4.1.2. Verduurzaming Gebouwde Omgeving & Warmte en Grootschalige opwek

Zoals bovenstaand beschreven, werken we de komende periode aan een afname van energiearmoede, een toename van zowel kleinschalige, als ook grootschalige opwek en de reductie van CO2-emissie van de gebouwde omgeving. Hiertoe beogen we onderstaande resultaten op korte termijn (2025) te behalen. 

Rol Provincie: toetser, ondersteuner, procesmanager, subsidiënt, financier

Gebouwde omgeving & Warmte

• In 2025 is er een ‘proof of concept’ gestart voor Warmtenet Zuid-Limburg (WZL).

In september 2024 is een samenwerkings- en ontwikkelovereenkomst WZL getekend voor de ontwikkeling van een proof of concept voor WZL. Dit doet de Provincie Limburg gezamenlijk met tien gemeenten en Enpuls. Inmiddels zijn wij met Energie Beheer Nederland een samenwerking aangegaan om bij te dragen aan WZL.

Grootschalige opwek

In 2025 bepalen wij de resultaten en daarmee welke activiteiten wij als Provincie gaan ondernemen op basis van:

• De instructieregels i.r.t. de Provinciale omgevingsverordening voor zonnepanelen (onderdeel van Gewijzigde Motie 3012 Huizing c.s. inzake betere benutting alternatieve locaties en toepassingen voor zon PV).

De instructieregels voor zonneparken in de omgevingsverordening zijn in december 2024 vastgesteld. Dit zal er toe leiden dat er minder nieuwe plannen zullen komen voor veldopstelling op landbouwgrond. Op basis van de redeneerlijn uit de verordening zullen we in de op te stellen provinciale omgevingsvisie duiden waar we planologische ruimte zien voor opweklocaties.

• Het potentieonderzoek zon PV (onderdeel van Gewijzigde Motie 3012 Huizing c.s. inzake betere benutting alternatieve locaties en toepassingen voor zon PV).

De onderzoeken zijn afgerond. Zie hiertoe ook de mededeling portefeuillehouder van 1-7-2025, kenmerk: DOC-00787306. Er wordt in samenwerking met de RES regio’s onderzocht hoe de potentie van solar carports en locaties langs rijkswegen (OER programma) kan worden benut. 

• Duidelijkheid vanuit het Rijk omtrent de nadere invulling van de nationale programma aanpak SMR's (4e Gewijzigde Motie 3020 Schyns c.s. inzake Rijksgeld voor onderzoek SMR's).

Het demissionaire kabinet werkt aan een brede visie op SMR’s, met als kernelement het succesvol faciliteren van (private) casussen in de energiesector, mede door middel van inzet van Rijksmiddelen. Deze brede visie wordt ná de zomer van 2025 verwacht. Zie ook de mededeling portefeuillehouder inzake voortgang Rijksprogramma Small Modular Reactors (SMR’s), brief gedeputeerde Van Caldenberg van 1-7-2025 (GS DOC-00795476)

Provinciale Energiediensten Maatschappij

• In 2025 is een Statenbesluit genomen inzake de totstandkoming van de Provinciale Energiediensten Maatschappij.

Op basis van het in 2024 behandelde sonderend stuk ‘Verkenning Provinciale Energiediensten Maatschappij’ is in 2025 gestart met de uitwerking van een Statenvoorstel PEM, welke gebaseerd is op vier pijlers: Energiegemeenschappen, Gebouwgebonden ontzorging, Coöperatieve Energiehubs- en opslag en Collectieve groen gaswinning.
In het komende statenvoorstel werken we, naast bovengenoemde onderwerpen, ook de best passende (afgestemd op de fase en activiteiten van de PEM) governance, financiële middelen en funding uit.

Stimulering collectieve groen gas productie
In 2025 hebben we (extern)onderzoek gedaan naar de kansen van collectieve groen gas productie in Limburg. De potentie is hoog zowel voor energie productie om een aanzienlijk aandeel van onze gebouwde omgeving van het fossiel gas af te halen als de milieuwinst (stikstof). Nadere uitwerking is nog nodig. Daarna volgt een statenvoorstel (indicatief bedrag € 25 mln. (excl. extra capaciteit) naar verwachting eind 2025 wanneer de voorziene stimuleringsaanpak mogelijk en haalbaar blijkt als definitieve beslissing.

Doorbraak methode diepe geothermie
Als Provincie onderzoeken we een doorbraakmethode voor diepe geothermie gezien de stilgevallen productie in relatie tot breuken. Mocht deze doorbraak tot een succes leiden zullen wij eind 2025 een verder voorstel aan u voorleggen (indicatief bedrag € 0,20 - € 0,50 mln.). 

Gebouwde omgeving & Warmte

• Ontwikkelen en continueren van de ontzorgingsprogramma’s voor bedrijfsmatig en maatschappelijk vastgoed.

Onder het onderdeel MKB van het programma voor bedrijfsmatig vastgoed is een toegankelijke, eenvoudige en doelmatige subsidieregeling ontwikkeld, waarmee op 1 mei het Ontzorgingsprogramma MKB is gelanceerd. Via deze regeling kunnen kleine Limburgse MKB-ondernemers financiële ondersteuning aanvragen voor het inschakelen van externe deskundigen die hen begeleiden bij het verduurzamen van hun bedrijfsvoering. Voor maatschappelijk vastgoed wordt in het derde kwartaal een vernieuwing van het ontzorgingsprogramma beoogd, met nadruk op een drempelverlagende aanpak, betere aansluiting op de praktijk en passende begeleiding bij verduurzamingstrajecten.
Ter versterking van beide programmaonderdelen is de campagne Limburg Bespaart en bijbehorende website ingericht, met als doel ondernemers en maatschappelijke organisaties te voorzien van laagdrempelige informatie en praktische ondersteuning.

