1.1.3. Landschap

Limburg beschikt over een rijk en afwisselend landschap. In de langjarige transitieopgave van het landelijk gebied zetten wij in op het versterken van de landschappelijke (kern)kwaliteiten en de leefbaarheid. Wij richten ons op de 5 resultaten uit het beleidskader Perspectief voor het landelijk gebied en de daaraan gekoppelde 4 activiteiten die uitvoering gaan geven aan de verbetering van het landschap:

• Mits hiertoe voldoende middelen door het Rijk beschikbaar zijn gesteld, hebben wij in 2027 met vrijwillige initiatieven van onderop een betekenisvolle bijdrage geleverd aan de toename van de groenblauwe dooradering in het landelijk gebied (GBDA). 
  In het Beleidskader 'Perspectief voor het landelijk gebied' is aangegeven dat wij GBDA niet als een harde opgave zien. Vanuit het voormalige NPLG was het de doelstelling om 10% GBDA in het landelijk gebied te realiseren voor 2050. Wij zijn met deze ambitie aan de slag gegaan en werken aan de GBDA voor zover de randvoorwaarden voor realisatie ook beschikbaar zijn of worden gesteld. Meer specifiek benutten wij hiervoor het GLB-NSP en ANLb, de subsidieregeling landschapselementen, de propositie Heuvelland, GBDA op eigen gronden en de Rijksmiddelen die beschikbaar komen. Wij zullen de GBDA realisatie zoveel mogelijk combineren met andere opgaven (doelstapeling). 
• Door de uitvoering van onder meer LPLG, WRL en het Hoogwaterveiligheidsprogramma Maasvallei is de kwaliteit van het landschap verbeterd. 
  Het Limburgs Offensief Stikstof (LOS) is het vervolg op het LPLG. De genoemde programma’s , veranderen het landschap. Wij zullen vanaf het begin van deze programma’s heldere afspraken maken over de gewenste kwaliteit van het landschap als uitkomst, en dit gedurende elke planfase inclusief uitvoering en beheer monitoren.
• In 2027 is het Steunpunt Landschapsbeheer Limburg een centrale speler in de ondersteuning van vrijwillige landschapsinitiatieven. Tevens is het aantal inwoners (vrijwilligers, agrariërs, etc.) dat betrokken is bij beheer, onderhoud en kennisdeling over het landschap substantieel vergroot.
  Wij ondersteunen initiatieven en organisaties die gericht zijn op educatie over natuur en landschap, voor zowel kinderen als voor volwassenen. Ook via de nationale parken en Grensparken ondersteunen wij initiatieven die gericht zijn op educatie over natuur en landschap. 
  Vanuit het Europees programma LEADER (onderdeel van het GLB-NSP) stimuleren wij voor Zuid-Limburg en Weerterland initiatieven - van lokale gemeenschappen - die bijdragen aan het verbeteren van de leefbaarheid op het platteland en de leefomgeving. Daarbij spelen natuur, landschap en cultuurhistorie een belangrijke rol. 
• De nationale parken en (grens)parken in Limburg hebben in verbinding met hun omgeving een aantoonbare substantiële bijdrage geleverd aan de bescherming, ontwikkeling en beleving van Limburgse natuur en landschap. 
  De nationale parken de Groote Peel, Nationaal Park de Maasduinen en Nationaal Park de Meinweg werken met de omliggende gebieden en relevante gebiedspartners aan een transitie. 
  Voorts bevorderen wij de samenwerking ten behoeve van natuur, landschap en vrijetijdseconomie voor de grensoverschrijdende parken. 

We ondersteunen initiatieven voor de GBDA van het landschap:

• Voor de subsidiëring van de aanleg en het beheer van GBDA hebben wij de Nadere subsidieregels landschapselementen opengesteld per 3 februari 2025 (DOC-00727132).
• In 2025 zijn we gestart met het Landschapselementenregister, waarmee wij een actueler en gedetailleerder inzicht krijgen in de aanwezigheid van GBDA en landschapselementen in Limburg. De gegevens worden ieder half jaar bijgewerkt met de meest recente data voor een betrouwbaar monitoringsproces. Om het landschapselementenregister voor Limburg te ontwikkelen en te beheren hebben wij € 80.000 beschikbaar gesteld voor 2025 en 2026 (DOC-00740498).
• Ten slotte ondersteunen we initiatieven voor GBDA van het landschap middels agrarisch natuur- en landschapsbeheer (ANLb). Het uitgevoerd beheer is in de periode 2022-2025 gegroeid. 

We versterken het landschap en de ruimtelijke kwaliteit via de grote programma’s:
Vanuit het programma Waterveiligheid en Ruimte is de subsidieregeling korte termijnmaatregelen ten behoeve van waterveiligheid in Limburg 2024-2026 opengesteld, die onder andere ingezet kan worden voor de aanleg van natuurvriendelijke brongerichte maatregelen waaronder GBDA (DOC-00714998). 

