Financieel kader

Alle financiële wijzigingen met betrekking tot deze Najaarsnota zijn samengebracht in de 4e begrotingswijziging van 2025. Na verwerking van zowel meevallers als tegenvallers, stijgt het verwachte financiële resultaat ten opzichte van de Voorjaarsnota 2025 met € 20,51 mln. Het nieuwe prognose-begrotingsresultaat voor 2025 bedraagt daarmee € 65,11 mln.

De belangrijkste ontwikkelingen na de Voorjaarsnota 2025 zijn als volgt. Er is een stijging van de inkomsten, onder meer door autonome ontwikkelingen, zoals hogere opbrengsten uit de motorrijtuigenbelasting en extra rente op beleggingen. Ook  komt er geld vrij uit de reserve van VDL Nedcar, door de beëindiging van activiteiten. Het voordelige resultaat zetten we onder andere in voor een incidentele extra storting in de risicoreserve Financieel Instrumentarium Sturing in Samenwerking inzake LEF en de  en de risicoreserve offensieve anticiperende Grondaankopen. 

Het gepresenteerde begrotingsresultaat 2025 kent ook een voorbehoud. Er zijn nog enkele begrotingsposten en risico’s waarvan op dit moment nog onvoldoende informatie beschikbaar is om deze in de cijfers mee te nemen en welke van invloed kunnen zijn het verwachte jaarrekeningresultaat. In het vervolg van dit financiële kader worden deze nader toegelicht.

Ook zijn er nog Statenvoorstellen in aantocht, waarvan de vorming van de nieuwe programmareserve Verstedelijkingsbudget Limburg Centraal ad € 50  mln. een claim op dit begrotingsresultaat 2025 legt. Indien dit separate voorstel door uw Staten wordt goedgekeurd daalt het verwachte begrotingsresultaat 2025 van € 65,11 mln. naar € 15,11 mln.

Opbouw van de Najaarsnota

Per saldo nemen de lasten in onze begroting af met € 60,41 mln. Dit heeft gevolgen voor de financiële dekking. Omdat wij in 2025 verwachten minder uit te geven, zullen ook niet alle beoogde bijdragen van partners worden ingezet. Hierdoor dalen de baten in 2025 per saldo met € 18,67 mln. De financiële ruimte die ontstaat door het verlagen van de voorgenomen lasten, voegen wij per saldo toe aan onze reserves, in totaal € 44,01 mln. Dit doen we met het oog op de fasering en toekomstige inzet van deze middelen in de komende jaren.   Daarnaast vinden er stortingen plaats, waarvan de grootste  stortingen betrekking hebben de risicoreserve Financieel Instrumentarium inzake LEF  (€ 9 mln.) en de risicoreserve offensieve anticiperende Grondaankopen (€ 5 mln.). Daarmee bedraagt de totale toevoeging aan de reserves € 57,81 mln. Daartegenover is er een toename van de aanwending vanuit de reserves, namelijk € 27,57 mln. Hierin zit ook een bijzonder resultaat vanuit de vrijval van de bruteringsreserve VDL Nedcar ad € 17,22 mln.  Dit is tevens de belangrijkste verklaring voor de toename van het begrotingsresultaat ten opzichte van de Voorjaarsnota.

Met deze Najaarsnota besluiten Provinciale Staten om de Programmabegroting 2025 te wijzigen. Uit deze Najaarsnota blijkt dat het totale budget daalt: van € 789,54 mln. naar € 777,93 mln. Deze daling komt vooral doordat een deel van het geld van 2025 wordt verschoven naar 2026. In totaal wordt er € 82,62 mln. doorgeschoven naar 2026 en latere jaren. Dit gaat met name om subsidies. Meer uitleg hierover vindt u bij de toelichting op de betreffende programma’s, onder het kopje ‘Wat gaan we daarvoor doen?’ bij het onderdeel ‘Geld’.
Alle wijzigingen staan in het voorstel voor de 4e wijziging van de begroting 2025, die in het hoofdstuk 'Financiële begroting', onderdeel 'Financieel voorstel' is opgenomen. De meerjarige consequenties van deze begrotingswijziging zijn verwerkt in de ramingen van het voorstel Programmabegroting 2026, welke gelijktijdig met deze najaarsnota wordt behandeld door Provinciale Staten in de vergadering van 31 oktober 2025.