• Ondersteunen energiebesparing samen met de Limburgse RESregio’s en woningcorporaties.

In 2025 is de RES regio Noord- en Midden Limburg (RES NML) gestart met een Meerjarige Collectieve Ontzorgingsaanpak voor het Nationaal Isolatieprogramma (MCO NIP) voor 11 gemeenten. Tevens is onderzoek gedaan vanuit de RES NML naar het home energy management systeem en de mogelijkheden voor de inzet hiervan in de gebouwde omgeving.
Bij de ontwikkeling van de PEM, waar energiebesparing een onderdeel van is, zijn de RES regio’s aangehaakt en bekijken we waar we vanuit de Provincie een rol kunnen vervullen. 
De woningcorporaties zijn vanuit de Nationale Prestatie Afspraken met het Rijk en VNG aan de slag met duurzaamheidsopgaven. Vanuit het samenwerkingsverband Kraamkamers waren wij als Provincie daarbij aangehaakt, echter zijn de Kraamkamers afgeslankt waarover u per mededeling portefeuillehouder van 6-5-2025 (kenmerk: DOC-00772949) bent ingelicht. 

• Ondersteunen energiearmoede aanpakken d.m.v. het inrichten van een ondersteuningspool.

Sinds 2024 is de ondersteuningspool actief en ondersteunend en faciliterend richting gemeenten en woningcorporaties bij hun lokale en/of regionale energiearmoede aanpakken. Hiermee wordt kennis gedeeld, geïnventariseerd en verbindingen gelegd. Dit is een doorlopende activiteit.

• Blijven inzetten op Mijnwater en deelnemen aan de publieke samenwerking Warmtenet Zuid-Limburg (WZL).

We blijven de voortgang van Mijnwater actief monitoren en bieden waar mogelijk ondersteuning passend bij onze rol. Binnen de publieke samenwerking WZL zijn we actief betrokken middels een financiële bijdrage, leveren van kennis en expertise voor de ontwikkeling van WZL en voorbereiding van besluitvorming over een mogelijk vervolgtraject na de huidige ontwikkelfase (indicatief bedrag : € 5,00 mln. tot € 10,00 mln.). 

Grootschalige opwek

• Wij zijn partner in de RES-regio’s en spannen ons in om de RES-doelen te behalen met tenminste 51% lokaal eigenaarschap bij elk project waarbij de omgeving kan meeprofiteren.

Lokaal eigendom is een streven dat wij als Provincie Limburg ook in onze Omgevingsverordening hebben vastgelegd. We toetsten gemeentelijke plannen hieraan. In RES-verband wordt lokaal eigendom actief ondersteund. Met het uitvoeren van pilots in het kader van de PEM wordt gewerkt aan het tot stand komen van energiegemeenschappen, die de zelfbeschikking over energie willen bevorderen. 

• Samen met de RES-regio Zuid-Limburg werken aan een actieprogramma om te zorgen voor nieuwe grootschalige opwek-locaties met innovatieve manieren van meervoudige ruimtegebruik.

De potentie van tredes 1/m 3 van de zonneladder benutten zijn uitgangspunt waarbij we vanuit de RES ZL in eerste aanleg nadrukkelijk kijken naar de realisatie van zon op dak (m.n. solar carports) en gronden langs Rijkswegen via het OER traject. Bovenop meervoudig ruimtegebruik blijven ook grootschalige zonneweides en windturbines van belang om de doelstellingen te kunnen behalen. 

• Hanteren van een strikt ‘nee, tenzij’ voor zonne-energie op landbouwgrond en aanpassen van de instructieregels in de Omgevingsverordening conform het landelijke bestuursconvenant.

Het strikte "nee, tenzij" principe is verwerkt in de instructieregels van de provinciale Omgevingsverordening.

• Samen met Limburgse stakeholders gaan we in gesprek met het Rijk over de condities van de nationale programma-aanpak SMR's.

Naast Limburg lopen er momenteel in meerdere provincies verkenningen naar mogelijke casussen voor SMR’s. Om deze verkenningen te faciliteren, zal het kabinet in samenspraak met het IPO na de zomer bepalen welke vervolgstappen en ondersteuningsbehoeften er zijn. In deze context voert Provincie Limburg gesprekken met Limburgse stakeholders of er casussen voor ondersteuning in aanmerking komen. Zie ook de mededeling portefeuillehouder inzake voortgang Rijksprogramma Small Modular Reactors (SMR’s), brief gedeputeerde Van Caldenberg van 1-7-2025 (GS DOC-00795476).

Provinciale Energie Maatschappij

• Opstellen plan van aanpak voor de Provinciale Energie Maatschappij waarbij we kijken naar warmtenetten, duurzame elektriciteit (o.a. kleinschalig zon op dak) en verduurzaming gebouwde omgeving.

Eind 2025 zal een Statenvoorstel inzake Provinciale Energiediensten Maatschappij ter besluitvorming worden aangeboden aan PS. Zie ook de toelichting onder het onderdeel ‘kwaliteit’.

Er zijn geen financiële wijzigingen in dit product verwerkt in de Najaarsnota 2025. Het huidige budget is op dit moment toereikend.

Overige bijstellingen
De personeelskosten gaan elk jaar met € 0,04 mln. omhoog, vanwege de loonstijgingen volgens de CAO Provincies.