling portefeuillehouder).
    • We verwachten in Q3-2025 een subsidieaanvraag van GGD Zuid-Limburg te ontvangen, gericht op het verder ontwikkelen van de Kansrijke Start-aanpak. Met de GGD Limburg-Noord staan wij ook in contact; van deze partner verwachten wij op een later moment een subsidieverzoek te ontvangen.
    • In mei 2025 hebben wij subsidie verleend aan de GGD Zuid-Limburg voor de projectpilot 'de Plasklas' waarmee ouders geholpen worden bij het (eerder) zindelijk maken van hun kinderen. Dit verlaagt het risico op leerachterstanden, die kunnen ontstaan door een latere start op de basisschool.
    • In 2025 wordt door Maastricht University nader onderzoek gedaan naar het verhoogd voorkomen van aangeboren afwijkingen in Limburg. De uitkomsten verwachten wij Q1-2026 te kunnen publiceren.
    • Binnen de projecten ‘Voorzorg’ en ‘Nu Niet Zwanger’ verwachtten wij inmiddels dat er in 2025 (inclusief voorgaande jaren) minimaal 1.250 trajecten in Limburg plaats zouden hebben gevonden. Dat is fors hoger dan vorig jaar ingeschat. Ten aanzien van de verwachte cijfers t.a.v. 'Centering Pregnancy' (minimaal 30 verloskundigen/gynaecologen) en Stevig Ouderschap (minimaal 400 trajecten) lopen wij op koers. 
    • We verwachten dat er eind 2025 35 scholen in Limburg zijn die via het concept van de Gezonde Basisschool van de Toekomst werken, waardoor ca. 7.500 kinderen gezonder eten en meer bewegen. Financiële ondersteuning vanuit de Rijksoverheid voor deze scholen is voor het behalen van dit doel essentieel. Hierop blijven wij onze lobby in 2025 dan ook richten, in samenhang met de uitvoering van motie 3029 Jenneskens en motie 3124 Van Bijnen.
    • We verwachten in 2025 een subsidie te verlenen ten behoeve van de verdere uitrol van Keigezond Limburg naar minimaal 8 nieuwe gemeenten. Door deze verlening verwachten wij het in het beleidskader opgenomen doel van 2.500 bereikte kinderen in de komende jaren te gaan realiseren;
    • Door de organisatie van de jaarlijkse conferentie voor (aanstaande) professionals die met jonge kinderen/gezinnen werken, ondersteunen we ook in 2025 de Beweging Limburg tegen Kindermishandeling. De conferentie staat gepland in november 2025, rondom de landelijke Week tegen Kindermishandeling.
    • Begin 2025 hebben wij door subsidieverlening de regio Noord- en Midden-Limburg in staat gesteld de uitrol naar alle Limburgse scholen (primair onderwijs) in het Handle with Care netwerk op te starten. Het daadwerkelijk realiseren van deze uitrol duurt, door financiële onzekerheid bij derden langer dan gepland (verwachting is 2026).  
    • In 2025 geven we uitvoering aan het Actieplan Vrijwilligers, dat in december 2024 gepubliceerd is. Twee acties die we graag uitlichten zijn het communicatietraject waarmee we onze waardering uiten en aandacht vragen voor de diversiteit van de vrijwillige inzet. Dat deden we bijvoorbeeld aan de hand van de portretten van vrijwilligers Marc, Esmee en Romy. Daarnaast organiseren we, als provinciaal vrijwilligerscompliment,  op 6 december 2025 het eerste Limburgse vrijwilligersontbijt. De 31 Limburgse burgemeesters zijn allen gevraagd (maximaal) vijf vrijwilligers voor te dragen, die tijdens dit ontbijt in het zonnetje zullen worden gezet. Overige acties uit het actieplan zijn in voorbereiding. 
    • Halverwege 2025 waren er al ruim 25 'sociale' projecten (waaronder vrijwilligers- en burgerinitiatieven) ondersteund vanuit de Limburgse  Leefbaarheidsaanpak. Daarnaast is in juli 2025 samen met Oranje Fonds het Limburg Samen Sterk-fonds opgericht (zie mededeling portefeuillehouder). Via ondersteuning vanuit dit fonds verwachten we dit jaar 4 projecten te ondersteunen die de sociale cohesie in Limburg bevorderen en tevens een positieve bijdrage leveren aan participatie en inclusie in onze provincie. 
    • In 2025 geven we uitvoering aan de in december 2024 vastgestelde Integrale Aanpak Arbeidsmigratie Limburg 2025-2027 Waardig Werken en Wonen conform motie 3014 Berghorst c.s. In Q4-2025 wordt u geïnformeerd over de voortgang van deze integrale aanpak.
    • Bij de uitvoering van motie 3049 Wolters c.s. en amendement 185 Berghorst c.s. betrekken we nadrukkelijk de conclusies en handelingsperspectieven uit de Verkenning Limburgs Zorglandschap 2030 die in 2024 is opgeleverd. We verwachten u in Q3-2025 te informeren over de uitvoering van deze motie en dit amendement.

    Tijd

    • Over het algemeen liggen we binnen dit product op koers om alle voor 2025 voorgenomen resultaten te behalen. Een aantal resultaten zijn al behaald, anderen zijn voorzien in het restant van 2025. Hierbij zijn we soms afhankelijk van een subsidieaanvraag van externen, die nog ontvangen moet worden. 
    • Binnen enkele specifieke projecten zien we vertraging in de totstandkoming van een subsidieaanvraag (Kansrijke Start Noord-/Midden-Limburg) of uitvoering van een project (Handle with Care Noord-/Midden-Limburg). Reden hiervoor is bijvoorbeeld financiële onduidelijkheid bij projectpartners. Dit leidt ertoe dat de subsidieaanvraag later dan verwacht wordt ingediend (Kansrijke Start Noord-/Midden-Limburg) of een verzoek tot projectduurverlenging door de initiatiefnemer (Handle With Care Noord-/Midden-Limburg). 

    Geld

    Voor de uitvoering van product 2.1.1. Sociale agenda wijzigt het budget in 2025 nauwelijks. Dit gaat om de volgende wijzigingen in de begroting:

    Faseringen

    Subsidieregeling armoede en laaggeletterdheid

    Om uitvoering te geven aan de acties uit het Actieplan armoede 2025 – 2027 en het Aanvalsplan laaggeletterdheid 2025 – 2027 (zie onder Kwaliteit 4e bullet) is een gecombineerde subsidieregeling voor beide onderwerpen vastgesteld. Deze vervangt onder andere de subsidiemogelijkheden, voorheen beschikbaar uit het amendement 52, en de subsidieregeling Bibliotheek, Laaggeletterdheid en Maatschappij 2021-2024. In verband hiermee vindt er in 2025 een verschuiving plaats tussen de budgetten (€ 0,85 mln.).

    Leefbaarheidsaanpak

    De leefbaarheidsaanpak maakt onderdeel uit van product 2.2.1. Krachtige gemeenschappen in wijken en dorpen. De middelen hiervoor worden overgeboekt van dit product naar product 2.2.1. Krachtige gemeenschappen in wijken en dorpen (€ 0,83 mln.).

    Gratis bibliotheeklidmaatschap

    Als onderdeel van het in december 2024 gepubliceerde Aanvalsplan Laaggeletterdheid (6e bullet onder Kwaliteit) is in juni 2025 gestart met het aanbieden van een gratis bibliotheeklidmaatschap aan Limburgers met een kleine beurs. Hiervoor is een bedrag van € 1,08 mln. beschikbaar gesteld. Dit is gedekt uit bestaande exploitatiebudgetten (€ 0,49 mln.) en de Programmareserve Sociale Agenda (€ 0,59 mln.).

    Overige bijstellingen

    Bij de Najaarsnota worden de personeelskosten van product 2.1.1. Sociale agenda structureel verhoogd met € 0,04 mln. vanwege de bijstelling CAO Provincies. 

    Kwaliteit (indicator)
    Groen

    Tijd (indicator)
    Oranje

    Geld (indicator)
    Groen

  • 2.2.1. Krachtige gemeenschappen in wijken en dorpen

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    • Halverwege 2025 zijn met de acht hierboven genoemde gemeenten intentieovereenkomsten voor langjarige gebiedsgerichte aanpakken gesloten (zie mededeling portefeuillehouder). We verwachten voor het eind van het jaar de samenwerkings-/uitvoeringsplannen met elk van de acht gemeenten te hebben gesloten en de governance te hebben ingeregeld. In deze plannen leggen we zo optimaal mogelijk de verbinding met de vijf doelen van het beleidskader waaronder de koppeling met de Gezonde Basisschool van de Toekomst conform motie 3124.  De uitvoering start in sommige gevallen waarschijnlijk nog dit jaar, in andere gevallen in 2026. Ten aanzien van de wijken Donderberg en Vastenavondkamp zijn in aanloop naar de nieuwe samenwerkingsovereenkomst de reeds lopende uitvoeringsplannen gecontinueerd, conform de geldende beschikking en afspraken. 
    • Via de regelingen van de Leefbaarheidsaanpak (zie ook  2.1.1. Sociale Agenda en 5.1.1. Leefbare steden en dorpen) geven wij ondersteuning aan kleinschalige (inwoners)initiatieven en initiatieven van stichtingen/verenigingen/coöperaties, ter bevordering van de sociale cohesie en leefbaarheid in dorpen en buurten. Halverwege 2025 waren er ruim 25 projectsubsidies (ongeveer de helft van het totaal aantal verleningen) verleend binnen deze regelingen, die aan deze sociale doelen bijdragen.  
    • I.s.m. de acht gebiedsgerichte aanpakken zijn we dit jaar gestart met een lerend netwerk. Hierin willen we de ervaringen en goede voorbeelden van de gebiedsgerichte aanpak delen. Maar ook de aanpakken, interventies en vraagstukken waar het niet goed of moeizaam loopt of knelpunten worden ervaren bespreken en met behulp van elkaar of externe experts (o.a. een pool van professionals) oplossen. Deze inzichten willen we in het kader van kennisdeling ook beschikbaar stellen voor de wijken en dorpen die niet geselecteerd zijn.
    • Conform een aantal toegezegde acties aan uw Staten hebben er twee werkbezoeken plaatsgevonden aan Veulen/Castenray (mei 2025) en aan Heerlen Noord (juni 2025) in relatie tot het beleidskader Samen Leven en Bestaanszekerheid en de gebiedsgerichte aanpak.
    • In juli 2025 vond de eerste Bestuurlijke Alliantie Gebiedsgerichte aanpak plaats. Doel van deze alliantie is om met publieke en maatschappelijke partijen een langjarig commitment op bestuurlijk niveau aan te gaan om samen doorbraken en interventies binnen gebiedsgerichte aanpakken te initiëren. Dit gebeurt onder andere door het identificeren van best practices en knelpunten. Deze worden door de partijen gebundeld en gezamenlijk uitgedragen, met als doel Limburg op sociaal gebied krachtig vooruit te helpen en te adresseren en profileren samen met en richting het Rijk en Europa.

    Tijd

    We liggen op koers om de voor 2025 gewenste resultaten te gaan behalen. Zo zijn de intentieovereenkomsten voor de acht langjarige gebiedsgerichte aanpakken allemaal in de eerste helft van 2025 gesloten.  In de tweede helft wordt het proces vervolgd om samenwerkings-/uitvoeringsplannen vast te stellen en de governance in te regelen, waarna de uitvoering kan starten.

    Geld

    Voor de uitvoering van product 2.2.1. Krachtige gemeenschappen en dorpen wijzigt het budget in 2025 nauwelijks. Dit gaat om de volgende wijzigingen in de begroting:

    Budgetoverheveling

    Leefbaarheidsaanpak

    De leefbaarheidsaanpak maakt ook onderdeel uit van product 2.2.1. Krachtige gemeenschappen in wijken en dorpen (zie onder Kwaliteit). De middelen hiervoor zijn overgeboekt van product 2.1.1. Sociale agenda naar dit product (€ 0,83 mln.). Daarnaast zijn de begrote uitgaven bijgesteld (budget verlaagd met € 0,67 mln.).

    Overige bijstellingen

    Bij de Najaarsnota worden de personeelskosten van product 2.2.1. Krachtige gemeenschappen in wijken en dorpen structureel verhoogd met € 0,02 mln. vanwege de bijstelling CAO Provincies. 

    Kwaliteit (indicator)
    Groen

    Tijd (indicator)
    Groen

    Geld (indicator)
    Groen

  • 2.3.1. Sport en bewegen

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    • Begin 2025 hebben alle dertien bestaande sporttakplatforms als onderdeel van de brede sociale basisinfrastructuur een subsidie ontvangen voor de uitvoering van hun werkplannen (zie mededeling portefeuillehouder). Van de drie beschikbare plekken voor nieuwe organisaties is er één ingevuld, door Limburg Walking+ (wandelsport). Op 1 juli 2025 hebben wij de geactualiseerde regeling inclusief verhoogde normbedragen per organisatie vastgesteld (zie mededeling portefeuillehouder). Zo kunnen de organisaties tijdig hun subsidieaanvraag voor 2026 voorbereiden en indienen.
    • We verwachten dat eind dit jaar in totaal minimaal 1.350 topsporters en talenten via Coöperatie Limburg Sport ondersteuning in hun (top)sportcarrière ontvangen. Dat aantal is hoger dan vorig jaar ingeschat. In de tweede helft van 2025 vindt de evaluatie van de uitvoering van de opdracht door Coöperatie Limburg Sport plaats, zodat er tijdig besluitvorming over de optionele verlenging van de opdrachtrelatie in 2026 en 2027 kan plaatsvinden.
    • Voor de ondersteuning van topsportevenementen met een activerend breedtesportprogramma in de jaren 2025-2027 hebben we begin januari 2025 een subsidieregeling gepubliceerd (zie mededeling portefeuillehouder). We verwachten jaarlijks (minimaal) vier topsportevenementen te ondersteunen; halverwege 2025 hadden wij twee evenementen ondersteund.
    • Voor de ondersteuning van bovenlokale (sport)evenementen in de jaren 2025-2027 hebben we eind 2024 de breed gewaardeerde en laagdrempelige subsidieregeling gepubliceerd (zie mededeling portefeuillehouder). Halverwege 2025 hadden wij 5 evenementen ondersteund, wij verwachten dat het totaal in 2025 op 20 bovenlokale sportevenementen uitkomt.
    • In juni 2025 bent u geïnformeerd over de stand van zaken rond de regionale sport- en beweegakkoorden en de manier waarop, de motie 3032 Goossen c.s., de motie 3110 Van Bijnen, de motie 3134 Absil c.s. hierin worden meegenomen. We verwachten in de tweede helft van 2025 in de drie Limburgse regio's een regionaal sport- en beweegakkoord te kunnen ondertekenen, dat vervolgens tot uitvoering wordt gebracht.
    • Vanuit de uitvoering van amendement 187 Smeets c.s. hebben wij via Coöperatie Limburg Sport een Paralympisch Topsporttalentfonds ingesteld (zie ook de mededeling portefeuillehouder van mei 2025. In het proces van de sport- en beweegakkoorden (zie vorige bullet) wordt met gemeenten gesproken over (financiële) aansluiting bij dit fonds. 

    Tijd

    We liggen binnen dit product op koers om alle voor 2025 voorgenomen resultaten te behalen. Een aantal resultaten zijn al behaald, anderen zijn voorzien in het restant van 2025. We zijn daarbij wel afhankelijk van samenwerking met derden. 

    Geld

    Voor de uitvoering van product 2.3.1. Sport en bewegen wijzigt het budget in 2025 nauwelijks. Dit gaat om de volgende wijziging in de begroting:

    Overige bijstellingen

    Bij de Najaarsnota worden de personeelskosten van product 2.3.1. Sport en bewegen structureel verhoogd met € 0,01 mln. vanwege de bijstelling CAO Provincies. 

    Kwaliteit (indicator)
    Groen

    Tijd (indicator)
    Groen

    Geld (indicator)
    Groen

  • 3.1.1. Vestigingsklimaat van morgen

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    • In 2025 leiden de acquisitieleads tot het vestigen van nieuwe bedrijven in Limburg.
    • In 2025 gaat het vernieuwde congresbureau - dat voortkomt uit het Maastricht Convention Bureau - van start en richt zich op het binnenhalen van internationale meerdaagse congressen met een focus op wetenschap en innovatie.
    • In 2025 wordt gewerkt aan de duurzame verankering van de TEFAF in Limburg.
    • In 2025 wordt gewerkt aan een meerjarige programmatische samenwerking van alle provincies op het thema routestructuren met de landelijke stichtingen Wandelnet en Fietsplatform.
    • In 2025 is uitvoering en invulling gegeven aan (Gewijzigde Motie 3061 Berghorst c.s. inzake Vitaal toerisme in balans met de omgeving).
    • In 2025 is tenminste één project gerealiseerd dat bijdraagt aan de internationale samenwerking en profilering van de Brightlands campussen. 

    Tijd

    Activiteiten zijn continu doorlopend en duren de volledige collegeperiode. 

     

    Geld

    Voor de uitvoering van product 3.1.1. Vestigingsklimaat van morgen wordt het budget in 2025 verhoogd met € 0,15 mln. ten behoeve van een aanvullende projectsubsidie in 2025 aan het MECC ter ondersteuning van een duurzame verankering van de TEFAF in Limburg. Deze middelen worden gedekt uit de programmareserve Economie, actielijn Internationale economische samenwerking en diplomatie.

    De procesmiddelen Einstein Telescoop zijn gericht op ondersteuning van het netwerk-partnerschap en het uitwerken van de propositie die nodig is voor de aanvraag met betrekking tot het Flagship Einstein Telescope. Wij schuiven een bedrag van € 0,40 mln. door naar 2027 op basis van het verwachte uitgavenpatroon.  

    Verder wordt het Knelpuntenfonds  in 2025 verhoogd met € 0,20 mln. voor een bijdrage van de Provincie Limburg voor een acquisitieproject.

    De kapitaallasten stijgen met € 1,40 mln. in verband met afwaardering financiële activa.

    De personeelskosten gaan met € 0,06 mln. omhoog vanwege de loonstijgingen volgens de CAO Provincies.

    Kwaliteit (indicator)
    Groen

    Tijd (indicator)
    Oranje

    Geld (indicator)
    Oranje

  • 3.1.3. Maastricht Aachen Airport

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    Omgevingsfonds
    De toegezegde provinciale bijdrage van in totaal € 8,75 mln. aan de stichting wordt in de vorm van een subsidie in tranches verstrekt op basis van de jaarlijks aan te leveren voortgangsrapportages inclusief geactualiseerd liquiditeitsoverzicht (in 2024 € 851.840 en in 2025 € 1.601.600). Met deze bijdrage dragen wij bij aan de leefkwaliteit van de regio.
     
    Provinciaal Inpassingplan MAA proefdraaien
    De in het kader van de luchthavenbesluitprocedure opgestelde m.e.r.-notitie is in het najaar van 2024 ter beoordeling voorgelegd aan het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (I&W). Het Ministerie heeft deze beoordelingsnotitie op haar beurt voor advies aan de Commissie MER voorgelegd. Het advies van de Commissie is in maart 2025 gepubliceerd. Het is aan de minister van I&W om aan te geven of de beoordelingsnotitie ten grondslag kan liggen aan de door de minister te nemen mer-beoordelingsbeslissing en om naar aanleiding van het advies van de Commissie MER aanbevelingen aan MAA kenbaar te maken, zodat de luchthaven haar verdere uitwerkingen kan doen en de voorbereidingen ten behoeve van het indienen van de aanvraag Luchthavenbesluit kan afronden.

    Luchthavenbesluit
    De in het kader van de luchthavenbesluitprocedure opgestelde m.e.r.-notitie is in het najaar van 2024 ter beoordeling voorgelegd aan het Ministerie van Intrastructuur en Waterstaat (I&W). Het ministerie heeft deze beoordelingsnotitie op haar beurt voor advies aan de Commissie MER voorgelegd. Het advies van de Commissie is in maart 2025 gepubliceerd. Het is aan de Minister van I&W om aan te geven of de beoordelingsnotitie ten grondslag kan liggen aan de door de minister te nemen mer-beoordelingsbeslissing en om naar aanleiding van het advies van de Commissie MER aanbevelingen aan MAA kenbaar te maken, zodat de luchthaven haar verdere uitwerkingen kan doen en de voorbereidingen ten behoeve van het indienen van de aanvraag Luchthavenbesluit kan afronden.

    Route development fund
    De ontvangen bijdragen van de gemeente Maastricht om in te zetten op het stimuleren van lijnverbindingen vanaf MAA naar intercontinentale luchthavens ter bevordering van de verankering van het zakelijk toerisme in de regio naar bijvoorbeeld het MECC en de TEFAF worden voor € 0,6 mln. ingezet in 2025.

    Ontsluiting luchthaven
    Voor het verbeteren van de ontsluiting van de luchthaven (verbeteren verkeersveiligheid Vliegveldweg en voorterreinen MAA) heeft de minister van Infrastructuur en Waterstaat in de vorm van een specifieke uitkering (SPUK) aan de Provincie een bedrag van € 3,5 mln. inclusief BTW beschikbaar gesteld. De Provincie leidt de middelen door aan de gemeente Beek en MAA die dit project gaan uitvoeren. De gemeente Beek en MAA dragen zelf ieder € 2 mln. bij. De voorbereiding van dit project is gestart en vergt nog de nodige tijd. Met de planning van de start van de uitvoering wordt rekening gehouden met de verwachte extra toestroom van passagiers medio 2027 als gevolg van de baansluiting bij Eindhoven Airport.