In dit financiële kader richten wij ons vooral op onze uitgaven. De lastenbegroting laat zien welke uitgaven wij financieel willen doen. De inkomsten, zoals baten en aanpassingen van de reserves, volgen meestal vanzelf uit de plannen. In totaal nemen de uitgaven in onze begroting af met € 69,41 mln. Daarin zitten zowel budget vragende als ruimte gevende wijzigingen.

Om duidelijk te maken waar de veranderingen vandaan komen, vindt u hieronder een overzicht van de verschillende categorieën:

• budgetvraag nieuwe eigen middelen: dit zijn voorstellen die geld kosten, bijvoorbeeld voor het uitvoeren van ons beleid of om onvermijdbare uitgaven te betalen. In deze Najaarsnota gaat het om € 6,60 mln.;
• budgetvraag nieuwe middelen derden: budgetvraag voor specifieke uitkeringen (SPUK) of bijdragen van partners en de EU: dit gaat om geld van het Rijk of de Europese Unie dat we alleen onder strikte voorwaarden mogen gebruiken. Provinciale Staten kunnen hier weinig aan veranderen. Het bedrag is € 3,93 mln.;
• meerjarige fasering: dit zijn voorstellen om geld over te boeken van 2025 naar 2026 en latere jaren. Op basis van onze analyse van de verwachte uitgaven in 2025, schuiven we € 82,62 mln. door naar volgende jaren;
• jaarlijkse herberekening van kapitaallasten: door de nieuwe berekening van kapitaallasten ontstaat een voordeel van € 0,57 mln.;
• overige bijstellingen: dit gaat om het actualiseren van budgetten, verschuivingen binnen de bestaande begroting, of meevallers uit voorgaande jaren. Tezamen leidt dit tot een toename per saldo van € 2,11 mln.

De totale mutaties van de lasten per programma sluiten direct aan bij de financiële tabellen in de programma's bij de derde W-vraag "Wat mag het kosten". In dit financieel kader lichten wij de verschillende rubrieken nader toe. En daar waar het om nieuwe budgetten gaat of waar ophoging van budgetten aan de orde is, geven we de dekkingsbron aan.

Voor het budgetrecht van Provinciale Staten is het belangrijk om te weten hoe nieuwe middelen worden ingezet. In de onderstaande tabel is per programma zichtbaar waar wij voorstellen om nieuwe of extra middelen te gebruiken om het beleid van Provinciale Staten uit te voeren. Meestal maken we hiervoor gebruik van programmareserves, die u terugvindt in de kolom ‘dekking’. PR staat voor programmareserve. Soms gebruiken we ook andere bestemmingsreserves voor het betreffende doel.

Daarnaast kan het college, door nieuwe ontwikkelingen of onverwachte situaties, een andere bron van dekking voorstellen. Dit is bijvoorbeeld nodig bij structurele aanpassingen van budgetten of autonome ontwikkelingen. Daarbij wordt ook een beroep gedaan op het begrotingsresultaat. In deze gevallen zijn deze expliciet toegelicht in het Statenvoorstel.

In de tabel vind u ook het nummer van het beleidsproduct waar de budgetvraag over gaat. Meer toelichting hierover staat in de verschillende programma’s en producten, onder het onderdeel ‘Geld’.

De totale aanvullende budgetruimte die in 2025 nodig is, en waarvan de dekking uit eigen middelen komt, bedraagt € 6,60 mln. In de tabel is ook de meerjarige raming opgenomen. De totale budgetvraag tot en met 2028 is € 15,08 mln. 

