4.2.1. Gezond en veilig leefmilieu

Omschrijving

Er wordt meer prioriteit gesteld komende periode aan een gezond en veilig leefmilieu. De Provincie pakt een regulerende rol op zich en beschermt op die manier haar inwoners tegen ongeoorloofde en ongewenste risico’s.

Rol Provincie: toetser, ondersteuner, procesmanager, subsidiënt, financier

Kwaliteit

Om onze doelen te halen, wegen we milieu- en gezondheidseffecten expliciet mee bij ruimtelijke plannen met provinciaal belang of bij projecten en programma's met een provinciaal belang. We zetten stappen om de doelstellingen van het beleidskader Nieuwe energie en schoon leefmilieu te bereiken. Onze aanpak is uitgewerkt in het modulaire concretiserend milieubeleid, dat als basis dient voor verschillende specifieke uitwerkingen. Dit beleid richt zich op de reductie van Zeer Zorgwekkende Stoffen, bevordering van luchtkwaliteit, en beheersing van omgevingsveiligheid. Daarnaast adviseren we actief bij gemeentelijke plannen en MER-procedures om de kwaliteit van de leefomgeving te waarborgen.

Wat doen we voor specifieke milieu thema's:

Luchtkwaliteit & Zeer Zorgwekkende Stoffen
Wij werken aan een betere leefomgeving door de uitstoot van en blootstelling aan vervuilende stoffen te verminderen. Om de luchtkwaliteit te verbeteren en een gezondere leefomgeving te creëren:

Bewustwordingscampagne Houtstook: Samen met partners onderzoeken we de haalbaarheid van een campagne om de gezondheidseffecten van houtstook te verminderen, als vervolg op de Rijkscampagne die in 2024 is gestart.
Herijking Luchtmeetnet: Het laatste nieuwe meetstation is geplaatst en operationeel. Wij analyseren de meetresultaten om de luchtkwaliteit te verbeteren (onderdeel Schone Luchtakkoord).
Project Grenzeloos Meten 2.0: We voeren, samen met gemeenten in Noord-Limburg, (sensor)metingen uit naar geur, fijnstof en de beleving van luchtkwaliteit, en financieren het project vanuit de investeringsagenda Noord-Limburg.
Subsidieverstrekking scholieren meten luchtkwaliteit (snuffelfiets/GLOBE project: We zetten in op voorzetting van het project door subsidieverlening in het nieuwe schooljaar. Het schoolproject maakt leerlingen bewust van de luchtkwaliteit, door hen actief te betrekken bij het meten van fijnstof en stikstofdioxide. In schooljaar 2024-2025 namen vier scholen in de gemeenten Heerlen, Venray en Horst aan de Maas deel. Hieraan dragen wij voor 50% aan de kosten bij in het kader van het Schone Luchtakkoord. Hiervoor worden middelen uit de programmareserve aangewend.
Impact van Herziening Omgevingswaarden: We verkennen de impact van nieuwe omgevingswaarden per 2030 voor luchtkwaliteit op de rol van de Provincie. Omgevingswaarden zijn normen die de overheid vaststelt om de kwaliteit van de fysieke leefomgeving te waarborgen.
Update Centraal Instrument Monitoring Luchtkwaliteit (CIMLK): We actualiseren gegevens van de jaarlijkse bijdrage vanuit wegverkeer en veehouderijen in Limburg, zodat er landelijk een gedetailleerd beeld van de luchtkwaliteit in 2030 ontstaat en duidelijk wordt of deze voldoet aan de nieuwe omgevingswaarden.
Actualisering SMOG Protocol: We starten met de actualisering van ons handelings- en voorlichtingsprotocol bij smog door slechte luchtkwaliteit. Wij gebruiken hiervoor de standaard die is opgesteld door het RIVM.
Innovatief Toezicht met Optical Gas Imaging Camera: We hebben een opdracht verleend aan de Omgevingsdienst Zuid-Limburg om een camera aan te schaffen en daarmee diffuse luchtemissies op te sporen. Hiervoor zijn middelen uit de programmareserve Energie aangewend.
Extra Toezicht op Vermijdings- en Reductieprogramma’s (VRP): We laten de Omgevingsdienst Zuid-Limburg een plan uitwerken voor extra toezicht en bereiden hiervoor een aanvullende opdracht voor.