    Tijd

    De beoogde bijdrage aan het Omgevingsfonds voor 2025 heeft conform planning plaatsgevonden. De bijdrage aan het Route development fund heeft slechts voor een gedeelte plaatsgevonden, het restantbudget wordt doorgeschoven naar 2026. 
    Door het uitblijven van duidelijkheid over het stikstofbeleid van het Rijk en de val van het kabinet, is het aannemelijk dat het PIP en het Luchthavenbesluit doorschuiven naar 2026. Of dit daadwerkelijk het geval zal zijn, is afhankelijk van het ministerie van I&W en de LVNL.

    De “Ontsluiting luchthaven” genoemde werkzaamheden worden in 2027 voorzien. De voorbereiding van dit project is gestart en vergt nog de nodige tijd. Naar verwachting worden de SPUK-gelden in 2026 aan MAA en gemeente Beek doorgeleid, voor de uitvoering hiervan. 

    Geld

    Voor de uitvoering van product 3.1.3.  Maastricht Aachen Airport wordt het budget in 2025 verlaagd met € 9,62 mln. lasten en € 0,20 mln. baten. Dit gaat om de volgende wijzigingen in de begroting:

    Faseringen

    Wij faseren een totaalbedrag van € 9,63 mln. 

    • Wij schuiven een bedrag van € 2,89 mln. door naar de begroting van 2026. Dit betreft de specifieke uitkering (SPUK) voor de ontsluiting Maastricht Aachen Airport van € 2,89 mln. exclusief btw (lasten en baten). De voorbereidingen voor de werkzaamheden aan de ontsluiting van de luchthaven zijn inmiddels gestart en vergen de nodige tijd. De uitvoering van deze werkzaamheden staat gepland voor 2027.  Met het oog op doorgeleiding in 2026 naar MAA en de gemeente Beek dienen deze middelen in 2026 beschikbaar te zijn.
    • Op basis van de ontvangen liquiditeitsprognose van MAA is uit het budget éénmalige NEDAB kosten dit jaar een bedrag van € 4,36 mln. afgeroepen ten behoeve van achterstallig onderhoud. Hiervoor was € 10,90 mln. voorzien in 2025. De resterende middelen worden in 2026 en volgende jaren afgeroepen door MAA. Derhalve wordt er € 6,54 mln. overgeheveld naar 2026.
    • De ontvangen bijdragen van de gemeente Maastricht om in te zetten op het stimuleren van lijnverbindingen vanaf MAA naar intercontinentale luchthaven worden in 2025 toegekend uit het Route development fund € 0,60 mln. Hiervoor was € 0,80 mln. voorzien in 2025. Derhalve vloeit de resterende € 0,20 mln. terug naar de balanspost vooruitontvangen bijdragen overheden. 

    Overige bijstellingen 

    De personeelskosten gaan met € 0,01 mln. omhoog vanwege de loonstijgingen volgens de CAO Provincies.

    Kwaliteit (indicator)
    Groen

    Tijd (indicator)
    Groen

    Geld (indicator)
    Groen

  • 3.2.1. Innovaties voor de maatschappelijke opgaven

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    • LIOF voert voor de Provincie Limburg het MKB-innovatieprogramma ‘Limburg Toekomstbestendig’ uit. De operationele looptijd van het programma eindigt in 2025. In 2025 wordt het programma geëvalueerd en gestart met een mogelijke opvolging van het programma.
    • In 2025 hebben we bedrijven ondersteund bij innovatieve grensoverschrijdende samenwerkingsprojecten in euregionaal verband.
    • In 2025 hebben wij via onze instrumenten ondernemingen gestimuleerd om (in samenwerking met kennisinstellingen) innovatieve projecten te starten op één of meer van de vijf maatschappelijke transities.
    • In 2025 hebben wij acht nieuwe start-ups en scale-ups ondersteund met inzet van fondsen en programma's in Limburg.
    • In 2025 gaan we voor het Limburgse MKB door met de mogelijkheden die de Actieagenda MKB-Dienstverlening 2024-2026 van het Rijk ons biedt.
    • In 2025 is de opdracht verstrekt voor de oplevering van een jaarlijkse rapportage vestigingsklimaat.
    • In 2025 hebben we nauw contact met het MKB en organiseren we diverse evenementen speciaal voor deze doelgroep.

    Einstein Telescope

    • Er zijn definitieve afspraken gemaakt met België en Duitsland over de wijze waarop het consortium de samenwerking in de bidbook / haalbaarheidsfase en de daarop volgende bouwfase gaat uitvoeren.
    • Er ligt een stevig R&D en valorisatieprogramma waarbij een prominente rol is weggelegd voor de ET Pathfinder als laboratorium voor de Einstein Telescope sleutel technologieën.
    • Er ligt een goed uitvoeringsplan om MBO en HBO in zowel nationale als Euregionale context in de meest brede zin aan te laten sluiten op de kennis en kunde die nodig is om de Einstein Telescope te ontwikkelen, te bouwen en te onderhouden onder de noemer Einstein Academy.
    • De noodzakelijke haalbaarheidsonderzoeken ten behoeve van het bidbook zijn grotendeels uitgevoerd en er ligt een plan om de ruimtelijke inpassing en aanleg uit te voeren.
    • Er ligt een goede nationale en euregionale lobbystrategie om de positie van de EMR als vestigingsplek van de Einstein Telescope in ons voordeel te beslechten.

    Tijd

    • Deze activiteiten zijn continu doorlopend en duren de volledige collegeperiode.
    • Er heeft een versnellingsactie op fundraising plaatsgevonden, waardoor een groter beroep op de cofinancieringsmiddelen voor Europese projecten is gedaan. 
    • Er is nu meer zicht op het scala aan activiteiten binnen het project Einstein Telescope in de tijd. Vandaar dat de middelen eveneens gefaseerd worden.

    Geld

    Voor de uitvoering van product 3.2.1.  Innovaties voor de maatschappelijke opgaven wordt vanwege het vergrote aantal aanvragen om aanvullende provinciale cofinanciering in 2025 een totaalbedrag van € 0,21 mln. doorgeschoven vanuit de begroting 2026 en 2027 naar de begroting van 2025. Dit betreft de cofinanciering van de volgende samenwerkingsprojecten die aanspraak maken op Europese fondsen: PV Resillience, Biozet, K2C en CirChea.

    De cofinanciering van Europese projecten ten aanzien van het project Einstein Telescope zijn voorzien in 2026. Daarom schuiven wij een bedrag van € 3,5 mln. naar 2026. Voor de uitbreiding van de formatie ten behoeve van Smart Skills Lab wordt een bedrag van € 0,28 mln. toegevoegd aan de personeelskosten.

    De personeelskosten gaan  met € 0,07 mln. omhoog vanwege de loonstijgingen volgens de CAO Provincies.

    Kwaliteit (indicator)
    Groen

    Tijd (indicator)
    Oranje

    Geld (indicator)
    Oranje

  • 3.2.2 Brightlands

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    Brightlands

    • Het Brightlands office bundelt de lobby en PA-inspanningen op een selectie van onderwerpen.
    • Het merk 'Brightlands' is met meer focus landelijk gepositioneerd.
    • Het startup versnellingsprogramma 'Brightlands Startup League' is in 2025 volledig actief en stimuleert en ondersteunt startende innovatieve ondernemers in de Brightlands community. Op basis van de ervaringen en geleerde lessen stellen we de aanpak waar nodig bij.
    • We stimuleren actief, ook als aandeelhouder, dwarsverbanden tussen Brightlands campussen onderling én met de relevante regionale programma’s. Met de inzet van de bestuurlijk kwartiermaker is de samenwerking tussen en het draagvlak onder de Brightlands campussen verbeterd.
    • In het Statenbesluit 'Brightlands - visie en rol Provincie Limburg' c.s. is vastgelegd wat de inzet van de Provincie gaat zijn in de periode tot 2030.
    • Over de realisatie van de inhoudelijke doelen rapporteren wij in de Brightlands Rapportage (in het kader van de Regeling Grote Project). Daarin zijn ook de beoogde resultaten benoemd. Via de Brightlands Rapportage worden de Staten jaarlijks geïnformeerd voor 1 juli. In 2025 zullen de voorbereidingen gestart worden voor de evaluatie die in 2026 uitgevoerd zal worden.

    Brightlands Chemelot Campus

    • Ook in 2025 heeft de directie ingezet op een continuering van de strategie van de campus richting 5.000 kenniswerkers, maar gegeven de situatie in de wereld van de chemie en materialen is de kans groot dat dit doel een aantal jaren later behaald zal worden dan in 2030.
    • De Business Development aanpak is aangescherpt zowel gericht op nieuwe klanten als op behoud van bestaande klanten. Brightlands Circular Space (BCS) is verder doorontwikkeld en de bouw is gestart. 
    • In maart 2025 is de samenwerking met het Ministerie van Defensie, Ministerie van Economische Zaken, LIOF, de Brightlands Chemelot Campus en de Provincie Limburg bekrachtigd middels het tekenen van een intentieovereenkomst tot het vestigen van een Limburgse innovatiehub voor slimme materialen.
    • Door de campus is verder gewerkt aan de versterking van de campusorganisatie, zowel via verbetering van de werkprocessen als het verstevigen van het management- en medewerkersbestand. Er is een nieuwe CFO benoemd vanwege vertrek van de vorige CFO.
    • De Provincie en gemeente Sittard-Geleen hebben in 2025 met dsm-firmenich overeenstemming bereikt over het aankopen van de eigendommen van dsm-firmenich op Graetheide en De Lexhy. Daarmee is onder andere de mogelijke locatie voor de toekomstige uitbreiding van de campus verzekerd. 

    Brightlands Campus Greenport Venlo
    In het eerste kwartaal is de campusorganisatie gestart met de uitvoering van het jaarplan 2025, welke is vastgesteld in de aandeelhoudersvergadering van december 2024.

    • Zo is er verder gewerkt aan het ontwikkelen en uitvoeren van research & development projecten met diverse partijen.
    • In 2025 en verder wordt extra inzet gepleegd om de start-up community verder uit te bereiden en de positionering van Brightlands in het Europese start-up ecosysteem van gezonde, plantaardige voeding fors te verstevigen door aansluiting bij het EIT-Food netwerk. De voorbereidingen daartoe worden nu getroffen.
    • De voorbereidingen voor het Roboticalab op de campus zijn van start gegaan.
    • Er is gewerkt aan het verder ontwikkelen van CHILL@Venlo.
    • Op de campus zijn vele  evenementen georganiseerd die de innovatiecommunity verbinden. Ook is er vanuit de campus een actieve bijdrage geleverd aan events buiten de campus, denk hierbij aan de masterclasses en investorsday’s van bijvoorbeeld Brightlands Startup League.
    • De vastgoedorganisatie (CVGV) is verder gegaan met de belangrijkste opgave rondom het onderhoud van de Villa Flora, namelijk het dak. Ook focust de vastgoedorganisatie zich op een verdere toename van het aantal bedrijven om zo te komen tot een hogere bezettingsgraad van het vastgoed en uitgifte van kavels. Hierbij is het van belang om ondernemers en organisaties te vinden die passen bij de inhoudelijke thema’s van de campus bijvoorbeeld met onderzoek en innovaties.

    Brightlands Maastricht Health Campus  

    • De campusorganisatie is in blijven zetten op de valorisatie van UM en MUMC+ kennis en kunde naar ondernemerschap en werkgelegenheid, de fysieke ontwikkeling is hierbij ondersteunend.
    • Het vinden van samenwerkingspartners en vervolgens het indienen van voorstellen richting programma's en fondsen van Rijk en EU is een van de belangrijkste activiteiten.
    • De campusorganisatie heeft haar inzet op het gebied van het ondersteunen van ondernemerschap verder uitgebouwd. De bloeiende science-business community op de campus, waarin ideeën uitgroeien tot tastbare innovaties, is verder versterkt door o.a. inzet op specifieke communities per vakgebied, zoals medische technologie. De campusorganisatie doet dit ook in samenwerking met de andere campussen.
    • Met een hoog aantal publicaties van onderzoeks-output door UM en MUMC+ zijn voor verschillende spin-offs en start-ups verdere stappen gezet in het toegankelijk maken van nieuwe innovaties voor de patiënt. Zo biedt bijvoorbeeld een recente studie over de langetermijneffecten van de BalanceBelt mogelijkheden om dit evenwichts-ondersteuningshulpmiddel vergoed te krijgen bij zorgverzekeraars.

    Brightlands Smart Services Campus
    De strategische koers tot 2030, die momenteel wordt herijkt, richt zich op het versterken van het ecosysteem en het ontwikkelen van een toekomstbestendig verdienmodel. De campusorganisatie streeft daarbij naar een structureel positief financieel resultaat uit verhuur van vastgoed vanaf 2030, en een maatschappelijk verantwoorde last op event-activiteiten. Vanaf 2025 zijn vier domeinen leidend:

    • Zorg & Gezondheid - De campus is mede-initiatiefnemer van de Health AI & Data Alliance Limburg, een samenwerking tussen zes Limburgse ziekenhuizen en Brightlands om met AI en data impactvolle zorgoplossingen te realiseren. Hierbij draait het om slimme data-toepassingen, toegankelijkheid van zorg en innovatie in regionale zorgprocessen. De campus faciliteert onderzoek, coördineert programma’s en werkt gericht aan het aantrekken van nieuwe partners en projecten in samenwerking met andere Brightlands-campussen.
    • Publieke Dienstverlening - Digitalisering en AI-oplossingen voor overheden worden ontwikkeld binnen onder meer het Public Services Lab en het ELSA Lab Armoede & Schulden. Projecten zijn gericht op het verbeteren van de kwaliteit en efficiëntie van de publieke sector. Nieuw is de geplande realisatie van een Public Smart Safety Center als innovatieplek voor digitale overheidsdiensten.
    • Circulaire Industrie - In samenwerking met andere Brightlands-campussen wordt gewerkt aan het versnellen van de circulaire transitie in de (maak)industrie, onder andere via het ELSA Lab Antigreenwashing. AI en data worden gebruikt om processen te verduurzamen en misleiding (‘greenwashing’) te voorkomen. 
    • Innovatief MKB - De campus ontwikkelt specifieke ondersteuning voor het regionale MKB, met initiatieven zoals de Digitale Werkplaats en het Innovation Powerhouse. Focus ligt op digitale skills, AI-toepassingen, cybersecurity en ondernemerschap binnen het Limburgse bedrijfsleven, speciaal met het oog op (door)groei en vernieuwingskracht. 

    BSSC werkt integraal via een multiple-helix-benadering (bedrijven, kennis- & onderwijsinstellingen, overheid én maatschappelijke partners). Community development is een erkende kerntaak zonder directe inkomsten, maar wel met een magneetfunctie voor het aantrekken van economische activiteit. Het organiseren van circa 240 events per jaar alsmede actieve netwerken en samenwerkingsverbanden (bijv. met de Universiteit Maastricht en regionale innovatie-allianties) versterken het regionale ecosysteem. Samenvattend kan gesteld worden dat BSSC in 2025 weliswaar geen pure opstartcampus meer is, maar zeker nog niet volledig volwassen mag worden genoemd. Er wordt doelgericht gewerkt aan verdere professionalisering van organisatie, vastgoedbeheer, evenementen en ecosysteemontwikkeling. Er zijn strategische keuzes gemaakt om te focussen op sectoren waar Limburg en de regio zich blijvend en onderscheidend kunnen profileren. De campus heeft zich daarmee stevig op de kaart gezet als innovatiehub voor data, AI en digitalisering in Zuid-Nederland, met duidelijk groeiende maatschappelijke en economische meerwaarde.

    Tijd

    De Statenbesluiten hebben betrekking op de periode 2023-2030. De inzet van de Provincie is uitgezet voor dezelfde periode.

    Geld

    Voor de uitvoering van product 3.2.2. Brightlands wordt het budget in 2025 verhoogd met € 0,65 mln. ten behoeve van nieuwe subsidieaanvragen gericht op initiatieven binnen het Brightlands ecosysteem te weten: EIT Food Fanhub, Stichting Kokkerelli en Brightlands Startup Challenge. Deze middelen worden gedekt uit de programmareserve Brightlands.

    De personeelskosten gaan met € 0,04 mln. omhoog vanwege de loonstijgingen volgens de CAO Provincies.

    Kwaliteit (indicator)
    Groen

    Tijd (indicator)
    Groen

    Geld (indicator)
    Oranje

  • 3.3.1. Een gezonde arbeidsmarkt

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    In 2025 zijn de volgende activiteiten gepland:

    • In 2025 is de Bestuurstafel Onderwijs met alle hoger- en beroepsonderwijsinstellingen minimaal twee keer bij elkaar gekomen.
    • In 2025 heeft er minimaal één bestuurlijk overleg met strategische arbeidsmarktpartners (o.a. UWV, arbeidsmarktregio's, werkgeversverenigingen en vakbonden) plaatsgevonden.
    • In 2025 vindt er een arbeidsmarktevent plaats met relevante arbeidsmarkt- en onderwijspartners.
    • In 2025 zijn er minimaal twee arbeidsmarkt- of onderwijsprojecten met Limburgse partners ingediend binnen Rijks- of Europese regelingen.
    • In 2025 is de Vakmanschapsagenda verder uitgewerkt in concrete thema's en zijn de drie Limburgse mbo's aan de slag met de uitvoering.
    • In 2025 is de financiering van GrensInformatiePunten (GIP's) structureel geborgd.
    • In 2025 is gestart met de uitvoering van het actieplan Talent Charter, een geïntensiveerde arbeidsmarktaanpak die inzet op het identificeren, aantrekken, ontwikkelen, verzilveren, onderhouden en behouden van talent.

    De uitvoering van bovenstaande activiteiten ligt op schema en het is de verwachting dat alle activiteiten gerealiseerd gaan worden. Met dien verstande dat bij de bespreking van de Voorjaarsnota 2025 conform Amendement 196 is besloten dat Talent Charter als Statenvoorstel nog ter besluitvorming aan Provinciale Staten wordt voorgelegd.

    Tijd

    De uitvoering van de genoemde resultaten ligt op schema en is naar verwachting per ultimo 2025 gerealiseerd.

    Geld

    Het budget voor product 3.3.1. Een gezonde arbeidsmarkt bedraagt € 5,19 mln.

    Faseringen

    Wij schuiven een bedrag van € 0,75 mln. lasten inclusief de dekking vanuit de programmareserve Onderwijs en Arbeidsmarkt door naar de begroting van 2026. Voor de cofinanciering van nationale en Europese projecten wordt er een lagere inzet verwacht dan momenteel geraamd in de begroting 2025. Dit komt doordat niet alle projecten worden toegekend in 2025. Derhalve worden deze middelen overgeboekt naar 2026. Deze middelen zijn in 2026 nodig voor de cofinanciering van projecten in nationale en Europese regelingen. 

    Daarnaast schuiven we € 0,51 mln. baten inclusief de toevoeging aan de programmareserve Onderwijs en Arbeidsmarkt door naar de begroting 2027. Er is in 2024 een garantiesubsidie verleend aan de Coöperatie Leo Loopbaan. Zodra alle middelen vanuit het Just Transition Fund (JTF) zijn uitbetaald, zal de provinciale subsidie worden vastgesteld op nihil en vloeien deze terug naar de programmareserve Onderwijs en Arbeidsmarkt. Naar verwachting zal dit medio 2027 gebeuren. Derhalve worden de hiervoor geraamde baten en toevoeging aan de programmareserve overgeboekt naar 2027.

    Nieuwe middelen

    Om de ingezette kwalitatieve doorontwikkeling in de komende jaren krachtig door te zetten, het GIP-netwerk verder te versterken en de kwetsbaarheid te verminderen, worden de structurele bijdragen aan de GIP's verhoogd met € 0,37 mln. Hiervan wordt € 0,13 mln. in 2025 gedekt uit de cofinancieringsmiddelen voor arbeidsmarkt en onderwijs en € 0,24 mln. uit de Specifieke Uitkering Grensinformatiepunten van het Rijk.  Vanaf 2026 vindt structureel dekking plaats voor het provinciale gedeelte € 0,13 mln. uit het begrotingsresultaat. 

    Overige bijstellingen

    De personeelskosten gaan met € 0,03 mln. omhoog vanwege de loonstijgingen volgens de CAO Provincies. 

    Kwaliteit (indicator)
    Groen

    Tijd (indicator)
    Groen

    Geld (indicator)
    Oranje

  • 3.4.1. Verduurzaming en circulaire economie

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    Om de vier prioritaire bedrijfsketens te versterken naar een grotere mate van circulariteit wordt:

    • In 2025 is het circulair bouwend programma Zuid-Nederland samen met Limburgse partners uitgevoerd. Circulaire en duurzame bouw wordt hierdoor aangejaagd.
    • In 2025 wordt ondersteuning gegeven aan vier inspirerende Limburgse praktijkvoorbeelden voor de circulaire economie. Wij zoeken hierbij de aansluiting bij  projecten die uitstraling hebben door hun impact voor de circulaire economie. En naar projecten die zowel een bijdrage leveren aan de circulaire  (maak) economie als aan andere provinciale doelstellingen zoals Limburg Centraal.
    • In 2025 is het Impulsprogramma Biocirculaire Economie Limburg (IBEL) voor Limburg uitgevoerd en geëvalueerd.
    • In 2025 is innovatie van het MKB om de transitie naar een circulaire economie te versnellen gestimuleerd door inzet van  programma Limburg toekomstbestendig en door het benutten van regionale investeringsfondsen. LIOF voert het programma uit en beheert de fondsen.
    • In 2025 treedt Provincie Limburg op als ‘eerste klant’ (launching customer) via onze eigen inkoop (o.a. in de grond-, weg en waterbouw en facilitaire diensten). Op deze manier is  innovatie en circulariteit binnen de leveranciersketen bevorderd.
    • In 2025 zijn Nationale en Europese financieringsprogramma’s optimaal benut voor de provinciale doelen op het gebied van verduurzaming en circulaire economie.
    • In 2025 is onze provinciale rol, ten aanzien verbetering mobiliteit in en rondom de Chemelot site, communicatie en participatie, samen met partners ingevuld. Hiermee ondersteunen we Chemelot in de ambitie om in 2050 klimaatneutraal en circulair te zijn. Met het geactualiseerd Limburgs Bod voor een duurzaam Chemelot blijven we de urgentie van circulair en duurzaam ondernemen agenderen bij het Rijk. Onze focus ligt op versnelling van verduurzaming en het toekomstbestendig maken van Chemelot als cruciale economische schakel voor Nederland en Noordwest-Europa. Daartoe doen we  cruciale en strategisch samenhangende investeringen  in de energie- en grondstoffentransitie van Chemelot en in  de  ontwikkeling van Graetheide en de Lexhy.
    • In 2025 wordt verder uitvoering gegeven aan het EU project CHEERS4EU ter versnelling van circulaire economie d.m.v. circulaire hubs.
    • In 2025 hebben we inzicht verkregen in de ruimtelijke randvoorwaarden voor de circulaire economie in Limburg.
    • In 2025 zijn open source modules circulaire economie voor het mbo ontwikkeld en wordt ingezet in het mbo.
    • In 2025 is een aanvraag ingediend met Limburgse partners voor het EU- LIFE programma ter versnelling van de uitvoeringskracht van Limburg.