Naast onze gewone dekkingsbronnen ontvangen wij aanvullend € 3,93 mln. aan bijdragen van het Rijk via specifieke uitkeringen (SPUK) en vanuit bijdragen van partners. Deze middelen mogen wij alleen onder strenge voorwaarden gebruiken voor onze programmadoelstellingen. Daarom kunnen wij ze niet voor andere doelen inzetten.

In de tabel staat ook de meerjarige raming. De totale budgetvraag tot en met 2028 is € 6,22 mln.

Een van de maatregelen om zo realistisch mogelijk te begroten, is dat we regelmatig de budgetten controleren en bijsturen als dat nodig is. Bij de Najaarsnota hebben we vooral gekeken naar wat we dit jaar verwachten uit te geven.

Fasering betekent dat we het schema van uitgaven aanpassen. Dit kan inhouden dat we geld doorschuiven naar volgende jaren of juist eerder inzetten, bijvoorbeeld geld van 2026 en later al in een eerder jaar gebruiken. Fasering is alleen een verschuiving in tijd en verandert niets aan het beleid zelf.

In totaal schuiven we € 82,62 mln. door naar 2026 en latere jaren. Een deel van het geld gaat tijdelijk terug naar de dekkingsbron op de balans, totdat duidelijk is wanneer de uitgaven precies plaatsvinden. Op deze manier voorkomen wij niet alleen onnodige (administratieve) onderbesteding, maar wordt de begroting 2025 ook realistischer. Het blijft echter een punt van aandacht. Vooral bij het uitbetalen van subsidies zijn we afhankelijk van hoe snel en goed aanvragers hun stukken aanleveren. Specifiek bij het programma Perspectief van het Landelijk gebied waren de verwachtingen over het uitgavenpatroon financieel te optimistisch. 

Herberekening van kapitaallasten: een stijging in 2025 van € 0,57 mln.

Op basis van een geactualiseerde investeringsplanning en de herberekening van de kapitaallasten stijgen de lasten met € 0,57 mln., dit kent twee oorzaken:

• Er is sprake van een afwaardering van de deelneming in LBDF voor € 1,4 mln. (nadelig).
• In 2025 is rekening gehouden met een risico-stelpost. Deze heeft zich niet gematerialiseerd en kan daarmee vrijvallen € 0,83 mln. (voordelig).

In de onderstaande tabel staan de overige begrotingsmutaties die zorgen voor een toename van de uitgaven. De belangrijkste stijging betreft de lasten in het kader van VDL Nedcar (€ 7,80 mln. in 2025) als gevolg van de afspraken, behorend bij het beëindigen van de activiteiten. Daartegenover staat een daling van € 4,00 mln. (2025) als een stelpost voor te verwachten resultaten uit voorgaande jaren. De resultaten uit voorgaande jaren bestaan met name uit afrekeningen van verstrekte subsidies.

Tot slot zijn er binnen de begroting enkele verschuivingen tussen programma’s doorgevoerd. Deze overboekingen zijn budgetneutraal en hebben geen invloed op het totaalbedrag.

Zoals eerder aangegeven, bewegen de inkomsten en aanpassingen in de reserves meestal mee met de uitgaven in de begroting. Dit sluit echter niet altijd helemaal aan, want soms zijn er meevallers of andere mutaties die van invloed zijn op het saldo. Deze lichten wij apart toe in deze paragraaf.

Verlaging van de inkomsten in 2025: per saldo € 18,67 mln.

Dit betreft een saldo van bedragen die de lasten in onze begroting dekken. Zo stijgt het saldo door het opvoeren van nieuwe of aanvullende bedragen van specifieke uitkeringen en autonome ontwikkelingen als renteopbrengsten en opcenten motorrijtuigenbelasting (MRB). Maar daalt het vanwege faseringen van andere posten.

Toevoegingen aan de reserves: € 57,80 mln.