Geluid & stilte
Door de geluidbelasting terug te dringen, worden de negatieve gezondheidseffecten die samenhangen met geluid van verkeer - zoals (ernstige) hinder en slaapverstoring - beperkt. Als tegenhanger van gebieden met geluidshinder hebben wij ook Stiltegebieden, waar Limburgers in rust kunnen verblijven.

Om geluidshinder terug te dringen:

Innovatieve geluidmaatregelen bij provinciale wegen: We schuiven de verkenning naar innovatieve geluidmaatregelen door naar 2026. Vanwege een tijdelijke afname in capaciteit is de keuze gemaakt op de lopende prioriteiten in te zetten zonder afbreuk te doen aan onze ambitie op de reductie van geluidshinder.
Geluidreducerend asfalt: Bij projecten en onderhoud aan wegen leggen we geluidreducerend asfalt aan op in het Limburgs Actieplan Geluid 2024-2029 aangewezen locaties.
Geluidsproductie Plafonds (GPP's): We werken aan de invoering van GPP’s voor industrieterreinen (Chemelot en VDL Nedcar) en provinciale wegen. De GPP’s begrenzen de maximale hoeveelheid geluid aangeven die een bron, zoals een weg of industrieterrein, mag produceren.
Beleidsregel voor doelmatigheid van geluidmaatregelen: We actualiseren de beleidsregel gelijktijdig met het vaststellen van GPP’s.

Om de stilte in de stiltegebieden te bevorderen:

Verduidelijking bepalingen Stiltegebieden: We verduidelijken de bepalingen in de Omgevingsverordening Limburg om stilte in stiltegebieden te behouden of te bevorderen.
Beperking normoverschrijdingen in stiltegebieden: We hebben de pieklocaties van normoverschrijdingen geïdentificeerd. Het was niet mogelijk om voor de pieklocaties een (incidentele) aanpak te formuleren, omdat deze overschrijdingen zijn veroorzaakt door:
1. onbekende of incidentele geluidsbronnen;
2. in ons beleid toegestane activiteiten, zoals landbouw; of
3. wettelijk toegestane bronnen, zoals luchtvaart.
Ook onderzoeken we de mogelijkheden tegen geluiden net buiten de grenzen van de stiltegebieden, maar die wel relevante invloed hebben op het geluidsniveau in de stiltegebieden. Wij kunnen alleen het geluid dat wordt gemaakt op de grond reguleren, geluiden van bijvoorbeeld vliegtuigen kunnen wij niet reguleren.

Afval & Circulaire Economie
Het voorkomen en beperken van het ontstaan van afvalstoffen vermindert de druk op het milieu. Een circulaire economie vermindert het materiaalgebruik en hergebruikt afval als hulpbron om nieuwe materialen en producten te produceren om de inzet van afvalstoffen in een circulaire economie te optimaliseren:

Aanpak Afval en Circulaire Economie (CE): Er is een opdracht verleend om samen met de Omgevingsdienst Zuid-Limburg kennis op te bouwen en beleid & uitvoering te verbeteren. Hiervoor zijn middelen uit de programmareserve aangewend.
Beleid Brandveiligheid Afvalverwerkers: We verkennen de mogelijkheid om beleid op te stellen om het risico op branden bij afvalverwerkers te beheersen.
Versnelling Monsternames Toezicht Afvalverwerkers: We stellen een budget beschikbaar voor het afnemen van monsternames bij (afval)stromen. Hierdoor is het sneller duidelijk of er gevaarlijke stoffen, zoals ZZS in het afval zit. Hiervoor worden middelen uit de programmareserve aangewend.
Actualisering Verordening Nazorgheffing: Op 20 juni hebben we de Verordening nazorgheffing geactualiseerd, zodat wij een heffing aan stortplaatsexploitanten kunnen opleggen om de nazorg van stortplaatsen te kunnen bekostigen. Op 22 april 2025 is de rekenrente op 3,3 % vastgesteld.
Beoordeling Nazorgplannen: We beoordelen nazorgplannen van stortplaatsen en baggerdepots om schade aan bodem, bodemwater en lucht te voorkomen. Voor Stortplaats Weert laten wij een eindinspectie uitvoeren, hiervoor worden middelen uit de programmareserve aangewend.

Omgevingsveiligheid
Naast het bevorderen van de gezondheid van de Limburgers is ook het doel om risico's op zware ongevallen met gevaarlijke stoffen te beheersen. Daarom:

Tellen vervoer gevaarlijke stoffen: We tellen het vervoer van gevaarlijke stoffen over provinciale wegen om zo beter inzicht te krijgen in de risico’s afkomstig van provinciale wegen.
Uitvoering veiligheidsconvenant Chemelot: We werken aan de uitvoering en afronding van het veiligheidsconvenant ‘Voor een veilige ontwikkeling van Chemelot en haar omgeving’ en streven naar een integrale en bovenwettelijke benadering van veiligheid.

Luchtvaart
Luchtvaart heeft directe invloed op aspecten zoals de luchtkwaliteit, geluidshinder, externe veiligheid en de bodemkwaliteit. Om de impact hierop zo klein mogelijk te maken:

Nieuwe Verordening Luchthavens: We hebben op 7 februari 2025 een nieuwe verordening vastgesteld die het proces bij de aanvraag of wijziging van een luchthavenbesluit beschrijft.
Herziening beleidsregel Tijdelijk en Uitzonderlijk Gebruik (TUG): We hebben op 1 juli de beleidsregel, met voorwaarden voor het afgeven van ontheffingen, die nodig is om een luchtvaartuig op te laten stijgen of te laten landen buiten een officiële luchthaven geactualiseerd.

Wat is gewijzigd sinds de Voorjaarsnota?

Het meten van luchtkwaliteit door scholieren is voor het schooljaar 2024-2025 afgerond, maar we gaan daar in het nieuwe schooljaar mee door. Voor de herijking van het luchtmeetnet is het laatste meetstation geplaatst en operationeel. We hebben de identificatie van de pieklocaties in stiltegebieden afgerond. De OGI-camera wordt aangekocht. We hebben de Verordening nazorgheffing stortplaatsen en de nieuwe TUG-beleidsregel vastgesteld.
We zijn gestart met nieuwe trajecten zoals Grenzeloos Meten 2.0, aanpak afval & CE, en versnelling monsternames bij (afval)stromen.
De pilot om te komen tot innovatieve geluidsmaatregelen schuift door naar 2026.

Conclusie; indicator op groen
De inzet ter verbetering van de kwaliteit van de leefomgeving ligt op koers met de beoogde activiteiten en resultaten zoals opgenomen in het beleidskader. Binnen de verschillende thema’s zijn duidelijke vorderingen zichtbaar. Voor de thema's lucht (herijking luchtmeetnet & aankoop OGI-camera) en afval (actualisatie verordening nazorgheffing stortplaatsen & start aanpak afval en CE) zijn in 2025 al grote stappen gezet. Voor het thema geluid staan in de komende periode belangrijke vervolgstappen gepland, waarmee verdere invulling wordt gegeven aan de beleidsopgave.