    Tijd

    Naar verwachting zullen de genoemde resultaten per ultimo 2025 zijn gerealiseerd waarbij de inzet op en de uitvoering van meerdere programma's doorlopen in de tijd. Een deel van de activiteiten in het kader van communicatie en kennisdeling zullen plaatsvinden in 2026 zoals Vanguard en ERCN.

    Geld

    Voor de uitvoering van dit product 3.4.1 Verduurzaming en circulaire economie wordt het budget in 2025 verhoogd met € 0,47 mln.  Deze middelen zijn bestemd voor de kosten ten behoeve van de aankoop Gronden Graetheide en de Lexhy.  Deze middelen worden gedekt uit de programmareserve Economie en Energie.

    Wij schuiven een bedrag van € 0,02 mln. naar de begroting van 2026, omdat een deel van de activiteiten in het kader van communicatie en kennisdeling plaatsvindt  in 2026.

    De personeelskosten gaan met € 0,04 mln. omhoog vanwege de loonstijgingen volgens de CAO Provincies.

    Kwaliteit (indicator)
    Groen

    Tijd (indicator)
    Oranje

    Geld (indicator)
    Oranje

  • 3.5.1 Gezonde toekomst voor de land- en tuinbouw in Limburg

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    De Handreiking van de Agrarische Blijversaanpak Limburg is begin 2025 opgeleverd. We zijn nu aan de slag om met de mede-initiatiefnemers de zogenaamde 'proef op de som' fase in te richten, deze is na de zomer van 2025 gestart en zal ongeveer een jaar gaan duren. 

    Het programma Natuurinclusief Limburg wordt in 2025 verder verbreed met steun van de Provincie Limburg. Naast de uitvoering van de biodiversiteitsmonitor voor de melkveehouderij willen we nu ook opschaling van deze monitor in de akkerbouw en introductie naar andere vormen van land- en tuinbouw zoals fruitteelt, waaronder wijnbouw. Daarnaast vragen we de uitvoerende organisatie om te gaan zoeken naar inspiratiebedrijven voor natuurinclusieve bedrijfsvoering en deze te equiperen om als leerbedrijf te fungeren voor anderen.

    De stimulering van wijnbouw en kleine teelten krijgt verder vorm in 2025, in de tweede helft van 2025 is de uitvoeringsaanpak gereed, inclusief stimuleringsmiddelen. 

    We ondersteunen diverse fieldlabs, op het vlak van land- en tuinbouw, met Limburgse inbreng om zich te ontwikkelen. Hierbij zijn ook diverse initiatieven die zich voorbereiden op een aanvraag ten aanzien van de regeling van LVVN, welke voorziet in meerjarige financiering van fieldlabs. 

    De communicatiestrategie krijgt in 2025 verder vorm. Er zal medio 2025 een tender uitgezet worden voor de uitvoering van de communicatiestrategie en eind 2025 wordt er een regeling opengesteld ten aanzien van kleinschaliger initiatieven die het verhaal van de boer dichter bij de burger brengen. 

    Vanuit het GLB-NSP zijn in 2024 en 2025 enkele regelingen, succesvol, opengesteld. De regeling voor productieve investeringen was dermate succesvol dat er middelen van 2026 naar voren zijn gehaald. We willen in 2025 beoordelen of het mogelijk is om vanuit 100% provinciale middelen alsnog een vergelijkbare regeling open te stellen in 2026. Daarnaast gaan de komende periode nog de regelingen voor EIP (samenwerken voor innovatie) en Kennisverspreiding & Informatie open. 

    Het Regionaal Voedselsysteem Limburg bevindt zich in een cruciale fase. Om de organisatie de stap te kunnen laten maken naar zelfstandig operationeel, verlengen we het strategisch partnerschap. Hierbij werken we gezamenlijk met de andere strategisch partners aan een robuuste organisatie. 

    Voor het IBEL programma én het programma LimburgToekomstBestendig worden in 2025 evaluaties uitgevoerd en opgeleverd. Op basis van deze evaluaties wordt beoordeeld in welke vorm er mogelijk opvolging gegeven wordt aan dergelijke programma's in 2026. 

    De uitvoeringsstrategie van de Toekomstvisie Tuinbouw Limburg+ is verder in ontwikkeling, waarbij wordt gewerkt aan een governance en uitvoeringsstrategie welke in 2025 wordt opgeleverd. Hierbij is ook de samenwerking met Noord-Brabant geïntensiveerd. 

    Op het vlak van energie vóór en ván de landbouw zijn de gesprekken nog lopende met het Rijk ten aanzien van het samenwerkingsproject in Limburg om de toepassing van geothermie mogelijk te maken.

    Daarnaast worden de kansen van groengasproductie vanuit de landbouw in beeld gebracht en de mogelijkheden daartoe verkend.

    Tijd

    De planning ten aanzien van de beoogde inspanningen rondom de Toekomstvisie Tuinbouw Limburg+ zal in plaats van in 2025 met name worden uitgerold in 2026. 

    De aanbesteding van de communicatiestrategie zal einde 2025 worden gedaan. De budgetten voor de uitvoering zullen daarom pas in 2026 nodig zijn. 

    De finale goedkeuring van een aantal Europese projecten zal pas zijn beslag krijgen (inclusief de cofinancieringsvraag) in 2026. 

    Voor de uitwerking van het wijnonderzoek is nog verder onderzoek nodig op het vlak van behoeftepeiling. De verwachting is dat dit nog dit jaar afgerond kan worden, waarna in 2026 tot uitvoering overgegaan kan worden. 

    Geld

    Voor de uitvoering van product 3.5.1. Gezonde toekomst voor de land- en tuinbouw in Limburg wordt het budget in 2025 verlaagd met € 3,49 mln. Dit gaat om de volgende wijzigingen in de begroting:

    Faseringen

    • Voor de uitvoering van het beleidskader Werken aan een Toekomstbestendige Economie hoofdstuk Gezonde Toekomst voor de Land- en Tuinbouw in Limburg wordt er € 1,15 mln. inclusief de dekking vanuit de programmareserve Landbouw overgeboekt naar 2026. Dit betreft het volgende:
      • Toekomstvisie Tuinbouw Limburg+ € 0,32 mln.;
      • communicatiestrategie € 0,28 mln.;
      • cofinanciering Europese projecten € 0,35 mln.;
      • wijnbouw € 0,20 mln. 
    • Wegens het later uitvoeren en ook later factureren van uitvoeringskosten van Stimulus en RVO worden de resterende middelen 2025 van € 1,26 mln. doorgeschoven naar het einde van de GLB/NSP (Gemeenschappelijk Landbouw Beleid/ Nationaal Strategisch Plan) periode begrotingsjaar 2028. De start van het GLB/NSP was in 2023 en loopt tot en met 2027. De verwachting is dat de facturering zal naijlen en daarom wordt budget doorgeschoven naar de begroting 2028.
    • De regeling voor EIP (samenwerken voor innovatie) en Kennisverspreiding & Informatie wordt dit najaar opgesteld (GS 5-8-2025). De subsidievaststelling van deze regeling wordt begin 2026 verwacht. Derhalve wordt € 0,85 mln. overgeboekt naar 2026 voor de afrekening van deze regeling.

    Vrijval middelen

    • Voor het Geothermieproject wordt een lagere besteding verwacht in 2025, omdat een tweetal projecten zijn komen te vervallen. Derhalve vloeit er € 0,17 mln. terug naar de programmareserve Landbouw.
    • Enkele kleinere posten worden naar verwachting niet uitgevoerd en de post procesmiddelen wordt niet gebruikt in 2025. Derhalve vloeit er € 0,07 mln. terug naar de programmareserve Landbouw.

    Overige bijstellingen

    De personeelskosten gaan met € 0,02 mln. omhoog vanwege de loonstijgingen volgens de CAO Provincies.

    Kwaliteit (indicator)
    Groen

    Tijd (indicator)
    Oranje

    Geld (indicator)
    Oranje

  • 4.1.1. Energie Infrastructuur & Ruimtelijke Inbedding  en Verduurzaming Industrie en bedrijventerreinen

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    Energie Infrastructuur & Ruimtelijke Inbedding

    • In 2025 is er een energievisie voor Limburg opgeleverd (onderdeel van 2e Gewijzigd Amendement 176 Pelzer c.s. inzake Voortgang Energietransitie).

    De Energievisie 1.0 is in november 2024 door Gedeputeerde Staten vastgesteld. Het proces van de energievisie en het bepalen van onze gezamenlijke koers wordt vervolgd middels het opstellen van de Toekomstvisie 2050 en de aanscherping van de Provinciale Omgevingsvisie. In het traject Toekomstvisie 2050 werken we de komende maanden via vier scenario’s van Limburg in 2050 toe naar vijf samenhangende Toekomstvisies voor Wonen, Mobiliteit, Economie, Landelijk Gebied en Energie. Voor het thema energie is dit een vervolg op de Energievisie 1.0.

    • In 2025 is er een Provinciaal Meerjarenprogramma Infrastructuur Energie en Klimaat Limburg vastgesteld (onderdeel van motie 2e Gewijzigde Motie 3069 IJpelaar c.s. inzake Netcongestie in control).

    Het provinciaal Meerjarenprogramma Infrastructuur Energie en Klimaat 2.0 Limburg (pMIEK 2.0 Limburg) is in de afgelopen maanden in gezamenlijkheid met netbeheerders, gemeenten en Provincie opgesteld en op 1 april jl. door Gedeputeerde Staten vastgesteld. Hierop volgend is het aan de Minister van Klimaat en Groene Groei en uw Staten aangeboden en een mededeling portefeuillehouder verstuurd.

    Verduurzaming Industrie en bedrijventerreinen

    • In 2025 hebben minimaal 3 Limburgse maatwerk-bedrijven bindende maatwerkafspraken gemaakt.

    De maatwerkafspraken worden met diverse bedrijven voortgezet. De Provincie Limburg is hierbij betrokken. Per 31 maart 2025 hebben 3 Limburgse bedrijven een Expression of Principles (EoP) ondertekend, als eerste stap in het komen tot bindende maatwerkafspraken.

    • In 2025 is een CES 3.0 Cluster6 opgeleverd met inzicht in vermogensbehoefte van bedrijven per modaliteit.

    Door Rijksoverheid, IPO en netbeheer Nederland wordt in Q2 2025 een evaluatie uitgevoerd naar nut en noodzaak voor een nieuwe Cluster Energie Strategie 3.0. Uit deze evaluatie is gebleken dat de CES niet meer effectief is als instrument voor de verduurzaming van de industrie. Er wordt een nieuw operationeel plan opgesteld voor het proces van gegevensverzameling bij de industrie. Dit plan zal het ‘oude’ CES proces vanaf de investeringsplan(IP)-ronde 2026-2028 van de netbeheerders gaan vervangen. Op 1 oktober vindt een landelijk besluit plaats over de vorm van dit nieuw operationeel plan. 

    Tijd

    Energie Infrastructuur & Ruimtelijke Inbedding

    In 2025 starten en/of continueren wij de volgende meerjarige activiteiten:

    • Benadrukken van de strategische waarde van de Clauscentrale (Maasbracht) en Chemelot (incl. Graetheide) in onze lobby en ruimtelijk borgen van projecten Delta Rhine Corridor, 380kv en aanlandingspunten Wind-op-zee.

    Als groot energieknooppunt is Maasbracht met de Clauscentrale, het 380kV station, (toekomstige) 380kV-verbindingen met Eindhoven en Graetheide en de interconnectoren met België en Duitsland voor zowel de huidige als toekomstige energievoorziening (leveringszekerheid) voor Limburg en euregionaal cruciaal. Voor beide gebieden werken we samen met het ministerie van KGG aan een gebiedsgerichte aanpak conform het BOL-besluit van 2024. Toekomstige aansluitingen met het DRC netwerk (H2 en CO2) dragen hier extra aan bij. Met de gewenste aanlanding van Wind op Zee kunnen wij gezamenlijk het hoofd bieden aan alle huidige en toekomstige energievragen. De Provincie werkt samen met RWE, TenneT, Hynetwork Services en Gasunie en diverse Ministeries om deze doelen te bereiken.
    Voor Chemelot, met naastgelegen een in ontwikkeling zijnde nieuw 380 KV station, een mogelijke locatie voor de aanlanding Wind op Zee, de aanwezigheid van een energiecentrale, de aansluitingen op de waterstofbackbone en mogelijk op de CO2 leidingen, staat vast dat ook deze locatie een strategische waarde voor onze Provincie heeft. Voor alle genoemde aansluitingen vinden momenteel intensieve gesprekken plaats tussen alle eerder genoemde partijen. Voor de aanlanding Wind op Zee, zal i.s.m. TenneT en KGG een voorverkenning in Q3 2025 worden gestart, om te komen tot een nieuw tracé.

    • Versnellen waar mogelijk onze ruimtelijke procedures voor de energie-infrastructuur en zoeken naar oplossingen met betrekking tot stikstofdeposities.

    Naast de lopende procedures 380 kV Maasbracht – Graetheide, hebben we de 150 kV Energielandgoed Wells Meer – Venray opgestart. Concreet hebben we in juni de bereidheid uitgesproken om het bevoegd gezag te worden voor de 150 kV Verbinding Graetheide – Schoonbron en hiertoe een voorstel gedaan aan de desbetreffende gemeenten. Samen met TenneT, Gasunie / Hynetwork en Enexis bezien we waar we nog meer meerwaarde kunnen bieden. Qua stikstofdeposities bemoeilijkt de uitspraak van de Raad van State uit december 2024 de uitvoeringspraktijk. De nog resterende mogelijkheden zijn in beeld gebracht en daar handelen we naar.

    • Opstellen van provinciaal Meerjarenprogramma Infrastructuur en Klimaat (pMIEK) in 2025 waar we samen met betrokken partners werken aan toekomstbestendige energie-infrastructuur.

    Het provinciaal Meerjarenprogramma Infrastructuur Energie en Klimaat 2.0 Limburg (pMIEK 2.0 Limburg) is in de afgelopen maanden in gezamenlijkheid met netbeheerders, gemeenten en Provincie opgesteld en op 1 april jl. door Gedeputeerde Staten vastgesteld. Hierop volgend is het aan de Minister van Klimaat en Groene Groei en uw Staten aangeboden en een mededeling portefeuillehouder verstuurd. Dit resultaat is reeds eerder dit jaar behaald.

    • Stimuleren van initiatieven gericht op het efficiënter gebruik van energie zoals batterijopslag, samenwerking op bedrijventerreinen en nieuwe contractvormen (buiten piekuren).

    In Q2 2025 hebben de consortiumpartijen LWV, OML en LIOF het Programma Verduurzaming Bedrijventerreinen Limburg verder uitgerold. Het programma beoogt om in 2027 op 59 Limburgse bedrijventerreinen de organisatiegraad te verhogen met als doel collectieve verduurzaming. Inmiddels zijn er met alle Limburgse gemeenten gesprekken gevoerd en is er tot een gezamenlijke aanpak gekomen. Op 10 van deze bedrijventerreinen worden daadwerkelijk collectieve verduurzamingsprojecten uitgevoerd. 

    In maart 2025 hebben GS ingestemd met het Limburgs uitvoeringsprogramma energiehubs (LUPEH). Onderdeel van dit uitvoeringsprogramma is een provinciale subsidieregeling van € 1 miljoen voor procesondersteuning van energiehubs. Deze subsidieregeling is vanaf april 2025 opengesteld. Inmiddels zijn er in juli 2025 meer dan 20 vooroverleggen met geïnteresseerde initiatieven gevoerd; de focus ligt hierbij op bedrijventerreinen en elektriciteit, maar het behelst ook initiatieven met aanhaking van maatschappelijk vastgoed, gebouwde omgeving, en met alternatieve modaliteiten zoals warmte en waterstof.

    Verduurzaming Industrie en bedrijventerreinen

    In 2025 starten en/of continueren wij de volgende meerjarige activiteiten:

    • Verankeren van benodigde capaciteit voor uitvoering van energiebespaarplicht bij OD-ZL o.a. door benutten Rijksregeling.

    Met het besluit door Provinciale Staten van 21 maart 2025 is structurele financiering voor de uitvoering van de energiebesparingsplicht bij ODZL geborgd. 

    • Participeren in de voor Limburg relevante ‘maatwerk-afspraken’ onder regie van het Ministerie van KGG.

    Per 1 augustus 2025 hebben 3 Limburgse bedrijven een Expression of Principles (EoP) ondertekend, als eerste stap in het komen tot bindende maatwerkafspraken. Met 2 bedrijven is een Joint Letter of Intent ondertekend. 

    • Continueren van de samenwerking met de LEA-bedrijven en gezamenlijk uitvoering geven aan het ‘Landelijk actieplan verduurzaming cluster 6-bedrijven’.

    Het samenwerkingsverband LEA is voortgezet en diverse sessies hebben plaatsgevonden. Provincie Limburg sluit actief aan bij het ‘landelijk actieplan verduurzaming cluster-6 bedrijven’, en is betrokken bij de casusgerichte aanpak met individuele cluster 6-bedrijven en de regio-aanpak cluster 6.  

    • Invulling geven aan een ondersteuningsprogramma verduurzaming bedrijventerreinen via o.a. de SPUK-regeling verduurzaming bedrijfsmatig vastgoed en landelijk programma Verduurzaming Bedrijventerreinen.

    In Q2 2025 hebben de consortiumpartijen LVVV, OML en LIOF het Programma Verduurzaming Bedrijventerreinen Limburg verder uitgerold. Het programma beoogt om in 2027 op 59 Limburgse bedrijventerreinen de organisatiegraad te verhogen met als doel collectieve verduurzaming. Inmiddels zijn er met alle Limburgse gemeenten gesprekken gevoerd en is er tot een gezamenlijke aanpak gekomen. Op 10 van deze bedrijventerreinen worden daadwerkelijk collectieve verduurzamingsprojecten uitgevoerd.

    • Ondersteunen van ondernemerschap en innovatie bij Limburgse bedrijven via Limburgs Energiefonds (LEF) en LIOF.

    Limburgs Energiefonds (LEF)

    In 2025 continueren wij de volgende activiteit:

    • Herijken strategie van LEF en bezien op welk moment Mijnwater ‘ontvlecht’ kan worden uit het LEF.

    In 2025 is gestart met de uitwerking van het herijkingsvoorstel voor het Limburgs Energie Fonds (LEF), zoals op 13 december 2024 door Provinciale Staten is vastgesteld. De herijking betreft een strategisch traject dat raakt aan meerdere beleidsvelden tegelijk, van het herdefiniëren van fondsdoelen en risicokaders tot het herzien van het financieel rendementsperspectief en de governance-inrichting.

    In de voorbereiding op het Statenvoorstel is gebleken dat besluitvorming in september 2025 onvoldoende solide en zorgvuldig zou zijn, mede vanwege de financiële prestaties van het fonds en aanhoudende macro-economische onzekerheden. Gedeputeerde Staten hebben daarom besloten om de formele besluitvorming te verplaatsen naar het eerste kwartaal van 2026. De exacte datum wordt bepaald zodra de Statenagenda voor 2026 is vastgesteld.

    Onderdeel van de herijking is het instellen van een Raad van Commissarissen. Het werving- en selectieproces is voorbereid, maar de formele besluitvorming over én de feitelijke instelling van de RvC schuiven mee met het bredere herijkingsvoorstel en worden eveneens pas in Q1 2026 aan Provinciale Staten voorgelegd. Dit waarborgt samenhang in de besluitvorming over governance, beleidsdoelen en financiële kaders.

    Tot slot wordt blijvend gemonitord wanneer zich een natuurlijk moment voordoet om de deelneming in Mijnwater te ontvlechten. Daarbij wordt onder andere de voortgang gevolgd van de Wet collectieve warmte, die naar verwachting medio 2025 wordt behandeld in de Tweede Kamer. 

    Geld

    Voor de uitvoering van product 4.1.1. Energie Infrastructuur & Ruimtelijke Inbedding en Verduurzaming Industrie en bedrijventerreinen wordt het budget in 2025 verhoogd met € 0,05 mln. 

    Faseringen

    Faseringen zijn op dit moment niet aan de orde.

    Overige bijstellingen

    De personeelskosten gaan elk jaar met € 0,05 mln. omhoog, vanwege de loonstijgingen volgens de CAO Provincies.

    Kwaliteit (indicator)
    Groen

    Tijd (indicator)
    Groen

    Geld (indicator)
    Groen

  • 4.1.2. Verduurzaming Gebouwde Omgeving & Warmte en Grootschalige opwek

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    Gebouwde omgeving & Warmte

    • In 2025 is er een ‘proof of concept’ gestart voor Warmtenet Zuid-Limburg (WZL).