We ondersteunen het Steunpunt Landschapsbeheer en benutten vrijwilligers en burgerinitiatieven:

• Het Limburgs Landschap faciliteert het Steunpunt Landschapsbeheer Limburg en heeft hiervoor een subsidie van ons ontvangen met een looptijd tot september 2025. Wij hebben besloten het Steunpunt Landschapsbeheer structureel te continueren in haar huidige vorm, hiervoor ontvangen zij jaarlijks (vanaf 2026) een exploitatiesubsidie ad € 400.000. Financiering vindt plaats vanuit de middelen van structureel landschapsbeheer (DOC-00710539). Hierdoor wordt structureel vormgegeven aan de uitvoeringskracht van het landschapsbeheer, met de inzet en facilitering van vrijwilligers.
• Wij ondersteunen initiatieven en organisaties die gericht zijn op educatie over natuur en landschap, voor zowel kinderen als voor volwassenen. De Natuur- en Milieufederatie Limburg, het Limburgs Landschap, het Natuurhistorisch Genootschap en IVN ontvangen een exploitatiesubsidie.
• Middels het Europees programma LEADER (onderdeel van het GLB-NSP) stimuleren wij voor Zuid-Limburg en Weerterland initiatieven - van lokale gemeenschappen - die bijdragen aan het verbeteren van de leefbaarheid op het platteland en de leefomgeving. Daarbij spelen natuur, landschap en cultuurhistorie een belangrijke rol. Aanvragen voor projecten voor beide gebieden kunnen worden ingediend tot en met 2027, tenzij budgetten eerder uitgeput zijn. 

We ondersteunen Nationale Parken en Grensparken:
Wij hebben de nationale parken een incidentele subsidie verleend ter hoogte van € 1.479.000 (€ 493.000 per park) bestaande uit € 1.029.000 Rijksmiddelen en € 450.000 reeds gereserveerde provinciale cofinanciering voor de periode april 2025 tot en met 2026 (DOC-00792600). Dit op basis van de meerwaarde van de plannen voor de doelen van het beleidskader landelijk gebied en de doelen van het door Rijk en provincies vastgestelde Beleidsprogramma nationale parken 2024-2030. 
Voor Maas-Swalm-Nette en Kempen~Broek kent onze ondersteuning via incidentele subsidies een tijdpad tot en met 2026. Voor het Drielandenpark en het Rivierpark Maasvallei tot en met 2027 en voor het Grenzeloos Bocageland tot en met 2025.

De transitie van het landelijk gebied is een proces dat loopt tot en met 2035. Vanuit de nationale en provinciale opgaven en tijdstermijnen rond natuur, water, landbouw en landschap worden in synergie met de grote programma’s zoals het LOS (vervolg op het LPLG) en WRL de Limburgse landschappelijke (kern)kwaliteiten versterkt. De samenwerking en cofinanciering van de nationale parken en grensparken voeren wij conform planning uit. Maar ook de ondersteuning aan Steunpunt Landschapsbeheer en initiatieven voor GBDA voeren wij conform planning uit.
De subsidieregeling landschapselementen is opengesteld tot 1 januari 2026. Wij verwachten dat nog een groot deel van de middelen resteren. In het najaar 2025 volgt een uitwerking om deze subsidieregeling te continueren vanaf 2026 en daarmee ook de inzet van deze resterende  middelen.
Voor wat betreft het budget voor landschapsbeheer, resteert er momenteel nog een bedrag van circa € 1,3 miljoen. We voeren dit jaar en volgend jaar inventarisaties uit op onze eigen natuurpercelen, met prioriteit voor de natuurcompensatiepercelen. Voor deze laatste categorie is separaat budget beschikbaar. De verwachting is dat deze inventarisaties in 2027 zijn afgerond. Omdat we nu nog geen concreet beeld hebben van de noodzakelijke herstelmaatregelen wordt het restant budget 2023 voor landschapsbeheer doorgeschoven naar 2027.

Voor de uitvoering van product 1.1.3. Landschap wordt het budget in 2025 verlaagd met € 3,22 mln. Dit gaat om de volgende wijzigingen in de begroting:  

Nieuwe middelen
Aan dit product zijn geen nieuwe middelen toegevoegd.

Faseringen:

Wij halen een bedrag van € 0,04 mln. vanuit product 1.1.1. naar dit product 1.1.3. voor de financiering van de bossenmakelaar.

Wij schuiven een bedrag van € 2,88 mln. door naar de begroting van 2026 en de jaren daarna, omdat de planningen bijgesteld zijn en de uitvoering  later gaat plaatsvinden:

• € 0,38 mln. DU Natuurbrandpreventie uit de decembercirculaire 2024, besteding wordt verwacht in 2026 middels subsidieverstrekking;
• € 0,43 mln. openstelling nieuwe subsidieregeling voedselbossen en agroforestry vind plaats eind 2025, eerste uitgaven in 2026 verwacht;
• € 0,46 mln. provinciale cofinanciering subsidieopenstelling  GLB/NSP LEADER Weerterland en Zuid Limburg, op dit moment worden nog geen subsidievaststellingen verwacht die tot uitbetaling leiden;
• € 1,3 mln. landschapsbeheer wordt doorgeschoven wegens inventarisatie in het veld en uitgevoerd na prioritering;
• € 0,16 mln. All4biodiversity wordt naar beneden bijgesteld op basis van reële ramingen;
• € 0,15 mln. vermaatschappelijking, landschapsbeheer en nota landschap verbindt wordt doorgeschoven wegens herschikking van middelen voor de openstelling van de vierjarige subsidieregeling voor Bocagelandschap in 2026.

Overige bijstellingen:

• Vanuit dit product 1.1.3. Landschap wordt € 0,13 mln. overgeheveld naar product 1.1.1. Natuur, biodiversiteit en fauna voor de stimulering van biodiversiteit (wijziging budgethouder).
• Voor de subsidiëring Limburgse nationale parken 2025-2026 is € 0,2 mln. doorgeschoven naar 2026. 
• De bijdrage in de subsidieregeling landschapselementen vanuit de propositie heuvelland SPUK L7 van € 0,085 mln. wordt administratief anders bijgehouden en gecorrigeerd.
• Voor procesmiddelen PLA is structureel € 0,014 mln. beschikbaar gekomen.
• De personeelskosten gaan elk jaar met € 0,03 mln. omhoog, vanwege de loonstijgingen volgens de CAO Provincies.