Er wordt € 5,00 mln. toegevoegd aan de nieuwe risicoreserve voor offensieve anticiperende grondaankopen. Daarnaast een incidentele extra storting van € 9,00 mln. in de  risicoreserve Financieel Instrumentarium Sturing in Samenwerking inzake LEF. De overige toevoegingen hebben  betrekking op faseringen van middelen. Deze worden overgeboekt naar 2026 en latere jaren via de reserves, zodat ze meebewegen met de gewijzigde planning. 

Hogere onttrekkingen uit de reserves: € 27,57 mln.

De grootste onttrekkingen betreffen de aanwending van de reservering voor VDL Nedcar van € 25,02 mln. en een inzet van € 3,15 mln. inzake Regiodeals. De overige onttrekkingen hebben te maken met bijstellingen, het inzetten van programmareserves en het doorschuiven van budgetten, zodat de dekking meebeweegt met de uitgaven. 

De onderstaande tabel laat zien welke veranderingen het begrotingsresultaat beïnvloeden. 

Het positieve resultaat in 2025 komt met name door de volgende stijgingen:

• de vrijval vanuit de bruteringsreserve van VDL Nedcar, als gevolg van de beëindiging van de activiteiten, van € 17,22 mln. (de totale aanwending was € 25,02 mln.). 
• stijging van de renteopbrengsten uit beleggingen met € 8,32 mln.;
• hogere verwachte inkomsten uit opcenten MRB van € 6,03 mln.;
• opname van verwachte inkomsten uit voorgaande dienstjaren van € 4,00 mln.

Daartegenover staan ook enkele nadelige effecten, waarvan de grootste afwijkingen:

• een extra storting in de risicoreserve SIS inzake LEF van € 9,00 mln.;
• de vorming van een risicoreserve ten behoeve van offensieve anticiperende grondaankopen voor € 5,00 mln.

Vooruitlopend op de jaarrekening is de begroting al gecontroleerd en bijgewerkt. Toch kan het uiteindelijke resultaat van de jaarrekening nog afwijken, omdat we nog niet alle benodigde informatie hebben. Hieronder benoemen we de belangrijkste posten.

Posten zónder effect op het resultaat:

• specifieke uitkeringen die we nog gaan ontvangen en waarvoor we het geld nog zullen inzetten;
• aanvullende decentralisatie-uitkeringen die wij ultimo 2025 gaan ontvangen op basis van de decembercirculaire.

Posten mét effect op het resultaat:

• de effecten van de komende circulaires Provinciefonds waarbij wij een materiële impact gaan verwachten als gevolg van het proces van herijking Provinciefonds;
• de effecten van compensatie derving opcenten MRB;
• mogelijke extra stortingen of vrijval uit de risicoreserve Financieel instrumentarium Sturing in Samenwerking;
• aanvullende stortingen in de voorziening dubieuze debiteuren;
• afhandeling van de Tram Maastricht-Hasselt;
• het manifesteren van de risico's uit de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing,

In deze Najaarsnota zijn de effecten van de septembercirculaire 2025 nog niet meegenomen, omdat deze op het moment van publiceren nog niet bekend waren.

Naast de bovengenoemde posten blijft er altijd het risico dat we minder uitgeven dan gepland. Ook dit kan een effect hebben op het resultaat. Het is belangrijk te weten dat een voordelig resultaat door onderbesteding niet altijd betekent dat dit geld vrij besteedbaar is. Veel van deze middelen zijn bedoeld voor bestaande verplichtingen en kunnen daarom niet zomaar voor iets anders gebruikt worden.

De afgelopen jaren hebben we geconstateerd dat meerjarige projectsubsidies, betaald uit eigen middelen, het financiële resultaat sterk kunnen beïnvloeden. Dit terwijl er juridisch afdwingbare verplichtingen aan dit resultaat ten grondslag liggen en het dus geen vrij te besteden middelen zijn. Door niet-bestede  middelen te reserveren wordt een scherper financieel resultaat beoogd. Daarom is het voorstel een egaliserende reserve in te stellen voor de betreffende meerjarige projectsubsidies. Het instellingsbesluit is opgenomen in de Financiële begroting, onderdeel Financieel voorstel, alsmede het Statenvoorstel.