    In september 2024 is een samenwerkings- en ontwikkelovereenkomst WZL getekend voor de ontwikkeling van een proof of concept voor WZL. Dit doet de Provincie Limburg gezamenlijk met tien gemeenten en Enpuls. Inmiddels zijn wij met Energie Beheer Nederland een samenwerking aangegaan om bij te dragen aan WZL.

    Grootschalige opwek

    In 2025 bepalen wij de resultaten en daarmee welke activiteiten wij als Provincie gaan ondernemen op basis van:

    • De instructieregels i.r.t. de Provinciale omgevingsverordening voor zonnepanelen (onderdeel van Gewijzigde Motie 3012 Huizing c.s. inzake betere benutting alternatieve locaties en toepassingen voor zon PV).

    De instructieregels voor zonneparken in de omgevingsverordening zijn in december 2024 vastgesteld. Dit zal er toe leiden dat er minder nieuwe plannen zullen komen voor veldopstelling op landbouwgrond. Op basis van de redeneerlijn uit de verordening zullen we in de op te stellen provinciale omgevingsvisie duiden waar we planologische ruimte zien voor opweklocaties.

    • Het potentieonderzoek zon PV (onderdeel van Gewijzigde Motie 3012 Huizing c.s. inzake betere benutting alternatieve locaties en toepassingen voor zon PV).

    De onderzoeken zijn afgerond. Zie hiertoe ook de mededeling portefeuillehouder van 1-7-2025, kenmerk: DOC-00787306. Er wordt in samenwerking met de RES regio’s onderzocht hoe de potentie van solar carports en locaties langs rijkswegen (OER programma) kan worden benut. 

    • Duidelijkheid vanuit het Rijk omtrent de nadere invulling van de nationale programma aanpak SMR's (4e Gewijzigde Motie 3020 Schyns c.s. inzake Rijksgeld voor onderzoek SMR's).

    Het demissionaire kabinet werkt aan een brede visie op SMR’s, met als kernelement het succesvol faciliteren van (private) casussen in de energiesector, mede door middel van inzet van Rijksmiddelen. Deze brede visie wordt ná de zomer van 2025 verwacht. Zie ook de mededeling portefeuillehouder inzake voortgang Rijksprogramma Small Modular Reactors (SMR’s), brief gedeputeerde Van Caldenberg van 1-7-2025 (GS DOC-00795476)

    Provinciale Energiediensten Maatschappij

    • In 2025 is een Statenbesluit genomen inzake de totstandkoming van de Provinciale Energiediensten Maatschappij.

    Op basis van het in 2024 behandelde sonderend stuk ‘Verkenning Provinciale Energiediensten Maatschappij’ is in 2025 gestart met de uitwerking van een Statenvoorstel PEM, welke gebaseerd is op vier pijlers: Energiegemeenschappen, Gebouwgebonden ontzorging, Coöperatieve Energiehubs- en opslag en Collectieve groen gaswinning.
    In het komende statenvoorstel werken we, naast bovengenoemde onderwerpen, ook de best passende (afgestemd op de fase en activiteiten van de PEM) governance, financiële middelen en funding uit.

    Stimulering collectieve groen gas productie
    In 2025 hebben we (extern)onderzoek gedaan naar de kansen van collectieve groen gas productie in Limburg. De potentie is hoog zowel voor energie productie om een aanzienlijk aandeel van onze gebouwde omgeving van het fossiel gas af te halen als de milieuwinst (stikstof). Nadere uitwerking is nog nodig. Daarna volgt een statenvoorstel (indicatief bedrag € 25 mln. (excl. extra capaciteit) naar verwachting eind 2025 wanneer de voorziene stimuleringsaanpak mogelijk en haalbaar blijkt als definitieve beslissing.

    Doorbraak methode diepe geothermie
    Als Provincie onderzoeken we een doorbraakmethode voor diepe geothermie gezien de stilgevallen productie in relatie tot breuken. Mocht deze doorbraak tot een succes leiden zullen wij eind 2025 een verder voorstel aan u voorleggen (indicatief bedrag € 0,20 - € 0,50 mln.). 

    Tijd

    Gebouwde omgeving & Warmte

    • Ontwikkelen en continueren van de ontzorgingsprogramma’s voor bedrijfsmatig en maatschappelijk vastgoed.

    Onder het onderdeel MKB van het programma voor bedrijfsmatig vastgoed is een toegankelijke, eenvoudige en doelmatige subsidieregeling ontwikkeld, waarmee op 1 mei het Ontzorgingsprogramma MKB is gelanceerd. Via deze regeling kunnen kleine Limburgse MKB-ondernemers financiële ondersteuning aanvragen voor het inschakelen van externe deskundigen die hen begeleiden bij het verduurzamen van hun bedrijfsvoering. Voor maatschappelijk vastgoed wordt in het derde kwartaal een vernieuwing van het ontzorgingsprogramma beoogd, met nadruk op een drempelverlagende aanpak, betere aansluiting op de praktijk en passende begeleiding bij verduurzamingstrajecten.
    Ter versterking van beide programmaonderdelen is de campagne Limburg Bespaart en bijbehorende website ingericht, met als doel ondernemers en maatschappelijke organisaties te voorzien van laagdrempelige informatie en praktische ondersteuning.

    • Ondersteunen energiebesparing samen met de Limburgse RESregio’s en woningcorporaties.

    In 2025 is de RES regio Noord- en Midden Limburg (RES NML) gestart met een Meerjarige Collectieve Ontzorgingsaanpak voor het Nationaal Isolatieprogramma (MCO NIP) voor 11 gemeenten. Tevens is onderzoek gedaan vanuit de RES NML naar het home energy management systeem en de mogelijkheden voor de inzet hiervan in de gebouwde omgeving.
    Bij de ontwikkeling van de PEM, waar energiebesparing een onderdeel van is, zijn de RES regio’s aangehaakt en bekijken we waar we vanuit de Provincie een rol kunnen vervullen. 
    De woningcorporaties zijn vanuit de Nationale Prestatie Afspraken met het Rijk en VNG aan de slag met duurzaamheidsopgaven. Vanuit het samenwerkingsverband Kraamkamers waren wij als Provincie daarbij aangehaakt, echter zijn de Kraamkamers afgeslankt waarover u per mededeling portefeuillehouder van 6-5-2025 (kenmerk: DOC-00772949) bent ingelicht. 

    • Ondersteunen energiearmoede aanpakken d.m.v. het inrichten van een ondersteuningspool.

    Sinds 2024 is de ondersteuningspool actief en ondersteunend en faciliterend richting gemeenten en woningcorporaties bij hun lokale en/of regionale energiearmoede aanpakken. Hiermee wordt kennis gedeeld, geïnventariseerd en verbindingen gelegd. Dit is een doorlopende activiteit.

    • Blijven inzetten op Mijnwater en deelnemen aan de publieke samenwerking Warmtenet Zuid-Limburg (WZL).

    We blijven de voortgang van Mijnwater actief monitoren en bieden waar mogelijk ondersteuning passend bij onze rol. Binnen de publieke samenwerking WZL zijn we actief betrokken middels een financiële bijdrage, leveren van kennis en expertise voor de ontwikkeling van WZL en voorbereiding van besluitvorming over een mogelijk vervolgtraject na de huidige ontwikkelfase (indicatief bedrag : € 5,00 mln. tot € 10,00 mln.). 

    Grootschalige opwek

    • Wij zijn partner in de RES-regio’s en spannen ons in om de RES-doelen te behalen met tenminste 51% lokaal eigenaarschap bij elk project waarbij de omgeving kan meeprofiteren.

    Lokaal eigendom is een streven dat wij als Provincie Limburg ook in onze Omgevingsverordening hebben vastgelegd. We toetsten gemeentelijke plannen hieraan. In RES-verband wordt lokaal eigendom actief ondersteund. Met het uitvoeren van pilots in het kader van de PEM wordt gewerkt aan het tot stand komen van energiegemeenschappen, die de zelfbeschikking over energie willen bevorderen. 

    • Samen met de RES-regio Zuid-Limburg werken aan een actieprogramma om te zorgen voor nieuwe grootschalige opwek-locaties met innovatieve manieren van meervoudige ruimtegebruik.

    De potentie van tredes 1/m 3 van de zonneladder benutten zijn uitgangspunt waarbij we vanuit de RES ZL in eerste aanleg nadrukkelijk kijken naar de realisatie van zon op dak (m.n. solar carports) en gronden langs Rijkswegen via het OER traject. Bovenop meervoudig ruimtegebruik blijven ook grootschalige zonneweides en windturbines van belang om de doelstellingen te kunnen behalen. 

    • Hanteren van een strikt ‘nee, tenzij’ voor zonne-energie op landbouwgrond en aanpassen van de instructieregels in de Omgevingsverordening conform het landelijke bestuursconvenant.

    Het strikte "nee, tenzij" principe is verwerkt in de instructieregels van de provinciale Omgevingsverordening.

    • Samen met Limburgse stakeholders gaan we in gesprek met het Rijk over de condities van de nationale programma-aanpak SMR's.

    Naast Limburg lopen er momenteel in meerdere provincies verkenningen naar mogelijke casussen voor SMR’s. Om deze verkenningen te faciliteren, zal het kabinet in samenspraak met het IPO na de zomer bepalen welke vervolgstappen en ondersteuningsbehoeften er zijn. In deze context voert Provincie Limburg gesprekken met Limburgse stakeholders of er casussen voor ondersteuning in aanmerking komen. Zie ook de mededeling portefeuillehouder inzake voortgang Rijksprogramma Small Modular Reactors (SMR’s), brief gedeputeerde Van Caldenberg van 1-7-2025 (GS DOC-00795476).

    Provinciale Energie Maatschappij

    • Opstellen plan van aanpak voor de Provinciale Energie Maatschappij waarbij we kijken naar warmtenetten, duurzame elektriciteit (o.a. kleinschalig zon op dak) en verduurzaming gebouwde omgeving.

    Eind 2025 zal een Statenvoorstel inzake Provinciale Energiediensten Maatschappij ter besluitvorming worden aangeboden aan PS. Zie ook de toelichting onder het onderdeel ‘kwaliteit’.

    Geld

    Er zijn geen financiële wijzigingen in dit product verwerkt in de Najaarsnota 2025. Het huidige budget is op dit moment toereikend.

    Overige bijstellingen
    De personeelskosten gaan elk jaar met € 0,04 mln. omhoog, vanwege de loonstijgingen volgens de CAO Provincies.

    Kwaliteit (indicator)
    Groen

    Tijd (indicator)
    Groen

    Geld (indicator)
    Groen

  • 4.2.1. Gezond en veilig leefmilieu

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    Om onze doelen te halen, wegen we milieu- en gezondheidseffecten expliciet mee bij ruimtelijke plannen met provinciaal belang of bij projecten en programma's met een provinciaal belang. We zetten stappen om de doelstellingen van het beleidskader Nieuwe energie en schoon leefmilieu te bereiken. Onze aanpak is uitgewerkt in het modulaire concretiserend milieubeleid, dat als basis dient voor verschillende specifieke uitwerkingen. Dit beleid richt zich op de reductie van Zeer Zorgwekkende Stoffen, bevordering van luchtkwaliteit, en beheersing van omgevingsveiligheid. Daarnaast adviseren we actief bij gemeentelijke plannen en MER-procedures om de kwaliteit van de leefomgeving te waarborgen. 

    Wat doen we voor specifieke milieu thema's:  

    Luchtkwaliteit & Zeer Zorgwekkende Stoffen
    Wij werken aan een betere leefomgeving door de uitstoot van en blootstelling aan vervuilende stoffen te verminderen. Om de luchtkwaliteit te verbeteren en een gezondere leefomgeving te creëren:

    • Bewustwordingscampagne Houtstook: Samen met partners onderzoeken we de haalbaarheid van een campagne om de gezondheidseffecten van houtstook te verminderen, als vervolg op de Rijkscampagne die in 2024 is gestart.
    • Herijking Luchtmeetnet: Het laatste nieuwe meetstation is geplaatst en operationeel. Wij analyseren de meetresultaten om de luchtkwaliteit te verbeteren (onderdeel Schone Luchtakkoord).
    • Project Grenzeloos Meten 2.0: We voeren, samen met gemeenten in Noord-Limburg, (sensor)metingen uit naar geur, fijnstof en de beleving van luchtkwaliteit, en financieren het project vanuit de investeringsagenda Noord-Limburg.
    • Subsidieverstrekking scholieren meten luchtkwaliteit (snuffelfiets/GLOBE project: We zetten in op voorzetting van het project door subsidieverlening in het nieuwe schooljaar. Het schoolproject maakt leerlingen bewust van de luchtkwaliteit, door hen actief te betrekken bij het meten van fijnstof en stikstofdioxide. In schooljaar 2024-2025 namen vier scholen in de gemeenten Heerlen, Venray en Horst aan de Maas deel. Hieraan dragen wij voor 50% aan de kosten bij in het kader van het Schone Luchtakkoord. Hiervoor worden middelen uit de programmareserve aangewend.
    • Impact van Herziening Omgevingswaarden: We verkennen de impact van nieuwe omgevingswaarden per 2030 voor luchtkwaliteit op de rol van de Provincie. Omgevingswaarden zijn normen die de overheid vaststelt om de kwaliteit van de fysieke leefomgeving te waarborgen.
    • Update Centraal Instrument Monitoring Luchtkwaliteit (CIMLK): We actualiseren gegevens van de jaarlijkse bijdrage vanuit wegverkeer en veehouderijen in Limburg, zodat er landelijk een gedetailleerd beeld van de luchtkwaliteit in 2030 ontstaat en duidelijk wordt of deze voldoet aan de nieuwe omgevingswaarden.
    • Actualisering SMOG Protocol: We starten met de actualisering van ons handelings- en voorlichtingsprotocol bij smog door slechte luchtkwaliteit. Wij gebruiken hiervoor de standaard die is opgesteld door het RIVM.
    • Innovatief Toezicht met Optical Gas Imaging Camera: We hebben een opdracht verleend aan de Omgevingsdienst Zuid-Limburg om een camera aan te schaffen en daarmee diffuse luchtemissies op te sporen. Hiervoor zijn middelen uit de programmareserve Energie aangewend.
    • Extra Toezicht op Vermijdings- en Reductieprogramma’s (VRP): We laten de Omgevingsdienst Zuid-Limburg een plan uitwerken voor extra toezicht en bereiden hiervoor een aanvullende opdracht voor. 

    Geluid & stilte
    Door de geluidbelasting terug te dringen, worden de negatieve gezondheidseffecten die samenhangen met geluid van verkeer - zoals (ernstige) hinder en slaapverstoring - beperkt. Als tegenhanger van gebieden met geluidshinder hebben wij ook Stiltegebieden, waar Limburgers in rust kunnen verblijven. 

    Om geluidshinder terug te dringen: 

    • Innovatieve geluidmaatregelen bij provinciale wegen: We schuiven de verkenning naar innovatieve geluidmaatregelen door naar 2026. Vanwege een tijdelijke afname in capaciteit is de keuze gemaakt op de lopende prioriteiten in te zetten zonder afbreuk te doen aan onze ambitie op de reductie van geluidshinder.
    • Geluidreducerend asfalt: Bij projecten en onderhoud aan wegen leggen we geluidreducerend asfalt aan op in het Limburgs Actieplan Geluid 2024-2029 aangewezen locaties.
    • Geluidsproductie Plafonds (GPP's): We werken aan de invoering van GPP’s voor industrieterreinen (Chemelot en VDL Nedcar) en provinciale wegen. De GPP’s begrenzen de maximale hoeveelheid geluid aangeven die een bron, zoals een weg of industrieterrein, mag produceren.
    • Beleidsregel voor doelmatigheid van geluidmaatregelen: We actualiseren de beleidsregel gelijktijdig met het vaststellen van GPP’s. 

    Om de stilte in de stiltegebieden te bevorderen:

    • Verduidelijking bepalingen Stiltegebieden: We verduidelijken de bepalingen in de Omgevingsverordening Limburg om stilte in stiltegebieden te behouden of te bevorderen.
    • Beperking normoverschrijdingen in stiltegebieden: We hebben de pieklocaties van  normoverschrijdingen geïdentificeerd.  Het was niet mogelijk om voor de pieklocaties een (incidentele) aanpak te formuleren, omdat deze overschrijdingen zijn veroorzaakt door: 
      1. onbekende of incidentele geluidsbronnen; 
      2. in ons beleid toegestane activiteiten, zoals landbouw; of 
      3. wettelijk toegestane bronnen, zoals luchtvaart.
      Ook onderzoeken we de mogelijkheden tegen geluiden net buiten de grenzen van de stiltegebieden, maar die wel relevante invloed hebben op het geluidsniveau in de stiltegebieden. Wij kunnen alleen het geluid dat wordt gemaakt op de grond reguleren, geluiden van bijvoorbeeld vliegtuigen kunnen wij niet reguleren.  

    Afval & Circulaire Economie
    Het voorkomen en beperken van het ontstaan van afvalstoffen vermindert de druk op het milieu. Een circulaire economie vermindert het materiaalgebruik en hergebruikt afval als hulpbron om nieuwe materialen en producten te produceren om de inzet van afvalstoffen in een circulaire economie te optimaliseren:  

    • Aanpak Afval en Circulaire Economie (CE): Er is een opdracht verleend om samen met de Omgevingsdienst Zuid-Limburg kennis op te bouwen en beleid & uitvoering te verbeteren. Hiervoor zijn middelen uit de programmareserve aangewend.
    • Beleid Brandveiligheid Afvalverwerkers: We verkennen de mogelijkheid om beleid op te stellen om het risico op branden bij afvalverwerkers te beheersen.
    • Versnelling Monsternames Toezicht Afvalverwerkers: We stellen een budget beschikbaar voor het afnemen van monsternames bij (afval)stromen.  Hierdoor is het sneller duidelijk of er gevaarlijke stoffen, zoals ZZS in het afval zit. Hiervoor worden middelen uit de programmareserve aangewend.
    • Actualisering Verordening Nazorgheffing: Op 20 juni hebben we  de Verordening nazorgheffing geactualiseerd, zodat wij een heffing aan stortplaatsexploitanten kunnen opleggen om de nazorg van stortplaatsen te kunnen bekostigen. Op 22 april 2025 is de rekenrente op 3,3 % vastgesteld.
    • Beoordeling Nazorgplannen: We beoordelen nazorgplannen van stortplaatsen en baggerdepots om schade aan bodem, bodemwater en lucht te voorkomen. Voor Stortplaats Weert laten wij een eindinspectie uitvoeren, hiervoor worden middelen uit de programmareserve aangewend.

    Omgevingsveiligheid
    Naast het bevorderen van de gezondheid van de Limburgers is ook het doel om risico's op zware ongevallen met gevaarlijke stoffen te beheersen. Daarom:

    • Tellen vervoer gevaarlijke stoffen: We tellen het vervoer van gevaarlijke stoffen over provinciale wegen om zo beter inzicht te krijgen in de risico’s afkomstig van provinciale wegen.
    • Uitvoering veiligheidsconvenant Chemelot: We werken aan de uitvoering en afronding van het veiligheidsconvenant ‘Voor een veilige ontwikkeling van Chemelot en haar omgeving’ en streven naar een integrale en bovenwettelijke benadering van veiligheid.   

    Luchtvaart
    Luchtvaart heeft directe invloed op aspecten zoals de luchtkwaliteit, geluidshinder, externe veiligheid en de bodemkwaliteit. Om de impact hierop zo klein mogelijk te maken: 

    • Nieuwe Verordening Luchthavens: We hebben op 7 februari 2025 een nieuwe verordening vastgesteld die het proces bij de aanvraag of wijziging van een luchthavenbesluit beschrijft.
    • Herziening beleidsregel Tijdelijk en Uitzonderlijk Gebruik (TUG): We hebben op 1 juli de beleidsregel, met voorwaarden voor het afgeven van ontheffingen, die nodig is om een luchtvaartuig op te laten stijgen of te laten landen buiten een officiële luchthaven geactualiseerd.

    Wat is gewijzigd sinds de Voorjaarsnota?

    • Het meten van luchtkwaliteit door scholieren is voor het schooljaar 2024-2025 afgerond, maar we gaan daar in het nieuwe schooljaar mee door. Voor de herijking van het luchtmeetnet is het laatste meetstation geplaatst en operationeel. We hebben de identificatie van de pieklocaties in stiltegebieden afgerond. De OGI-camera wordt aangekocht. We hebben de Verordening nazorgheffing stortplaatsen en de nieuwe TUG-beleidsregel vastgesteld.
    • We zijn gestart met nieuwe trajecten zoals Grenzeloos Meten 2.0,  aanpak afval & CE, en versnelling monsternames bij (afval)stromen.
    • De pilot om te komen tot innovatieve geluidsmaatregelen schuift door naar 2026.

    Conclusie; indicator op groen
    De inzet ter verbetering van de kwaliteit van de leefomgeving ligt op koers met de beoogde activiteiten en resultaten zoals opgenomen in het beleidskader. Binnen de verschillende thema’s zijn duidelijke vorderingen zichtbaar. Voor de thema's lucht (herijking luchtmeetnet &  aankoop OGI-camera) en afval (actualisatie verordening nazorgheffing stortplaatsen & start aanpak afval en CE) zijn in 2025 al grote stappen gezet. Voor het thema geluid staan in de komende periode belangrijke vervolgstappen gepland, waarmee verdere invulling wordt gegeven aan de beleidsopgave.  

    Tijd

    We zijn goed op weg om de doelen te bereiken voor het verbeteren van de gezondheid van Limburgers door de leefomgeving beter te maken. Het is belangrijk te weten dat het even kan duren voordat de resultaten zichtbaar zijn voor de inwoners. De kwaliteit van de leefomgeving en de gezondheid van de Limburgse bevolking worden door veel factoren beïnvloed, niet alleen door onze inspanningen. Dit betekent dat op sommige plekken de milieudruk kan afnemen, terwijl op andere plekken door nieuwe initiatieven juist meer milieudruk ontstaat. Dit komt omdat de wetgeving ruimte biedt voor nieuwe initiatieven die voldoen aan de wet, maar wel de milieudruk verhogen. Daarom werken we samen met andere partners om de kwaliteit van de leefomgeving, zoals de luchtkwaliteit, voortdurend te monitoren. Hierdoor krijgen we steeds beter inzicht in de kwaliteit van de leefomgeving en helpt dit ons bij het opzetten van nieuwe initiatieven of het aanpassen van bestaande acties.

    We hebben projecten geadviseerd, producten ontwikkeld en activiteiten uitgevoerd binnen de wettelijke of afgesproken termijn van de modulaire aanpak van het milieubeleid. In deze collegeperiode werken wij verder aan de uitbouw van de modulaire aanpak en vormt dit een onderdeel van de Provinciale Omgevingsvisie, die eind 2025 wordt vastgesteld. 

    Wat hebben we in 2025 afgerond?

    • Het project Grenzeloos meten 1.0 is afgesloten.
    • De Verordening Luchthavens Provincie Limburg 2025 is op 7 februari 2025 vastgesteld.

    Wat hebben we na de Voorjaarsnota afgerond?

    • Het laatste meetstation is geplaatst en operationeel.
    • Het project scholieren meten luchtkwaliteit (snuffelfiets/GLOBE-project) is voor schooljaar 2024-2025 afgerond.
    • De update van het Centraal Instrument Monitoring Luchtkwaliteit is afgerond.
    • De actualisatie van de beleidsregel TUG is uitgevoerd.
    • De  opdracht aan de ODZL voor de aankoop van een OGI-camera is verleend. 
    • De pieklocaties voor normoverschrijdingen bij stiltegebieden zijn geïdentificeerd en er is geconcludeerd dat een individuele aanpak hiervan niet mogelijk is. 
    • De opdrachtverlening aan de ODZL om samen in 2025-2026 kennis op te bouwen over afval & CE binnen het VTH-instrumentarium is verleend.
    • De actualisatie van de Verordening nazorgheffing & vaststelling van de rekenrente is afgerond.

    Waar zijn we in 2025 mee gestart?

    • We zijn gestart met de voorbereidende werkzaamheden om geluidsproductieplafonds (GPP's) voor provinciale wegen en provinciale industrieterreinen vast te stellen. In mei is het delegatiebesluit voor GPP's bij provinciale industrieterreinen vastgesteld. Geluidsproductieplafonds voor provinciale wegen worden uiterlijk in 2026 vastgesteld en voor regionale industrieterreinen uiterlijk in 2028. Dat is voor de in maart 2025 bij Koninklijk besluit bekend gemaakte wettelijke termijnen van 1 januari 2027 c.q. 1 januari 2029.
    • We zijn begonnen met het verkennen van de mogelijkheid om beleid te maken voor brandveiligheid bij afvalverwerkers. Deze verkenning willen we in Q4 2025 afronden.

    Waar zijn we na de Voorjaarsnota mee gestart?

    • Samen met gemeenten in Noord-Limburg zijn we begonnen met het project Grenzeloos Meten 2.0.
    • Samen met de ODZL bouwen we kennis op over afval & CE binnen het VTH-instrumentarium.
    • We zijn gestart met de actualisatie van het SMOG protocol.

    Waar werken we aan verder?

    Wij werken aan onze activiteiten volgens planning. Een aantal activiteiten lichten we uit:

    • Wij werken aan de verduidelijking van de bepalingen over stiltegebieden in de Omgevingsverordening. Volgens planning ronden we dit in Q2 2026 af. We zijn voor de vaststelling afhankelijk van het proces rond de vernieuwing van de Omgevingsverordening, omdat deze in zijn geheel zal worden vastgesteld.
    • Wij nemen deel aan de begeleidingscommissie van de verkenning naar de gezondheidseffecten van Chemelot door het RIVM, welke in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat wordt uitgevoerd (vervolg op de gewijzigde motie 3015 Berghorst ‘Onderzoek de gezondheidseffecten van Chemelot’). 

    Waar gaan we in 2025 nog mee aan de slag?

    • We laten een eindinspectie op stortplaats Weert uitvoeren.
    • We stellen budget beschikbaar tot en met 2027 voor het doen van monsternames bij (afval)stromen.
    • We  zetten voort het laten meten van luchtkwaliteit door scholieren voor schooljaar 2025-2026 (snuffelfiets/GLOBE-project).
    • We actualiseren de beleidsregel voor doelmatigheid van geluidmaatregelen.
    • In Q3 verwachten we de gedetailleerde analyses naar de haalbaarheid van de Omgevingswaarden per 2030 voor luchtkwaliteit van het RIVM. De impact voor Limburg wordt op basis daarvan geanalyseerd. 

    Wat schuift door naar 2026?

    • Het uitvoeren van de pilots naar innovatieve geluidsmaatregelen. Dit doen we vanwege een tijdelijke beperking in capaciteit en daardoor een herprioritering van taken.
    • Gewacht wordt met het toevoegen van nieuwe relevante gegevens over de milieudruk aan ons bestaande overzicht van integrale gezondheidsindicatoren in lijn met de herijking van de Brede Basismonitor (waartoe deze indicatoren behoren).

    Conclusie; indicator op groen

    Voor het overgrote deel ligt de uitvoering op koers met de planning zoals deze is geschetst in de modulaire aanpak concretiserend milieubeleid (zie mededeling portefeuillehouder van 8 oktober 2024, GS DOC-00700043) als uitwerking van het beleidskader. Sneller dan gepland is de versnelling monsternames bij (afval)stromen. De pilot om te komen tot innovatieve geluidsmaatregelen was gepland om in 2025 te starten, maar deze schuift door naar 2026.  

    Geld

    Voor de uitvoering van product 4.2.1. Gezond en veilig leefmilieu wordt het budget in 2025 verhoogd met € 0,10 mln. Dit gaat om de volgende wijzigingen in de begroting:

    Faseringen

    De processen rondom het Nationaal Programma Ruimte voor Defensie en de Limburg Defensie Agenda lopen over de jaargrens heen. Om de Limburgse belangen een goede plek te kunnen geven, kan het nodig zijn om externe adviseurs in te schakelen. Hiervoor is ook in 2026 budget nodig. Een bedrag van € 0,05 mln. wordt hiervoor overgeboekt naar 2026.

    Nieuwe middelen

    Voor de uitvoering modulaire aanpak concretiserend milieubeleid 2025-2026, waaronder snuffelfiets, monstername afvalstromen en eindinspectie  wordt het budget in 2025 (€ 0,10 mln.) en volgende jaren (€ 0,30 mln.)  opgehoogd. Dit bedrag wordt ten laste gebracht van de Programmareserve Energie - deel Schoonleefmilieu. 

    Overige bijstellingen

    De personeelskosten gaan elk jaar met € 0,05 mln. omhoog, vanwege de loonstijgingen volgens de CAO Provincies.

    Kwaliteit (indicator)
    Groen

    Tijd (indicator)
    Groen

    Geld (indicator)
    Groen

  • 4.2.2. Vergunningen, toezicht en handhaving

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    Wat gaan wij in 2025 doen om onze doelen te behalen?

    • Wij zetten in op het voorkomen van aantasting van de leefomgeving of het voorkomen van het ontstaan van risico’s voor de leefomgeving.
    • Wij leveren een bijdrage aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken door het opstellen van heldere, transparante en handhaafbare vergunningen. Dit doen wij zo veel mogelijk binnen de gestelde beslistermijn.
    • We proberen de kans op het ontstaan van risico’s voor de fysieke leefomgeving zo veel mogelijk te beperken door onze toezichtcapaciteit zo efficiënt en effectief mogelijk in te zetten. We werken daarom regiogericht op basis van vooraf gemaakte, risicogerichte keuzes.
    • Indien overtredingen plaatsvinden treden wij handhavend op. Dit doen wij op een transparante manier door aan te sluiten bij de Landelijke Handhavingsstrategie Omgevingswet.
    • Alle werkzaamheden worden conform het VTH Uitvoeringsprogramma 2025 uitgevoerd.

    We streven ernaar aanvragen/verzoeken binnen de wettelijke termijn af te handelen en houdbare vergunningen te verlenen. Dit uit zich doordat bij aanwenden bezwaar/beroep (zowel vergunningen als toezicht en handhaving) zo min mogelijk zaken gegrond zijn. En wanneer het naleefgedrag van de overtreder na de eerste constatering van overtreding hoog is. 

    In 2024 is de Omgevingswet in werking getreden. Afgelopen jaar hebben wij hier al ervaring mee opgedaan. Meervoudige aanvragen hebben nog steeds niet plaatsgevonden. Dat kan eind 2025 nog veranderen. Dit heeft mogelijk gevolgen voor het kwaliteitsniveau van de uitvoering van onze VTH-taken. Op 27 mei 2025 is het VTH jaarverslag 2024, waarin de uitgevoerde werkzaamheden, ontwikkelingen en in hoeverre voldaan wordt aan de doelen en indicatoren (Uitvoering en handhavingsstrategie) opgenomen zijn, aan uw Staten toegezonden. 

    De motie 3122 Wolters Gregorio c.s. inzake 'Geen Beaumix in Limburg' is uitgevoerd. De brieven, waarin wij een oproep hebben gedaan om met de groots mogelijke snelheid duidelijkheid te geven over eventuele aangescherpte richtlijnen voor de toepassing van secundaire bouwstoffen en met name voor bodemassen, zijn verstuurd aan de Minister van l&W, Directeur Rijkswaterstaat en alle gemeenten (zie MPH 29 oktober 2024 (DOC-00708878). In de reactiebrief van het Ministerie van lnfrastructuur en Waterstaat (zie MPH 4 februari 2025 (DOC-00741434) is aangegeven dat binnen de herijking van de bodemwet -en regelgeving invulling wordt gegeven aan de oproep. Wij hebben tot op heden nog geen vergunningaanvraag vanuit Rijkswaterstaat ontvangen in relatie tot het gebruik van AVI bodemassen, waaronder Beaumix, bij de verbreding van de A2. Conform toezegging 9554 zullen wij PS actief informeren over de uitkomst, zodra GS over een dergelijke aanvraag een besluit hebben genomen.

    Tijd

    De werkzaamheden worden uitgevoerd binnen de termijn van het collegeprogramma 2023-2027.

    De uitvoering van de VTH-taken vindt plaats binnen de daarvoor geldende termijnen.

    Geld

    Voor de uitvoering van product 4.2.2. Vergunningen, toezicht en handhaving wordt het budget in 2025 verhoogd met € 0,39 mln. Dit gaat om de volgende wijzigingen in de begroting:

    Nieuwe middelen

    • De garantie arbeidsvoorwaarden medewerkers ODZL wordt vanaf 2025 via een aparte post structureel in de Programmabegroting 2025 e.v. jaren opgenomen. Het bedrag is € 0,24 mln. en wordt ten laste gebracht van het  begrotingsresultaat. Het betreffend budget is opgenomen onder Programma 9 Financiën en overhead - product 911 Overhead.
    • Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet (vanaf 1 januari 2024) zijn de bodemtaken van de provincies overgegaan naar de gemeenten. Voor de uitvoering hiervan gaat de RUD NML 2 fte bodemtoezichthouders inzetten voor de periode 2025 tot en met 2030. Vanaf 2025 ontvangt de RUD NML hiervoor een bedrag van € 0,15 mln. Dit bedrag wordt ten laste gebracht van het  begrotingsresultaat. Bijdrage bedrijfvoeringskosten RUD NML vanaf 2026, bedrag € 0,21 mln. Dit bedrag wordt ten laste gebracht van het  begrotingsresultaat.

    Overige bijstellingen

    De begrote legesinkomsten in 2025 worden met € 1,79 mln. neerwaarts bijgesteld. Vanaf 2026 en volgende jaren bedraagt de neerwaartse bijstelling € 0,84 mln.

    Het aantal vergunningaanvragen, waarvoor leges betaald moeten worden, is in de eerste helft van 2025 lager dan verwacht. Dit komt doordat veel aanvragen al vóór 1 januari 2024 zijn ingediend onder de oude wetgeving. Daarnaast zijn vergunningaanvragen en projecten complexer geworden door ontwikkelingen in het klimaat- en milieubeleid en internationale onzekerheid. Ook zorgt de recente jurisprudentie over stikstof ervoor dat vooral in de bouwsector en bij bedrijven meer onzekerheid en terughoudendheid is bij het indienen van aanvragen.

    De personeelskosten gaan elk jaar met € 0,30 mln. omhoog, vanwege de loonstijgingen volgens de CAO Provincies.

    Kwaliteit (indicator)
    Groen

    Tijd (indicator)
    Groen

    Geld (indicator)
    Oranje

  • 5.1.1. Leefbare steden en dorpen

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    • Tussen 2023-2027 zijn er vanuit de Provincie minstens 100 inwonersinitiatieven ondersteund welke een positieve bijdrage leveren aan de leefbaarheid in de wijk.
    • Tussen 2023-2027 zijn er vanuit de Provincie minstens 20 initiatieven voor gemeenschapsvoorzieningen en/of ontmoetingsplekken ondersteund welke een positieve bijdrage leveren aan de leefbaarheid in de wijk.
    • Tussen 2023-2027 is er vanuit de leefbaarheidsaanpak bijgedragen aan minstens 10 leefbaarheidsakkoorden, welke een positieve bijdrage leveren aan de leefbaarheid in de wijk.
    • Tussen 2023 en 2027 worden de projecten uit reeds bestaande kaders zoals IBA Parkstad (coalitieperiode 2015-2019), alsmede Kwaliteit Limburgse Centra (coalitieperiode 2019-2023) voortgezet en (grotendeels) afgerond.

    Op de meest recente peildatum (9 september 2025) was de stand van zaken als volgt:

    • Vanuit de subsidieregeling van de Leefbaarheidsaanpak voor kleinschalige (inwoners)initiatieven zijn 51 subsidies aan initiatieven verleend.
    • Vanuit de subsidieregeling van de Leefbaarheidsaanpak voor stichtingen, verenigingen en coöperaties zijn 48 subsidies aan initiatieven verleend.
    • Vanuit de subsidieregeling van de Leefbaarheidsaanpak voor publieke gebiedsgerichte initiatieven zijn 6 Leefbaarheidsakkoorden gesloten. Op basis van inventarisatie en gesprekken met gemeenten is de verwachting dat het beschikbare budget voor de regeling voor gemeenten niet toereikend zal zijn. Wij zullen u begin 2026 een Statenvoorstel voorleggen voor ophoging van het budget (indicatief: € 8,00 mln.).

    Hierbij moet worden opgemerkt dat de subsidieregelingen van de Leefbaarheidsaanpak voor kleinschalige (inwoners)initiatieven en voor stichtingen, verenigingen en coöperaties zowel voor fysieke als voor sociale initiatieven bedoeld zijn. Dit betekent dat de reikwijdte breder is dan in het beleidskader Leefbare steden en dorpen is omschreven.

    Met inachtneming van deze kanttekening schatten wij in dat we goed op schema liggen om de diverse doelstellingen met betrekking tot de Limburgse Leefbaarheidsaanpak te halen. 

    Tijd

    Op basis van de stand van zaken van de Leefbaarheidsaanpak, zoals hierboven omschreven onder ‘Kwaliteit’, schatten wij in dat we goed op schema liggen om de doelstelling voor 2027 te halen.

    Geld

    Binnen het product 5.1.1. Leefbare steden dorpen vindt er een verschuiving plaats tussen een aantal budgetten. Dit heeft te maken met de Evaluatie en wijzigingsvoorstel Subsidieregelingen Limburgse Leefbaarheidsaanpak 2025-2026. Dit heeft geen gevolgen voor het totaal beschikbare bedrag.

    Faseringen
    Wij halen een bedrag van € 0,04 mln. uit de begroting van 2026 naar de begroting 2025, omdat op basis van het geactualiseerde liquiditeitsoverzicht voor de Samenwerkingsagenda gemeente Beekdaelen de bevoorschotting is aangepast.  

    Overige bijstellingen

    De subsidieverlening Kazernekwartier Venlo (GS-19-08-2025) valt lager uit, omdat de gemeente van het Rijk subsidie heeft ontvangen in het kader van de Woningbouwimpuls en uit de Erfgoeddeal. Een bedrag van € 1,81 mln. valt vrij ten gunste van het begrotingsresultaat. 

    De personeelskosten gaan elk jaar met € 0,08 mln. omhoog, vanwege de loonstijgingen volgens de CAO Provincies.

    Kwaliteit (indicator)
    Groen

    Tijd (indicator)
    Groen

    Geld (indicator)
    Groen

  • 5.1.2. Toekomstbestendige woonruimte

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    We acteren langs 3 lijnen:
    1.    Versnelling uitvoering Woondeal;
    2.    Limburgse aanpak bebouwde omgeving;
    3.    Regie op de Volkshuisvesting en verrijken Woondeal.

    ad 1. Versnelling uitvoering Woondeal, oftewel het versnellingsmenu
    De hoofddoelstelling is versnelling van de woningbouw/ realisatie van de Woondeal 2022-2030. Om dit hoofddoel te bereiken zijn 5 deelprojecten benoemd die sterk samenhangen en waarmee gemeenten worden ondersteund bij het uitvoeren van de gemeentelijke taken die samenhangen bij de uitvoering van de Woondeal én bij de producten die gevraagd worden naar aanleiding van de Wet versterking regie op de Volkshuisvesting.

    We werken met een ‘Versnellingsmenu’, dat bestaat uit de volgende 5 projectlijnen:
    Lijn 1. Extra capaciteit voor gemeenten in regionaal verband
    Lijn 2. Kennisdeling en -ontwikkeling: kennisdeling met en tussen alle stakeholders (corporaties, waterschap, makelaars, marktpartijen zoals ontwikkelaars en aannemers, adviseurs zoals architecten en RO/woon beleidsmedewerkers gemeenten en Provincie). Tevens wordt aan bestuurlijke kennisdeling gewerkt plus betrekken we afdelingshoofden/teammanagers erbij;
    Lijn 3. Kansrijk aanspreken van Rijksregelingen (ondersteunen van gemeenten om de complexe regelingen kansrijk aan te spreken);
    Lijn 4. Versnellingstafels (provinciaal om oplossingen voor Limburgse knelpunten te vinden en te agenderen op de landelijke tafel en regionale versnellingstafels om locatie- of projectspecifieke knelpunten op te lossen en volgorde van realisaties met corporatie, markt en gemeenten af te stemmen), tevens faciliteren we naar aanleiding van de nationale Woontop de opstart van regionale versnellingstafels;
    Lijn 5. Standaardisatie en uniformiteit (bijvoorbeeld in de bouwstroom (procedures en certificering), maar ook bij het opstellen van de benodigde documenten);

    Vanuit lijn 1 extra capaciteit is per 1 januari 2025 de subsidieregeling “flexibele inzet ondersteuning woningbouw 2025-2027” opengesteld. We stellen daarmee € 4,6 miljoen aan middelen beschikbaar (€ 3,1 provinciale middelen en € 1,5 rijksmiddelen) voor regionale samenwerking en uitbreiding gemeentelijke capaciteit. Tevens wordt in deze subsidieregeling per gemeente € 10.000 beschikbaar gesteld voor het regionaal afstemmen van woonzorgvisies.

    Vanuit lijn 2, kennisdeling en -ontwikkeling, starten we een opleidingstraject voor alle stakeholders (corporaties, waterschap, makelaars, marktpartijen zoals ontwikkelaars en aannemers, adviseurs zoals architecten en RO/woon beleidsmedewerkers gemeenten en Provincie). Tevens wordt aan bestuurlijke kennisdeling gewerkt plus betrekken we afdelingshoofden/teammanagers erbij. Daarbij gaat het om méér dan alleen kennisdelen; namelijk door elkaar (beter) te leren kennen, kan meer vertrouwen ontstaan waardoor beter en sneller samengewerkt kan worden. Daarom is deze omgeving inmiddels omgedoopt tot WoonLab Limburg met een eigen LinkedIn community; In 2025 wordt het traject voor een lesprogramma aanbesteed.
    21 augustus wordt in samenwerking met Bouwend Nederland afdeling Zuid een Masterclass Wethouders Wonen gehouden, waarbij wethouders van alle Limburgse gemeenten plus de afdelingshoofden/teammanagers RO/Wonen, directeur-bestuurders wooncorporaties en marktpartijen uitgenodigd zijn. 

    Vanuit lijn 3 blijven we gemeenten ondersteunen bij het kansrijk aanspreken van complexe Rijksregelingen, door inhuur van bureaus die ondersteunen bij het indienen van kansrijke aanvragen.

    In lijn 4 hebben we in 2025 twee provinciale versnellingstafels georganiseerd. Daarnaast stimuleren we het organiseren van regionale versnellingstafels (N-M-Z), gericht op het oplossen van locatie- of projectspecifieke knelpunten en prioriteren van woningbouwprojecten tussen gemeente, markt en corporatie.

    Vanuit lijn 5 werken we mee aan Bouwstroom Limburg waarbij 6 corporaties 1.500 fabrieksmatig gebouwde woningen samen inkopen.
    In aanvulling op bovenstaande acties hebben we stichting Streetwise gesubsidieerd om uitvoering te geven aan ‘stedelijke woonversnelling’. Een traject waarbij gewerkt wordt aan het omzetten van (delen van) leegstaande panden in kernwinkelgebieden naar wonen.

    ad 2. Limburgse Aanpak bebouwde omgeving
    Binnen dit spoor acteren we langs drie lijnen. Met Limburg Centraal voorzien we in  een verstedelijkingsstrategie en grootschalige woningbouw. Ten tweede zal het proces van ‘straatje erbij’ enerzijds in de gemeentelijke/regionale programmeringen landen (ter concretisering van de Woondeal) en anderzijds zullen voorgenomen wijzigingen van de Provinciale Omgevingsvisie en Omgevingsverordening worden uitgewerkt en aan de Staten worden voorgelegd. Ten derde zal de provinciale rol ten aanzien van de bestaande woningvoorraad en herstructurering nader worden uitgewerkt.

    Limburg Centraal
    In het voorjaar van 2024 hebben wij samen met het Rijk en zes intercitygemeenten in Limburg het ambitiedocument Limburg Centraal gepresenteerd. Hierin staat dat we ruim 30.000 woningen willen bouwen rond de stations van deze steden tot en met 2040. Om dit te realiseren, hebben we een samenwerking opgezet tussen het Rijk, de Provincie, de zes gemeenten, het Waterschap en netbeheerder Enexis.  

    In november 2024 is tijdens het BO Leefomgeving het startsein gegeven om samen met de bovenstaande partijen een verstedelijkingsstrategie te ontwikkelen. In 2025 zijn we hier conform Plan van Aanpak mee gestart. Eveneens zijn we samen met de zes gemeenten gestart met het opstellen van de zes businesscases. ProRail, Arriva en NS worden hierbij betrokken. Verstedelijking gaat om het versterken van de woon-, werk en leefomgeving in deze steden. Zodoende wordt ook vanuit de economische portefeuille verstedelijking volgens Limburg Centraal ondersteund. We verwachten cofinancieringsvragen voor woningbouwprojecten vanuit de regio op basis van de businesscases. Provinciale Staten ontvangen daartoe een Statenvoorstel in september van dit jaar, waarin wordt voorgesteld om een programmareserve in te stellen ten behoeve van uitvoeringsgerichte ondersteuning van verstedelijking en woningbouw binnen de stationsgebieden van Limburg Centraal, indicatief bedrag € 50 mln. Statenbehandeling van dit voorstel is voorzien in november 2025. De contouren van de verstedelijking worden verwerkt in de POVI, waarmee we onze woningambitie in Limburg Centraal van 30.000 woningen planologisch verankeren.

    Straatje erbij
    Het onderzoek naar Straatje Erbij is in de 2e helft van 2024 uitgevoerd en door Gedeputeerde Staten vastgesteld in Q2 2025. Het traject van actualisatie Provinciale Omgevingsvisie loopt. Verdere planologische uitwerking op gemeenteniveau is mogelijk. 

    Bestaande woningvoorraad en herstructurering
    In het kader van het opstellen van het Volkshuisvestingsprogramma zal aanpak bestaande woningvoorraad en herstructurering worden meegenomen, aangezien dit het meest geschikte instrument daarvoor is.

    ad 3. Regie op de Volkshuisvesting en verrijking Woondeal
    De wet Versterking Regie op de Volkshuisvesting verplicht Rijk-Provincie-Gemeenten om een Volkshuisvestingsprogramma vast te stellen. In deze documenten wordt vastgelegd ‘waar, hoeveel en voor wie’ woningen worden gebouwd, hierbij dient ook de bestaande voorraad te worden betrokken. In het ‘voor wie’ is er specifieke aandacht voor aandachtsgroepen. Deze kunnen én in de nieuwbouw (2/3 betaalbaar en 30% sociaal), maar ook in de bestaande voorraad huisvesting vinden (bijvoorbeeld via een Huisvestingsverordening en Urgentieregeling). 

    De verrijking van de Woondeal heeft betrekking op de juiste verdeling van de nieuwe en bestaande woningvoorraad voor verschillende doelgroepen. Wij gaan door met het organiseren van de Woonkeuken, de Woonkamer en met de ambtelijke en bestuurlijke overleggen op regionaal niveau. 

    In het Bestuurlijk overleg Wonen Limburg van november 2024 is de provinciale programmering Wonen vastgesteld. Hiermee is de Woondeal opgehoogd met 3.000 woningen naar 29.550. Onderdeel van deze programmering is de bandbreedte huisvesting voor ouderen. Het Rijk heeft in eerste aanzet bijzondere aandacht voor ouderen. In 2025 is in het Bestuurlijk overleg Woondeal met de minister, de programmering vastgesteld en de Woondeal daarmee geactualiseerd. De Woondealpartners gaan in 2025 samen verder aan de slag om deze programmering verder te concretiseren. Het Rijk stuurt op een cyclus van 3 jaar voor de herijking van de Woondeal. 

    In Q4 2025 zal PS een voorstel ontvangen voor de verordening starterslening ter besluitvorming over nieuw provinciaal krediet, aanpassing verordening, aangezien de provinciale bijdrage wordt verlaagd naar 50%. Met betrekking tot motie 3148 ten aanzien van waarborging dat per gemeente 20% van het woningaanbod in aanmerking komt voor startersleningen, zal in dit PS-voorstel ook worden uitgewerkt t.b.v. maatwerk maximale aankoopsom.

    In 2025 wordt, in lijn met motie 3136 "Geef jongeren een stem in de woningmarkt", onderzoek gedaan naar hoe de stem van Limburgse jongeren beter meegenomen kan worden in woningbouwbeleid. Deze inzichten worden gedeeld met Provinciale Staten en alle Limburgse gemeenten. 

    Tijd

    • In 2027 is het woningaanbod ten opzichte van 2023 verbeterd door de beschikbaarheid van meer (betaalbare) woningen.
    • In 2027 zijn 17.500 woningen uit de Woondeal gerealiseerd.
    • In 2027 past het woningaanbod bij de woningbehoefte zoals onderschreven in de Limburgse Woondeal.
    • In 2027 zijn minstens 3.000 woningen van de ambitie van 20.000 woningen (planologisch) verankerd, waaronder de woningen bij locaties rondom OV-knooppunten.
    • Tussen 2023-2027 draagt de Provincie bij aan een effectieve samenwerking met gemeenten, marktpartijen, woningcorporaties en het Rijk om woningen uit de Woondeal Limburg te realiseren.
    • In 2024 hebben alle woonregio’s (3) onder coördinatie van de Provincie een Woonzorgvisie vastgesteld.
    • In 2025 is de Woondeal Limburg verrijkt met afspraken over de huisvesting van aandachtsgroepen.
    • In 2026 geeft het provinciale Volkshuisvestingsprogramma duidelijkheid over de provinciale opgave.
    • In 2027 hebben we samen met de gemeenten concrete invulling gegeven aan de ambities uit het LABO.

    1.    Versnelling uitvoering Woondeal;
    2.    Limburgse aanpak bebouwde omgeving;
    3.    Regie op de Volkshuisvesting en verrijken Woondeal.

    ad 1. Versnelling uitvoering Woondeal:    
    We liggen op koers met het realiseren van de doelstellingen uit de Limburgse Woondeal (+3.000 woningen); het woningaanbod verbetert en de realisatie van 17.500 (betaalbare) woningen richting 2027 verloopt volgens planning met de realisatie van ruim 12.000 woningen sinds de start van de Woondeal. Als Provincie hebben we een verbindende rol en dragen we bij aan effectieve samenwerking en onderling vertrouwen tussen gemeenten, marktpartijen, woningcorporaties en het Rijk. Dit doen we door mensen samen te brengen in de Limburgse Woonkeuken, de Woonkamer, de Versnellingstafels, het Kernteam en de Klankbordgroep Marktpartijen, waar realisatie, verbinding en vertrouwen centraal staan. Deze samenwerking en afstemming zijn essentieel om de Limburgse Woondeal daadwerkelijk te kunnen realiseren. Met de uitvoering van het versnellingsmenu blijven we aandacht houden en ondersteuning bieden voor versnelde uitvoering van de Woondeal.

    ad 2. Limburgse aanpak bebouwde omgeving

    Limburg Centraal                                                                                                                               
    We liggen op koers met Limburg Centraal (woningen rondom OV-knooppunten) om een deel van de ambitie van 20.000 woningen planologisch vast te leggen in 2027. We ontwikkelen daartoe een verstedelijkingsstrategie die verwerkt is in de provinciale omgevingsvisie. De werkzaamheden verlopen volgens planning, en de eerste tussenresultaten worden in 2025 verwerkt in de POVI.
    De verstedelijkingsstrategie is opgebouwd uit drie tussenproducten: contouren van het verstedelijkingsconcept (mei-september 2025), het verstedelijkingsconcept (november - januari 2026) en de verstedelijkingsstrategie (mei 2026). De businesscases zijn voorzien in november 2025.

    Straatje erbij 
    Het onderzoek naar het ‘Straatje erbij’ is afgerond en wordt verwerkt in de POVI. Verdere planologische uitwerking op gemeenteniveau is daarmee mogelijk. 

    Bestaande woningvoorraad en herstructurering
    In het kader van het opstellen van het Volkshuisvestingsprogramma (start 2026) zal aanpak bestaande woningvoorraad en herstructurering worden meegenomen, aangezien dit het meest geschikte instrument daarvoor is.

    ad 3. Regie op de Volkshuisvesting en verrijking Woondeal                                                                   

    In 2025 is in het Bestuurlijk overleg Woondeal met de minister, de programmering vastgesteld en de woondeal geactualiseerd. De Woondealpartners gaan in 2025 samen verder aan de slag om deze programmering verder te concretiseren. Het Rijk stuurt op een cyclus van 3 jaar voor de herijking van de Woondeal. Tevens stellen we in 2025 een actueel provinciaal woningbehoefte onderzoek vast. 

    Woonzorgvisie
    Met het wijzigen en later vaststellen van de Wet versterking regie Volkshuisvesting, is de verplichting voor gemeenten om een woonzorgvisie vast te stellen komen te vervallen. Deze visie kan wel opgenomen worden in de volkshuisvestingsprogramma’s.
    Wij zien erop toe dat gemeenten in 2025 hun woonzorgopgave vaststellen en in regionaal verband op elkaar afstemmen, zodat deze als input meegenomen kunnen worden in de op te stellen volkshuisvestingsprogramma’s. Aan de provinciale woonzorgtafel volgen we de voortgang op dit vlak en met de inzet van middelen uit de regeling “Subsidie flexibele inzet ondersteuning woningbouw 2025-2027” ondersteunen we de afstemming tussen gemeenten. 

    Volkshuisvestingsprogramma
    De start van het Volkshuisvestingsprogramma is uitgesteld. In 2025 ligt de prioriteit bij het Provinciale Omgevingsvisie (POVI) en de provinciale omgevingsverordening (OVL). Hierdoor wordt het opstellen van het Volkshuisvestingsprogramma doorgeschoven naar 2026. Op dit moment is dit geen wettelijke verplichting. 
    Wij willen een provinciaal volkshuisvestingprogramma opstellen dat beleidsmatig antwoord geeft op de vragen “voor wie, hoeveel, waar en wanneer gaan we woningen bouwen?”. Het volkshuisvestingsprogramma is een instrument om het beleid uit de POVI uit te werken en te concretiseren. Daarbij moet worden aangegeven hoe wij zorg dragen voor voldoende woongelegenheid en welke acties we gaan ondernemen ter bevordering van voldoende woongelegenheid. Het opstellen gebeurt in samenwerking en afstemming met externe partijen. De start van het Volkshuisvestingsprogramma is uitgesteld. 

    Geld

    Voor de uitvoering van product 5.1.2. Toekomstbestendige woonruimte wordt het budget in 2025 verhoogd met € 0,29 mln. Dit gaat om de volgende wijzigingen in de begroting:

    Nieuwe middelen

    • Voor de subsidieregeling Flexibele inzet ondersteuning woningbouw 2025-2027 - onderdeel regionaal afstemmen van woonzorgvisies wordt een aanvullend bedrag beschikbaar gesteld van € 0,29 mln. Dekking vindt plaats via de SPUK Flexibele inzet ondersteuning woningbouw. 

    Overige bijstellingen

    De personeelskosten gaan elk jaar met € 0,08 mln. omhoog, vanwege de loonstijgingen volgens de CAO Provincies.

    Kwaliteit (indicator)
    Groen

    Tijd (indicator)
    Groen

    Geld (indicator)
    Groen

  • 5.1.3. Kwaliteit met minder ruimte

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    Inzet is om in de geactualiseerde POVI keuzes te maken over de keuzevraagstukken die in het Ruimtelijk Voorstel uit december 2023 zijn geïdentificeerd. Het beleid voor de sectorale thema's wordt geactualiseerd, dat geldt evenzeer voor de Limburgse principes die in de POVI opgenomen zijn.

    Tijd

    In september 2024 is een nadere planning aan PS gestuurd met daarin de momenten, waarop de Staten tussentijds betrokken zullen worden bij het proces richting aanscherping van de POVI. Conform die planning is de ontwerp POVI op 13 mei 2025 vastgesteld door GS en vervolgens gedurende zes weken ter inzage gelegd met de gelegenheid om zienswijzen in te dienen.
    Tussenproducten zijn op 24 januari resp. 25 april 2025 in de Statencommissie Leefomgeving sonderend besproken. De definitieve vaststelling van de geactualiseerde POVI door PS is voorzien in december 2025.

    Het eerste ruimtelijk arrangement is conform planning in juni 2025 ondertekend.

    Geld

    Voor de uitvoering van product 5.1.3. Kwaliteit met minder ruimte wordt het budget in 2025 verhoogd met € 5,29 mln. Dit gaat om de volgende wijzigingen in de begroting:

    Nieuwe middelen

    • Voor de uitvoering van SOK NOVEX De Peel wordt het budget in 2025 incidenteel opgehoogd met € 0,22 mln. Dekking betreft voor een bedrag van € 0,06 mln. de Specifieke uitkering NOVEX De Peel, en een bedrag van € 0,16 mln. betreft de inkomsten van partners binnen de SOK NOVEX De Peel. 
    • Voor de uitvoering NOVEX-gebied Zuid-Limburg wordt het budget in 2025 incidenteel opgehoogd met € 0,07 mln. Dekking betreft de Specifieke uitkering NOVEX Zuid-Limburg, ophoging betreft zowel de lasten, als de baten van dit product.
    • Voor de offensieve anticiperende aankopen geldt een hoog risicoprofiel, waarvoor een risicoreserve is gevormd. Offensieve aankopen zijn bedoeld voor eigen doelen, zoals energieprojecten, economische ontwikkeling en woningbouw. Deze aankopen vinden plaats in een vroeg stadium, zonder garantie op planrealisatie, concrete afzetmogelijkheden, waardedaling of vertraging. Om deze risico’s beheersbaar te houden, wordt een bedrag van € 5 mln. toegevoegd aan de risicoreserve offensieve anticiperende aankopen. 
      Op het moment van publicatie van de Najaarsnota is het besluit door PS nog niet formeel vastgesteld. 
      (PS-besluit d.d. 19 september 2025 G-25-010).    

    Fasering

    Voor het onderzoek ontwikkellocatie Oostflank Brunssum worden geen uitgaven meer verwacht in 2025. De hiervoor resterende middelen € 0,20 mln. worden overgeboekt naar 2026. 

    De raming voor inkomsten vanuit het Erfpachtcanon wordt met € 0,29 mln. naar beneden bijgesteld, vanwege minder canon-opbrengst door de verkoop/terugkoop van een deel van erfpachtgronden door Siberia Holding/Maasbree.

    Overige bijstellingen

    De personeelskosten gaan elk jaar met € 0,14 mln. omhoog, vanwege de loonstijgingen volgens de CAO Provincies.

    Kwaliteit (indicator)
    Groen

    Tijd (indicator)
    Groen

    Geld (indicator)
    Oranje

  • 5.1.4. Bodem en ondergrond

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    • De acties uit het Actieprogramma bodem en ondergrond 2025 zijn uitgevoerd.
    • Regie op de uitvoering van de met het Ministerie van Klimaat en Groene Groei (voorheen: Economische Zaken en Klimaat) afgesproken beheersmaatregelen.
    • De in het Actieplan Nazorg Steenkoolwinning 2024-2025 beschreven werkzaamheden zijn uitgevoerd. 

    Tijd

    • De werkzaamheden zoals omschreven in het Actieprogramma bodem en ondergrond 2025 zijn conform planning uitgevoerd.
    • De regie op de met het Rijk afgesproken beheersmaatregelen duurt, gelet op het voortduren van de na-ijlende effecten steenkoolwinning, nog geruime tijd voort.
    • De in het Actieplan Nazorg Steenkoolwinning 2024-2025 beschreven werkzaamheden zijn conform planning uitgevoerd. 

    Geld

    Faseringen

    • Wij faseren een bedrag van € 1,8 mln. naar de begroting van 2026 tot en met 2034 (€ 0,20 mln. per jaar). Het betreft de inzet van de Provincie Limburg (PS-besluit 20-06-2025) om het I3ML uit te breiden met een kennisfunctie. Deze functie zal zich gaan richten op de ontwikkeling en valorisatie van wetenschappelijk onderzoek naar het verleden, heden en de duurzame toekomst van mijnbouw.
    • Als onderdeel van het Actieplan Nazorg Steenkoolwinning 2024-2025 wordt een bedrag van € 1,35 mln. overgeboekt naar 2026 voor de realisatie van het mijnwatermeetnet, die doorloopt in 2026. 

    Overige bijstellingen
    De personeelskosten gaan elk jaar met € 0,03 mln. omhoog, vanwege de loonstijgingen volgens de CAO Provincies.

    Kwaliteit (indicator)
    Groen

    Tijd (indicator)
    Groen

    Geld (indicator)
    Oranje

  • 6.1.1. Cultuur

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    In 2025 blijven wij activiteiten uitvoeren die bijdragen aan het doel dat elke Limburger toegang heeft tot alle vormen van cultuur. Wij liggen op koers met de uitvoering van het Beleidskader 2024-2027 ‘Cultuur en erfgoed voor iedereen’. 

    • De lobby richting Rijk voor een evenwichtige spreiding van cultuur is geagendeerd. Daarnaast is het Cultuurconvenant 2025-2028 op 17 januari 2025 ondertekend (https://zoek.officielebekendmakingen.nl/stcrt-2025-3768.html).
    • De uitvoering van het Uitvoeringsprogramma Limburgse taal is in volle gang. Zo is het Hoes veur ’t Limburgs gestart met haar nieuwe werkzaamheden, hebben de eerste vergaderingen van het Staotecomité Limburgse taal plaatsgevonden en is de actiecommissie Limburgse taal opgericht. Ook bent u geïnformeerd over de uitvoering van motie 3513 inzake prijs Limburgse taal (via een mededeling portefeuillehouder) en toezegging 9611 inzake euregionale kansen Limburgse taal.
    • De culturele infrastructuur is ondersteund door aan in totaal 49 Limburgse instellingen een subsidie te verstrekken voor de periode 2025-2028. Hierdoor kunnen deze culturele instellingen hun cultureel aanbod realiseren.
    • Opera Zuid is met een incidentele subsidie eenmalig extra ondersteund, zodat zij de reeds vastgelegde verplichtingen in 2025 konden voldoen.
    • De uitvoering van het Groeiplan Noord- en Midden-Limburg, waar u op 11 april 2025 sonderend over bent geconsulteerd, is in volle gang. Hierdoor wordt het culturele aanbod in deze regio’s extra versterkt.
    • Het opgeleverde visitatierapport provinciale musea wordt benut voor de verdere ontwikkeling van de provinciale museumvisie. Deze zal in Q4 2025 aan u worden voorgelegd. Daarop vooruitlopend hebben de 3 provinciale musea in juni 2025 een compensatie ontvangen voor de gestegen basiskosten. Deze zijn incidenteel gedekt uit de Programmamiddelen/-reserves van het Beleidskader Cultuur en erfgoed voor iedereen. Vanaf 2026 willen wij compensatie van deze basiskosten structureel gaan borgen. Een voorstel daartoe wordt opgenomen in het Statenvoorstel.
    • Onze steunfunctieorganisaties Huis voor de Kunsten Limburg en Stichting Klankkleur Limburg hebben hun exploitatiesubsidies ontvangen waardoor de verenigingen en vrijwilligers in de amateurkunsten-en erfgoedsector worden ondersteund.
    • Het landelijk programma Cultuureducatie met Kwaliteit 2025-2028 loopt door. De door het Fonds Cultuurparticipatie goedgekeurde jaarplannen van de vijf regionale penvoerders zijn financieel door ons gematcht. Deze penvoerders leggen de verbinding tussen het culturele veld en de scholen waardoor leerlingen kennismaken met en leren van cultuur.
    • Lokale en regionale (volks)culturele festivals en evenementen hebben een provinciale subsidie ontvangen. Deze zorgen voor ontmoeting, dragen bij aan de levendigheid van een wijk of kern en/of aan de eigenheid van Limburg. Wat betreft de grote volksculturele evenementen zijn de subsidies voor de Heiligdomsvaart 2025, Passiespelen 2026 en Wereld Muziek Concours 2026 verleend. Dit geldt ook voor de subsidies aan de negen grote carnavalsevenementen. 

    Tijd

    De inzet blijft om de hierboven onder Kwaliteit genoemde activiteiten in 2025 uit te voeren, met primair aandacht voor het Groeiplan Noord- en Midden-Limburg, het Uitvoeringsprogramma Limburgse taal en de ontwikkeling van het museumbeleid. We liggen hierbij op koers.

    Geld

    Voor de uitvoering van product 6.1.1. Cultuur wijzigt het budget in 2025 nauwelijks. Dit gaat om de volgende wijzigingen in de begroting:

    Budgetoverheveling

    In het Uitvoeringsprogramma Limburgse Taal is besloten voor het Staotecomité Limburgse taal een bedrag van € 0,01 mln. beschikbaar te stellen (zie onder Kwaliteit, 2e bullet). Dit bedrag is vanuit programma 6 Cultuur voor iedereen overgeboekt naar programma 8 Provincie midden in de samenleving.

    Overige bijstellingen

    Bij de Najaarsnota wordt de begroting van product 6.1. Cultuur structureel verhoogd met € 0,03 mln. vanwege de bijstelling CAO Provincies van de personeelskosten. De geplande activiteiten van dit jaar kunnen worden uitgevoerd binnen het beschikbare budget.

    Kwaliteit (indicator)
    Groen

    Tijd (indicator)
    Groen

    Geld (indicator)
    Groen

  • 6.2.1. Erfgoed, monumenten en archeologie

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    In 2025 blijven wij activiteiten uitvoeren die bijdragen aan het doel van behoud van erfgoed voor de huidige en toekomstige generaties. Wij liggen op koers met de uitvoering van het Beleidskader 2024-2027 ‘Cultuur en erfgoed voor iedereen’. 

    • Er is blijvend uitvoering gegeven aan onze wettelijke taak op het gebied van archeologie.
    • Meerdere eigenaren zijn financieel ondersteund bij hun urgente restauratieproject, of dat nu om een rijks- of gemeentelijk monument gaat. Denk aan het gebouw van de Koninklijke Marechaussee in Maastricht dat door middel van onze steun momenteel wordt getransformeerd tot een sociale woon-, werk- en leerplek voor jongeren.
    • De werkzaamheden bij zowel het Romeins museum in Heerlen als bij abdijcomplex Rolduc in Kerkrade zijn gestart mede dankzij onze financiële steun.
    • Projecten op het gebied van archeologie en klein Limburgs erfgoed zijn ondersteund.
    • Eigenaren van kerken, molens en groen erfgoed hebben een aanvulling ontvangen op hun rijkssubsidie voor het onderhoud aan deze monumenten.
    • Alle begrotingsinstellingen op het gebied van erfgoed zijn voorzien van de afgesproken provinciale financiële steun en de instellingen geven uitvoering aan de werkplannen.
    • Onze provinciale lobby voor meer financiële steun van het Rijk bij grote monumentale opgaves is voortgezet.
    • Via het instrument ‘Erfgoedlab’ worden complexe monumentale ensembles waar meerdere problematieken bij elkaar komen een stap verder geholpen.
    • De opdracht voor het opstellen van een gebiedsbiografie van Limburg is verleend en wordt momenteel uitgevoerd.
    • Eigenaren binnen de restauratie- en kerkenregeling hebben tevens financiële steun van de Provincie ontvangen voor verduurzamingsmaatregelen. 

    Tijd

    De inzet blijft om de hierboven onder Kwaliteit genoemde activiteiten in 2025 uit te voeren, met primair aandacht voor het uitvoeren van onze wettelijke taak op het gebied van archeologie, de financiële ondersteuning van ons Limburgs erfgoed via de verschillende subsidieregelingen en het opnieuw verlenen van de opdracht voor het Erfgoedlab. We liggen hierbij op koers.

    Geld

    Voor de uitvoering van product 6.2.1. Erfgoed, monumenten en archeologie wordt het budget in 2025 verlaagd met € 1,15 mln. Dit gaat om de volgende wijzigingen in de begroting:

    Faseringen

    Uit het jaarrekeningresultaat 2024 is een bedrag van € 1,20 mln. beschikbaar gesteld voor de restauratie en verduurzaming van de voormalige Van Horne Kazerne. De aanvraag voor subsidie is in voorbereiding. De verwachting is dat dit niet meer in 2025 kan worden afgerond. De middelen worden overgeboekt naar 2026.

    Overige bijstellingen

    Bij de Najaarsnota wordt de begroting van product 6.2. Erfgoed structureel verhoogd met € 0,05 mln. vanwege de bijstelling CAO Provincies van de personeelskosten. 

    Kwaliteit (indicator)
    Groen

    Tijd (indicator)
    Groen

    Geld (indicator)
    Groen

  • 7.1.1. Mobiliteitsvisie en uitvoeringsprogramma

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    In 2025 werken we aan de uitvoering van het Beleidskader 2024-2027 'Een Bereikbaar en Toegankelijk Limburg’. 

    Bij onderstaande resultaten treedt vertraging op:

    • Ten aanzien van het project Fietsbrug Roermond - Haelen voorzien wij wederom een vertraging vanwege de haalbaarheidsonderzoeken en de financiële dekking aan de zijde van de gemeenten. Afhankelijk hiervan zal er in 2026 een besluit over het vervolg van dit project genomen moeten worden. De Provincie Limburg heeft voor dit project een maximumbedrag van € 3,50 miljoen gereserveerd. De subsidie voor dit project zal vanwege deze vertraging niet in 2025 verleend kunnen worden. De middelen dienen overgeboekt te worden naar 2026. We blijven de overige fietsprojecten uit het beleidskader "Focus op Fiets" 2020-2023, die onder regie van de gemeenten worden uitgevoerd, monitoren zodat deze tijdig gerealiseerd worden.
    • In het BO MIRT hebben we afspraken gemaakt met het Rijk en gemeenten over de realisatie deelmobiliteitshubs. De verwachting is dat dit niet in 2025 gerealiseerd gaat worden. Het aanbod van deelmobiliteit in Limburg is namelijk beperkt. Limburg is hierin niet uniek en volgt de landelijke trend waarin in met name (hoog)stedelijke gebieden deelmobiliteitsaanbieders actief zijn. Om het aanbod van deelmobiliteit te vergroten en daarbij de deelmobiliteitshubs te realiseren werken we mee in het landelijk programma Natuurlijk Deelmobiliteit en hebben we de afstemming met gemeenten op dit onderwerp geïntensiveerd. Daar de realisatie niet in 2025 gaat plaatsvinden, dienen zowel de Provinciale middelen, als ook de Rijksmiddelen naar 2026 overgeboekt te worden.
    • In november 2024 hebben we in het BO MIRT aandacht gevraagd voor de realisatie van Zaarderheiken. Rijkswaterstaat voert daarvoor de stikstofberekeningen opnieuw uit. Bij een positieve uitkomst kan de uitvoering starten. Een nieuwe uitvoeringsplanning is nog niet bekend.

    Bij onderstaande resultaten lopen we op koers:

    • We stellen een mobiliteitsvisie 2050 op die we breed afstemmen met onze partners om zo tot een gedragen visie 2050 te komen.
    • We borgen continu de Limburgse belangen in verschillende nationale programma's zoals bijvoorbeeld Toekomstbeeld Fiets. Wij zijn tevreden als Limburgse opgaven in deze programma's te vinden zijn. Naar aanleiding hiervan hebben wij in 2025 cofinanciering van het Rijk ontvangen voor de doorfietsroutes Weert-Nederweert en Sittard-Avantis.
    • We blijven onze mobiliteitsdata op orde houden. Dit doen we onder andere via de verkeersmeetnetten en het verkeersmodel. Dit gebruiken we o.a. voor Provinciale projecten.
    • We gaan de samenwerking aan met de Verkeerscentrale Zuid-Nederland (Rijkswaterstaat) om in geval van calamiteiten en/of incidenten de bereikbaarheid van Limburg te verbeteren door het toepassen van verkeersmanagement.
    • Via de Verkeersactieve school blijven wij, samen met alle Limburgse gemeenten, basis- en voortgezet onderwijsinstellingen actief ondersteunen in het uitvoeren van structurele verkeerseductie met thema’s zoals afleiding in het verkeer, fiets, grote voertuigen, verkeersgedrag, verkeerskennis en schoolroute. Wij zijn tevreden als jaarlijks minimaal 90% van de (speciaal) basisscholen en voortgezet (speciaal) onderwijsinstellingen in Limburg deelnemen en dus Verkeersactieve school zijn.
    • In 2025 starten wij, in samenwerking met alle Limburgse gemeenten, met de doelgroepenaanpak gedragsbeïnvloeding verkeersveiligheid. Daarbij gaan we verkeersveilig gedrag stimuleren in de doelgroepen jongeren (18-24 jaar), volwassenen (25-59 jaar) en ouderen (60 jaar en ouder) door deze doelgroepen lokale gedragsinterventies aan te bieden op een uniforme wijze. Dit doen we voor de prioritaire thema’s rijden onder invloed van alcohol en/of drugs, afleiding in het verkeer en snelheid. Hierbij streven wij naar minimaal 9 uitgevoerde gedragsinterventies.
    • We voeren minimaal 5 campagnes uit van de Limburgse campagnekalender in het kader van verkeersveiligheid. Hierin hebben we onder andere aandacht voor snelheid in het verkeer, fietsverlichting, rijden onder invloed van alcohol en drugs en afleiding  in het verkeer.
    • We blijven samenwerken met Limburgse gemeenten, Provincie Noord-Brabant en het Rijk op het gebied van laadinfrastructuur. Hiervoor is een nieuwe concessie gegund. Wij zijn tevreden als in 2025 de eerste laadpalen uit deze nieuwe concessie gerealiseerd zijn in Limburg. In afstemming met de gemeenten bepalen we halfjaarlijks de laaddruk van het bestaande netwerk aan laadpalen op basis waarvan we nieuwe laadpalen bijplaatsen (laadpalen worden geplaatst op plaatsen waar de druk het hoogst is).
    • Met de regio’s Noord-, Midden- en Zuid-Limburg maken we meerjarige afspraken over structurele gedragsverandering (zowel personen als goederen) via de doelgroepenaanpak. Ook de rol van SmartwayZ.NL nemen we hierin mee; in december 2024 heeft de Programmaraad van SmartwayZ.NL ingestemd met het nieuwe werkprogramma.
    • We continueren onze deelname aan het landelijk programma Goederenvervoercorridors voor o.a. beveiligd vrachtwagenparkeren, clean energy hubs en digitalisering.

    Tijd

    Wij voeren de onder kwaliteit genoemde activiteiten in 2025 uit. Het borgen van de Limburgse belangen in nationale programma's is daarbij een continu proces, evenals het inwinnen van data en het op orde houden van onze verkeersmeetnetten. 

    Ten aanzien van de fietsbrug Roermond - Haelen en de realisatie van deelmobiliteitshubs gaan we de planning niet halen (zie voor de toelichting het kopje kwaliteit). De middelen dienen daarom overgeboekt te worden naar 2026.

    Geld

    Voor de uitvoering van product 7.1.1. Mobiliteitsvisie en uitvoeringsprogramma wordt het budget in 2025 verlaagd met € 6,61 mln. Dit gaat om de volgende wijzigingen in de begroting:

    Nieuwe middelen

    Doorfietsroutes Weert-Nederweert en Sittard-Avantis 

    Het Rijk heeft op 12 mei 2025 een specifieke uitkering  toegekend voor het realiseren van twee doorfietsroutes (in het kader van de Tijdelijke regeling stimulering Veilig, slim, doelmatig en duurzaam gebruik mobiliteitsinfrastructuur 2023-2027). Het toegekende bedrag van € 2,28 mln. is zowel als last en baat opgenomen in de Najaarsnota 2025.

    Tijdelijke regeling Slim, Veilig, Duurzaam mobiliteitsinfra 2023-2027

    Het Rijk heeft een specifieke uitkering toegekend (€ 1,95 mln.) voor de uitvoering van diverse projecten uit het uitvoeringskader Slim Veilig Duurzaam. Dit wordt in samenwerking met de regio opgepakt, met als doel het stimuleren van het nemen van maatregelen die slimmer, veiliger, doelmatiger en duurzamer gebruik van mobiliteitsinfrastructuur beogen te bevorderen. Het bedrag is opgenomen in de jaren 2025, 2026 en 2027 (resp. € 0,30 mln., € 1,15 mln., € 0,50 mln.).

    Faseringen

    Zoals hierboven onder Kwaliteit is opgenomen, is er vertraging ontstaan bij:

    • Het fietsproject Roermond-Haelen (€ 3,5 mln.);
    • Slim veilig duurzaam, specifiek deelmobiliteitshubs (€ 0,69 mln.).

    Daarnaast dient voor onderstaande projecten een aangepaste financiële fasering plaats te vinden:

    • SmartwayZ.NL (€ 0,88 mln.). Naar aanleiding van het nieuwe werkprogramma dient de fasering van de provinciale middelen te worden aangepast.
    • Minder Hinder Aanpak (€ 0,11 mln.). Partijen hebben een Addendum op de Samenwerkingsovereenkomst ondertekend, met een projecttermijn tot en met 2027. De beschikbare middelen moeten voor de duur van de overeenkomst beschikbaar blijven en worden gefaseerd.
    • Laadinfrastructuur (€ 0,50 mln.). De samenwerkingsovereenkomst loopt tot 2030. De beschikbare middelen moeten voor deze gehele periode beschikbaar blijven en worden opnieuw gefaseerd;
    • Digitalisering (€ 0,30 mln.); In het BO MIRT zijn meerjarige afspraken gemaakt over Digitalisering. Om aan alle verplichtingen met het Rijk te kunnen voldoen moet dit restant behouden blijven en worden overgeboekt naar 2026.
    • Doorontwikkeling Verkeersmeetnet en verkeersmodel (€ 0,41 mln.). Het betreft een meerjarige opdracht tot en met 2027 waarvoor, vanwege het contract, de middelen gefaseerd dienen te worden;
    • Verkeerseducatiebeleid (€ 1,00 mln.), de samenwerkingsovereenkomst met de gemeenten loopt tot en met schooljaar 2028-2029. De middelen dienen conform deze looptijd gefaseerd te worden;
    • Parallelbaan Zaarderheiken (€ 1,25 mln.). Vanwege bovengenoemde vertraging zullen de Provinciale middelen niet meer in 2025 aan Rijkswaterstaat beschikbaar gesteld worden. De middelen moeten daarom overgeboekt worden naar 2026;
    • Rhombusproject CEF1. Vanwege financiële afrekening door Europa, die in 2026 pas gaat plaatsvinden wordt de daarvoor benodigde co-financiering overgeboekt naar 2026 (€ 0,14 mln.).

    Overige bijstellingen

    Het budget Samenwerking regio's wordt in 2025 verlaagd (€ 0,50 mln.) in verband met de geactualiseerde planning van de uitgaven dit jaar.

    Bij de Najaarsnota wordt de begroting van product 7.1.1. Mobiliteitsvisie en uitvoeringsprogramma structureel verhoogd met € 0,09 mln. vanwege de CAO-bijstelling van de personeelskosten.  

    Kwaliteit (indicator)
    Oranje

    Tijd (indicator)
    Oranje

    Geld (indicator)
    Oranje

  • 7.2.1. Infrastructuur

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    De beschikbare middelen worden geprogrammeerd op basis van onderhoudsprioriteit waarbij, conform de CROW-onderhoudssystematiek het onderhoudsniveau 'Basis' van de provinciale arealen wordt geborgd. Op het moment dat onderhoud wordt uitgevoerd, wordt vanaf 2025 ook gekeken welke maatregelen gecombineerd kunnen worden uitgevoerd om te voldoen aan het functioneel, administratief, duurzaam en circulair kader en natuurinclusief kader. Daarnaast wordt binnen de beschikbare middelen gekeken welke maatregelen op hoog risicolocaties ten behoeve van verkeersveiligheid kunnen worden uitgevoerd. 

    Tijd

    Het beheren en onderhouden van de provinciale infrastructuur is een continu proces conform de onderhoudsprogrammering die is opgenomen in de verplichte paragraaf 'Onderhoud kapitaalgoederen' als onderdeel van de Programmabegroting 2025. Naar verwachting worden alle onderhoudswerkzaamheden binnen de termijn van de Nota Infrastructurele Kapitaalgoederen NIK 2024-2027 uitgevoerd. 

    Zoals in de Voorjaarsnota 2025 opgenomen is er bij twee projecten vertraging ontstaan:

    • Project N595 Wittemer Allee; de start van de realisatiefase is naar achteren verschoven i.v.m.  een beroepsprocedure;
    • Fase 1 van project N598 Reconstructie De Hut – De Plank; de start is afhankelijk van stikstof en de planning van kabel- en leidingenbeheerders.

    Geld

    Voor de uitvoering van product 7.2.1. Infrastructuur wordt het budget in 2025 verhoogd met € 7,61 mln. Dit gaat om de volgende wijzigingen in de begroting:

    Nieuw

    Doorfietsroute Weert-Nederweert 

    Het Rijk heeft op 12 mei 2025 een specifieke uitkering  toegekend voor het realiseren van de doorfietsroute Weert-Nederweert. Voor de realisatie van het provinciale deel wordt een bedrag van € 0,20 mln. toegevoegd aan het investeringskrediet van de N266-N275 Nederweert. Dit bedrag is zowel als last en baat opgenomen in het bij deze Najaarsnota toegevoegde investeringsbesluit. Per saldo heeft dit geen consequenties voor de begroting. Verwezen wordt naar het als bijlage opgenomen investeringskrediet.

    Zuid-Limburgse Stoomtrein Maatschappij (ZLSM)
    Voor de ZLSM is een Toekomstvisie ZLSM in voorbereiding, die naar verwachting in het eerste kwartaal van 2026 aan PS wordt voorgelegd. Ter overbrugging van de komende periode zijn middelen nodig om te kunnen voldoen aan de financiële verplichtingen die voortvloeien uit de overeenkomsten. Maar ook om de geldende overeenkomsten waar nodig te actualiseren, voor de betaling van het door ZLSM uitgevoerd beheer en onderhoud en het voldoen van verzekeringspremies. In 2025 en 2026 wordt hiervoor jaarlijks een bedrag van € 0,19 mln. toegevoegd aan de exploitatiebegroting. Dit bedrag wordt gedekt uit het resultaat.

    Budgetbijstellingen

    Binnen het product 7.2.1. Infrastructuur vindt een verschuiving plaats tussen een aantal budgetten. Dit heeft te maken met het actualiseren van de verdere doorkijk voor 2025, zoals toegelicht onder het kopje Kwaliteit. Dit heeft geen gevolgen voor het totaal beschikbare bedrag.

    In verband met de ontbinding van  de Anterieure Overeenkomst Gebiedsontwikkeling VDL Nedcar vinden er verschuivingen plaats binnen de budgetten van dit project:

    • € 1,37 mln. blijft in 2025 beschikbaar voor de afhandeling van nog lopende verplichtingen; in 2026 is nog € 10,13 mln. beschikbaar;
    • € 0,75 mln. is nodig voor de fietsoversteek Holtummerweg (verwezen wordt naar het als bijlage opgenomen investeringskrediet);
    • € 6,25 mln. is nodig voor de dekking van gerealiseerde uitgaven.

    Deze bedragen worden gedekt uit de Bruteringsreserve VDL Nedcar. Een restant van de bruteringsreserve (€ 16,47 mln.) valt vrij ten gunste van het resultaat. Voor de herontwikkeling van VDL Nedcar blijft dan nog een bedrag van € 15 mln. gereserveerd in de Bruteringsreserve.

    Overige bijstellingen

    Bij de Najaarsnota wordt de stelpost kapitaallasten risicocomponent in 2025 verlaagd (€ 0,83 mln.). Dit betreft het in 2025 gereserveerde bedrag voor kapitaallasten voor eventuele ophoging van een investeringskrediet ná het initieel kredietbesluit. In 2025 zijn geen kredieten opgehoogd.

    Daarnaast wordt bij de Najaarsnota de begroting van product 7.2.1. Infrastructuur structureel verhoogd met € 0,45 mln. vanwege de CAO-bijstelling van de personeelskosten.  

    Kwaliteit (indicator)
    Groen

    Tijd (indicator)
    Oranje

    Geld (indicator)
    Groen

  • 7.2.2. Openbaar vervoer

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    Wij gaan in 2025 verder met de uitvoering van het Beleidskader 2024-2027 'Een Bereikbaar en Toegankelijk Limburg’. 

    • Arriva blijft volgens de concessieafspraken uitvoering geven aan de concessie.
    • We voeren samen met Arriva een Mid-Term Review op de concessie uit, dit houdt in dat er een evaluatie plaatsvindt waarbij wordt bezien of de afspraken uit de concessie zijn nagekomen.
    • We geven een impuls aan de bereikbaarheid van het platteland. We zullen dit samen met partners benaderen vanuit het concept publieke mobiliteit. In 2025 werken we met onze partners aan een gedeeld perspectief op publieke mobiliteit en zijn tevreden als we gestart zijn met de eerste uitwerkingen van dit concept in concrete initiatieven.
    • In 2025 zetten we in op brede uitrol van Dal Vrij Limburg. We zijn tevreden als alle gemeenten meedoen en de gehele doelgroep gebruik kan maken van dit product. We monitoren en analyseren de effecten en rapporteren hierover in 2026.
    • In 2025 geven we verder invulling aan het Uitvoeringsprogramma Toegankelijkheid dat in 2024 is vastgesteld. Dit betekent onder andere samen met Arriva invulling geven aan reisassistentie op stations en het toegankelijk maken van haltes/busstations met de beschikbare middelen.
    • In 2025 geven we uitvoering aan de subsidieregeling Wensbus. We monitoren de voortgang conform de subsidieregeling.
    • In 2025 ronden we de uitrol van het nieuwe Productenpalet af. We zijn tevreden wanneer de nieuwe producten beschikbaar zijn en gebruikt worden door een aanzienlijk deel van de reizigers. Daarbij houden we rekening met de vertraagde uitrol van de nieuwe landelijke OV-pas waardoor sommige producten pas in 2026 volledig kunnen worden geëffectueerd.
    • Het Convenant ‘Decentralisatie stoptreindiensten Roermond-Maastricht Randwyck en Sittard-Heerlen in Limburg’ eindigt per 1 januari 2025. In dit convenant heeft het Rijk de intentie uitgesproken om tot passende afspraken te komen over de exploitatiebijdrage voor de gehele regionale concessieperiode (t/m 2031). In het BO MIRT is met de staatssecretaris afgesproken dat hier in de eerste helft van 2025 afspraken over worden gemaakt. Vanwege de val van het Kabinet is vertraging ontstaan in het vastleggen van nieuwe afspraken. In de Weerstandsparagraaf van de Begroting 2026 is hiervoor een aparte format opgenomen.

    Tijd

    Het concessiebeheer en het ontwikkelen van het Limburgse openbaar vervoer is een continu proces. De onder 'omschrijving' genoemde onderwerpen worden in 2025 afgerond.

    In 2016 hebben het Rijk en de Provincie Limburg een Convenant ‘Decentralisatie stoptreindiensten Roermond-Maastricht Randwyck en Sittard-Heerlen in Limburg’ afgesloten. Voor de periode 2017 t/m 2024 is op grond van het Convenant door het Rijk een jaarlijkse exploitatiebijdrage van € 6 mln. toegekend, met inbegrip van inflatie. Deze bijdrage is niet verder geïndexeerd.  

    We blijven ons inzetten om snel tot de noodzakelijke structurele afspraken te komen. Ten aanzien van het Convenant zijn ten tijde van het opstellen van de najaarsnota 2025 de financiële afspraken nog niet geformaliseerd. Gelet op de intentie van het Rijk om tot verlenging van de financiële afspraak te komen, is in de begroting 2025 rekening gehouden met de Rijksbijdrage. Zodra de nieuwe financiële afspraken zijn geformaliseerd, zal het effect van een eventuele wijziging hiervan in een volgend P&C-document worden verwerkt in de exploitatiebegroting van 2025 en verder. Er zijn echter nog geen nieuwe afspraken gemaakt.

    Geld

    Voor de uitvoering van product 7.2.2. Openbaar vervoer wordt het budget in 2025 verhoogd met € 17,79 mln. Dit gaat om de volgende wijzigingen in de begroting:

    Nieuw

    Om de gevolgen van de vertraagde realisatie van de Maaslijn op te vangen, en een verlengde exploitatie van de Maaslijn met dieseltreinen mogelijk te maken, dient Arriva voor de daarbij optredende meerkosten voor € 44,5 mln. te worden gecompenseerd (€ 34,4 mln. in 2025 en € 10,1 mln. in 2027). Een daartoe strekkend Statenvoorstel met begrotingswijziging is in september 2025 door uw Staten behandeld.

    Faseringen

    Bevoorschotting exploitatiebijdrage Arriva 2025

    In verband met optredende meerkosten exploitatie Maaslijn is besloten de bevoorschotting aan te passen. Hiervoor wordt de bevoorschotting van de nog te verlenen exploitatiebijdrage 2026 versneld voor een deel uitgekeerd in 2025 (€ 17,75 mln.).

    Overige bijstellingen

    Bij de Najaarsnota wordt de begroting van product 7.2.2. Openbaar vervoer structureel verhoogd met € 0,05 mln. vanwege de CAO-bijstelling van de personeelskosten.  

    Kwaliteit (indicator)
    Oranje

    Tijd (indicator)
    Oranje

    Geld (indicator)
    Oranje

  • 7.3.1. Limburg nationaal en internationaal verbonden

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    Wij gaan in 2025 verder met de uitvoering van het Beleidskader 2024-2027 'Een Bereikbaar en Toegankelijk Limburg’.   

    • We blijven ons inzetten om aanspraak te maken op de verschillende Europese fondsen voor de invulling van onze mobiliteitsopgaven;
    • Ook zetten we onze inzet voor de Limburgse mobiliteitsopgaven bij het Rijk voort. In lijn met de 2e Gewijzigde Motie 3190 Franssen c.s. inzake "Geen uitstel meer Versnelling A2-verbreding noodzakelijk" roepen we het Rijk op zo snel mogelijk tot realisatie van de A2 wegverbreding over te gaan;
    • We blijven sturen op tijdige realisatie van de elektrificatie en partiële spoorverdubbeling van de Maaslijn;
    • We blijven ons onverminderd inzetten voor de internationale verbindingen Weert-Hamont-Antwerpen en de Intercity (Randstad)-Eindhoven-Heerlen-Aken;
    • We blijven in contact met onze grensoverschrijdende partners om verdere mogelijkheden van grensoverschrijdende busverbindingen te bespreken. De ticketing en tarifering is daarbij ook een belangrijk gespreksonderwerp;
    • We blijven bij het Rijk lobbyen voor een goede multimodale bereikbaarheid over de weg en de vaarwegen.

    Wij zijn tevreden als de reiziger zich ongehinderd over de grens kan verplaatsen met het openbaar vervoer. Daarnaast zijn wij tevreden als Limburg multimodaal bereikbaar is via de weg (o.a. A2-Weert-Eindhoven, A67), water (o.a. Julianakanaal en de Maas) en het spoor. 

    Tijd

    Voor de realisatie van bovengenoemde opgaven zijn we veelal afhankelijk van andere partijen, waaronder het Rijk. We voeren een stevige lobby richting Rijk en Europa om de projecten volgens planning te kunnen uitvoeren en afronden. Dit blijft een doorlopend proces.  

    Ten aanzien van de A2 wegverbreding 't Vonderen - Kerensheide heeft Rijkswaterstaat ons geïnformeerd over de vertraging vanwege aanvullende faunamaatregelen die getroffen dienen te worden. De Minister van Infrastructuur en Waterstaat zal hierover een besluit dienen te nemen. Gezien de huidige politieke situatie is het onzeker wanneer dit besluit genomen zal worden. 

    Geld

    Voor de uitvoering van product 7.3.1. Limburg nationaal en internationaal verbonden wordt het budget in 2025 verlaagd met € 13,03 mln. Dit gaat om de volgende wijzigingen in de begroting:

    Fasering

    Voor de realisatie van de Europese middelen, die wij hebben ontvangen voor de projecten Rhombus, zijn wij grotendeels afhankelijk van de verzoeken van andere partijen voor bevoorschotting. In verband met de nog in te dienen verzoeken, wordt een totaalbedrag van € 13,06 mln. overgeboekt naar 2026. Dit betreft een bijdrage van Europa, die zowel als last en baat wordt overgeboekt.

    Overige bijstellingen

    Bij de Najaarsnota wordt de begroting van product 7.3.1. Limburg nationaal en internationaal verbonden structureel verhoogd met € 0,03 mln. vanwege de CAO-bijstelling van de personeelskosten.  

    Kwaliteit (indicator)
    Groen

    Tijd (indicator)
    Oranje

    Geld (indicator)
    Oranje

  • 8.1.1. Regio Deals

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    In 2025 zijn de volgende activiteiten gepland:

    • De Regio Deals Midden-Limburg en Noord-Limburg (5e tranche) zijn gestart met de uitvoering van de eerste projectenportfolio's op basis van subsidiebeschikkingen. 
    • de Regio Deal Noord-Limburg II bouwt voort op het fundament van de eerste deal, met nu ook de kassiersfunctie. Voor de Regio Deal Midden-Limburg zijn er bestuurlijke afspraken gemaakt en uitgewerkt voor de formele kassiersfunctie die door de Provincie zal worden uitgevoerd.
    • Voor de beide Regio Deals zijn bestuurlijke overeenkomsten gesloten over de wijze van samenwerking tussen Provincie en Regio.
    • De aanpak voor de monitoring van de beide Regio Deals is vastgesteld en is de basis voor het voortgangsgesprek met het Rijk over de beide deals.
    • De projecten van de 6e envelop Investeringsagenda Noord-Limburg zijn beschikt en in uitvoering.
    • De projecten van de eerste Regio Deal voor Noord-Limburg (2020-2025, 3e tranche) worden afgerond.
    • Met het Nationaal Programma Vitale Regio’s is de opvolger van ‘Elke Regio Telt’ gepresenteerd. Limburg is hier met 3 regio’s, als enige provincie in zijn geheel, in vertegenwoordigd. Samen met Rijk en gemeenten gaan wij hier vorm en invulling aan geven.

    Tijd

    In 2025 zijn de beide Regio Deals voor Midden-Limburg en Noord-Limburg (5e tranche) van start gegaan met concrete projecten. De laatste projecten van de Investeringsagenda Noord-Limburg zijn in uitvoering en de eerste Regio Deal voor Noord-Limburg wordt eind 2025 afgerond. PS heeft besloten om middelen beschikbaar te stellen om projecten in het kader van de Regio Deals Parkstad III en Zuid Limburg II (6e tranche) van provinciale cofinanciering te voorzien.

    Geld

    Voor de uitvoering van product 8.1.1. Regiodeals wordt het budget in 2025 verhoogd met € 4,04 mln. Dit gaat om de volgende wijzigingen in de begroting:

    Nieuwe middelen

    Voor de eerste tranche projecten Regio deal Noord-Limburg II wordt het budget in 2025 opgehoogd met van € 3,15 mln. Dit bedrag wordt ten laste gebracht van de Programmareserve Regiodeals 5e en 6e tranche. 

    Daarnaast wordt voor de kosten van de uitvoeringsorganisatie van de Regiodeal Midden-Limburg het budget in 2025 en 2026 verhoogd met € 0,94 miljoen. Hiervan wordt 50% gedekt uit de rijksbijdrage en 25% uit de regionale bijdrage. De resterende 25% komt ten laste van de programmareserve Regiodeals 5e en 6e tranche.

    Overige bijstellingen

    De personeelskosten gaan elk jaar met € 5.000 omhoog, vanwege de loonstijgingen volgens de CAO Provincies. 

    Het Regiodealproject duurzaamheid circulariteit Fontys is reeds in 2024 afgewikkeld waardoor € 0,06 mln. kan vrijvallen ten gunste van het begrotingsresultaat.

    Kwaliteit (indicator)
    Groen

    Tijd (indicator)
    Groen

    Geld (indicator)
    Groen

  • 8.2.1. Bestuurlijke verhoudingen

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    Binnen bestuurlijke verhoudingen vallen diverse activiteiten die veelal een regulier en structureel karakter hebben. Hieronder de belangrijke activiteiten voor 2025:

    • Wij vervullen onze vertegenwoordigende rol in de interbestuurlijke overleggremia vanuit IPO en Interbestuurlijk toezicht en implementeren de vernieuwing van het toezicht op de gemeentefinanciën.
    • Wij werken aan de versterking van de gemeentelijke uitvoeringskracht met het programma Gemeentelijke Uitvoeringskracht Nieuwe Stijl waarbij wij nauw samenwerken met gemeenten. Binnen dit programma starten wij met een vertrouwelijke bestuurlijke gespreksronde langs alle 31 gemeenten inzake hun uitvoeringskracht. Daarnaast zal er een onafhankelijke analyse plaatsvinden naar nationale goede voorbeelden van effectieve samenwerking en krachtenbundeling. Daarbij zal ook expliciet de arbeidsmarkt voor de publieke sector in ogenschouw genomen worden. Tenslotte zal er vanuit een programmatische versterking verder invulling worden gegeven aan de versterking uitvoeringskracht en volgt er implementatie en uitvoering van concrete handelingsperspectieven.
    • Wij werken aan een responsieve overheid door het instellen van een provinciale contactfunctionaris (werktitel) die voor burgers en instellingen wegwijs biedt voor vraagstukken waarvoor niet direct een antwoord of loket beschikbaar is.
    • Wij experimenteren met het dienstbaarheidsbeginsel in een aantal pilots binnen het VTH-beleid om problemen in de leefwereld van burgers beter te kunnen adresseren.
    • Wij werken aan een aanpak voor het terugdringen van de (ervaren) regeldruk. Dit doen wij in nauwe samenwerking met gemeenten, maar wij bezien ook de mogelijkheden voor het terugdringen van provinciale regeldruk in vereisten, criteria of andere lastendruk voor burgers, instellingen en bedrijven.
    • Er zal uitvoering worden gegeven aan het Jongerenparticipatieplan 2024-2027 via diverse actielijnen en initiatieven.

    Tijd

    De vertegenwoordiging in het IPO en de uitvoering van het IBT betreffen doorlopende activiteiten. Wij voeren het systematisch toezicht uit op de domeinen Erfgoed, Huisvesting Vergunninghouders, Informatie- en archiefbeheer en Omgevingswet. Op de nieuwe toezichtdomeinen zoals toezicht op de bibliotheken en Versterking Regie op de Volkshuisvesting bereiden wij ons voor door het toezichtregime op te stellen en deze, ook in IPO-verband,  af te stemmen met  de provinciale wettelijke taken. 

    De vernieuwing op toezicht is een doorlopend traject. We geven gemeenten de ruimte om de omgevingswet in te voeren en helpen hen hierbij. De resultaten van de invoering van de omgevingswet geven in 2026 een eerste beeld. Op het domein Erfgoed vertoont de taakbehartiging door gemeenten een stijgende lijn. Op de taakbehartiging huisvesting vergunninghouders lopen wij landelijk voorop ondanks de grote uitdagingen en wijzigingen in wetgeving. De taakbehartiging op informatie- en archiefbeheer is in de afgelopen jaren sterk verbeterd. Wij voeren doorlopend gesprekken met gemeenten en treden op daar waar het moet en helpen hen daar waar het kan. Wij voeren het toezicht risico- en effectgericht uit.

    Voor het programma Gemeentelijke Uitvoeringskracht Nieuwe stijl zal in 2025 de eerste fase afgerond worden bestaande uit de bestuurlijke gespreksronde, de wetenschappelijke verkenning en de programmatische aanpak. We starten de bestuurlijke gespreksronde in Zuid-Limburg waarna Midden- en Noord- Limburg volgen.

    De diverse activiteiten in het kader van responsieve overheid en het terugdringen van regeldruk zullen medio 2025 geëvalueerd worden en bezien wordt op welke wijze wel of geen aanpassingen of aanscherpingen nodig zijn. 

    Geld

    Voor de uitvoering van product 8.2.1. Bestuurlijke verhoudingen wordt het budget in 2025 verhoogd met € 1,11 mln. Dit gaat om de volgende wijzigingen in de begroting:

    Budgetoverhevelingen

    In het Uitvoeringsprogramma Limburgse Taal is besloten voor het Staotecomité Limburgse taal een bedrag van € 0,01 mln. beschikbaar te stellen. Dit bedrag is vanuit dit programma 6 Cultuur en erfgoed voor iedereen overgeboekt naar programma 8 Provincie midden in de samenleving.

    Overige bijstellingen

    Naar aanleiding van de vaststelling van de IPO-begroting 2025 en de tussenrapportage 2025 is het IPO-budget structureel verhoogd met € 0,84 mln en incidenteel met € 0,09 mln.
    De personeelskosten gaan elk jaar met € 0,18 mln. omhoog, vanwege de loonstijgingen volgens de CAO Provincies. 

    Kwaliteit (indicator)
    Groen

    Tijd (indicator)
    Groen

    Geld (indicator)
    Groen

  • 8.2.2. Grensoverschrijdende samenwerking

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    Het Limburgs belang is op alle relevante bestuurlijke en ambtelijke niveaus optimaal gediend door onder andere:

    •    onze voortdurende inzet in het grensregio-overleg met Vlaanderen;
    •    de Grenslandagenda met Noordrijn-Westfalen; 
    •    onze inzet in de Euregio Maas-Rijn; 
    •    de structurele samenwerking met verschillende ministeries in Noordrijn-Westfalen;
    •    de inzet van strategisch relatiebeheer.

    Tijd

    Dit is een continu proces. 

    Geld

    Er zijn geen financiële wijzigingen in dit product verwerkt in de Najaarsnota 2025. Het huidige budget is op dit moment toereikend.

    Overige bijstellingen

    De personeelskosten gaan elk jaar met € 0,01 mln. omhoog, vanwege de loonstijgingen volgens de CAO Provincies. 

    Kwaliteit (indicator)
    Groen

    Tijd (indicator)
    Groen

    Geld (indicator)
    Groen

  • 8.2.3. Coördinatie internationalisering en Euregio Maas-Rijn

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    Het Limburgs belang is op alle relevante bestuurlijke en ambtelijke niveaus optimaal gediend.

    Tijd

    Dit is een continu proces. 

    Geld

    Er zijn geen financiële wijzigingen in dit product verwerkt in de Najaarsnota 2025. Het huidige budget is op dit moment toereikend.

    Overige bijstellingen

    De personeelskosten gaan elk jaar met € 0,06 mln. omhoog, vanwege de loonstijgingen volgens de CAO Provincies. 

    Kwaliteit (indicator)
    Groen

    Tijd (indicator)
    Groen

    Geld (indicator)
    Groen

  • 8.2.4. Externe relaties en Public Affairs

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    • Om te komen van ongerichte lobby naar een programmatische aanpak via strategische proposities wordt de interne organisatie verder versterkt volgens de lijnen van het organisatie ontwikkel traject. Externe kennis en expertise wordt ingezet indien nodig om de gewenste resultaten te kunnen boeken en de lobbyvaardigheid in de eigen organisatie te vergroten en duurzaam te borgen; Daartoe is in 2025 onder meer een raamcontract gesloten met deskundige PA-adviesbureau's. 
    • Voor de doorontwikkeling van het Lobby Office is 1 extra FTE geworven en gestart in Q2 2025.
    • Voor de geselecteerde fundraising dossiers ondersteunen wij aanvragen, met een extra inzet op de Regionale programma’s. Wij ondersteunen aanvragen met provinciale middelen en ambtelijke inzet, waarbij de provinciale prioriteiten leidend zijn. Ook zullen wij ons inzetten om samen met partners de  beleidsvoorbereiding van nieuwe EU programma’s (vanaf 2028 in uitvoering) te beïnvloeden.
    • In 2025 (mede)organiseert Provincie Limburg diverse betekenisvolle herdenkingen en feestelijke vieringen. Tevens wordt inhoudelijk en financieel extra aandacht besteed aan educatie voor vrijheid en democratie.

    Tijd

    • Public affairs en lobby is in principe een continu proces zonder tijdshorizon. De val van het kabinet in 2025 en de daaruit volgende landelijke verkiezingen op 29 oktober 2025 en de daaropvolgende formatie van een nieuw kabinet creëren echter momentum om versneld de proposities door te ontwikkelen en de Limburgse belangen in Den Haag onder de aandacht te brengen. Daartoe is eind Q2 een mededeling portefeuillehouder verstuurd.
    • Vanuit fundraising worden gedurende het hele jaar aanvragen ondersteund of voor een deel zelf opgesteld die ingediend worden in de voor 2025 lopende en relevante calls van de programma’s. In Q4 2025 zal de monitoringssystematiek operationeel zijn, waarin wij subsidies die in Limburg landen, monitoren en registreren. De eerste monitoringsrapportage met de resultaten van de ingediende aanvragen wordt ten tijde van de Najaarsnota 2025 middels een Mededeling Portefeuillehouder aan PS gepresenteerd. 
    • De viering van 80 jaar vrijheid loopt tot en met augustus 2025. 

    Geld

    Voor de uitvoering van product 8.2.4. Externe relaties en Public Affairs wordt het budget in 2025 verlaagd met € 1,56 mln. Dit gaat om de volgende wijzigingen in de begroting:

    Fasering

    Om uitvoering te geven aan de versterking van de lobby van Limburg en de PA activiteiten, zoals omschreven in de GS-nota van 30-9-2024, is een budget van € 0,60 mln. beschikbaar gesteld. De aanbesteding is in Q2 2025 afgerond. De uitvoering van de opdracht loopt door tot in 2026. Daarom wordt € 0,3 mln. doorgeschoven naar 2026.

    De middelen Regiobranding zijn bedoeld voor de ontwikkeling van het merk Brightlands. De benodigde (Europese) aanbestedingen zijn in Q2 2025 afgerond. De uitvoering van de opdracht loopt door tot in 2027. Daarom wordt € 1,3 mln. doorgeschoven naar 2026 e.v..

    Overige bijstellingen

    De personeelskosten gaan elk jaar met € 0,04 mln. omhoog, vanwege de loonstijgingen volgens de CAO Provincies. 

    Kwaliteit (indicator)
    Groen

    Tijd (indicator)
    Groen

    Geld (indicator)
    Oranje

  • 8.2.5. Rijkstaken CdK en Weerbare Overheid

    Omschrijving (label)
    Najaarsnota 2025

    Kwaliteit

    Rijkstaken worden doorlopend uitgevoerd. 

    Integriteit: 
    Bestaat uit de doorontwikkeling en het borgen van het integriteitsbeleid en -besef door middel van acties op het gebied van preventie, morele oordeelsvorming en handhaving binnen de ambtelijke en politiek-bestuurlijke provinciale omgeving. Binnen de Stuurgroep Kwaliteit Openbaar Bestuur Limburg is brede aandacht voor integriteit, bestuurscultuur en weerbare overheid. In dit kader is er ook aandacht voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2026.

    Weerbare overheid en bestuurscultuur:
    Het team BIBOB is op orde en de nieuwe BIBOB-beleidslijn is in werking. Aanpak van en aandacht voor ondermijning heeft permanente aandacht en wordt onder andere aan de hand van de handreiking Limburgse Norm ingevuld (provinciebreed samen met gemeenten, waterschap en andere partners). Er wordt blijvend ingezet op Veilige Publieke Dienstverlening in samenwerking met het netwerk Weerbaar bestuur. Ook wordt voortdurend gewerkt aan en ingezet op versteviging en verbetering van de kwaliteit van het openbaar bestuur met diverse partners. 

    Tijd

    Dit is een continu proces. 

    Geld

    Er zijn geen financiële wijzigingen in dit product verwerkt in de Najaarsnota 2025. Het huidige budget is op dit moment toereikend.

    Overige bijstellingen

    De personeelskosten gaan elk jaar met € 0,06 mln. omhoog, vanwege de loonstijgingen volgens de CAO Provincies. 

    Kwaliteit (indicator)
    Groen

    Tijd (indicator)
    Groen

    Geld (indicator)
    Groen