Kwaliteit (indicator) Groen

Tijd

We zijn goed op weg om de doelen te bereiken voor het verbeteren van de gezondheid van Limburgers door de leefomgeving beter te maken. Het is belangrijk te weten dat het even kan duren voordat de resultaten zichtbaar zijn voor de inwoners. De kwaliteit van de leefomgeving en de gezondheid van de Limburgse bevolking worden door veel factoren beïnvloed, niet alleen door onze inspanningen. Dit betekent dat op sommige plekken de milieudruk kan afnemen, terwijl op andere plekken door nieuwe initiatieven juist meer milieudruk ontstaat. Dit komt omdat de wetgeving ruimte biedt voor nieuwe initiatieven die voldoen aan de wet, maar wel de milieudruk verhogen. Daarom werken we samen met andere partners om de kwaliteit van de leefomgeving, zoals de luchtkwaliteit, voortdurend te monitoren. Hierdoor krijgen we steeds beter inzicht in de kwaliteit van de leefomgeving en helpt dit ons bij het opzetten van nieuwe initiatieven of het aanpassen van bestaande acties.

We hebben projecten geadviseerd, producten ontwikkeld en activiteiten uitgevoerd binnen de wettelijke of afgesproken termijn van de modulaire aanpak van het milieubeleid. In deze collegeperiode werken wij verder aan de uitbouw van de modulaire aanpak en vormt dit een onderdeel van de Provinciale Omgevingsvisie, die eind 2025 wordt vastgesteld.

Wat hebben we in 2025 afgerond?

Het project Grenzeloos meten 1.0 is afgesloten.
De Verordening Luchthavens Provincie Limburg 2025 is op 7 februari 2025 vastgesteld.

Wat hebben we na de Voorjaarsnota afgerond?

Het laatste meetstation is geplaatst en operationeel.
Het project scholieren meten luchtkwaliteit (snuffelfiets/GLOBE-project) is voor schooljaar 2024-2025 afgerond.
De update van het Centraal Instrument Monitoring Luchtkwaliteit is afgerond.
De actualisatie van de beleidsregel TUG is uitgevoerd.
De opdracht aan de ODZL voor de aankoop van een OGI-camera is verleend.
De pieklocaties voor normoverschrijdingen bij stiltegebieden zijn geïdentificeerd en er is geconcludeerd dat een individuele aanpak hiervan niet mogelijk is.
De opdrachtverlening aan de ODZL om samen in 2025-2026 kennis op te bouwen over afval & CE binnen het VTH-instrumentarium is verleend.
De actualisatie van de Verordening nazorgheffing & vaststelling van de rekenrente is afgerond.

Waar zijn we in 2025 mee gestart?

We zijn gestart met de voorbereidende werkzaamheden om geluidsproductieplafonds (GPP's) voor provinciale wegen en provinciale industrieterreinen vast te stellen. In mei is het delegatiebesluit voor GPP's bij provinciale industrieterreinen vastgesteld. Geluidsproductieplafonds voor provinciale wegen worden uiterlijk in 2026 vastgesteld en voor regionale industrieterreinen uiterlijk in 2028. Dat is voor de in maart 2025 bij Koninklijk besluit bekend gemaakte wettelijke termijnen van 1 januari 2027 c.q. 1 januari 2029.
We zijn begonnen met het verkennen van de mogelijkheid om beleid te maken voor brandveiligheid bij afvalverwerkers. Deze verkenning willen we in Q4 2025 afronden.

Waar zijn we na de Voorjaarsnota mee gestart?

Samen met gemeenten in Noord-Limburg zijn we begonnen met het project Grenzeloos Meten 2.0.
Samen met de ODZL bouwen we kennis op over afval & CE binnen het VTH-instrumentarium.
We zijn gestart met de actualisatie van het SMOG protocol.

Waar werken we aan verder?

Wij werken aan onze activiteiten volgens planning. Een aantal activiteiten lichten we uit:

Wij werken aan de verduidelijking van de bepalingen over stiltegebieden in de Omgevingsverordening. Volgens planning ronden we dit in Q2 2026 af. We zijn voor de vaststelling afhankelijk van het proces rond de vernieuwing van de Omgevingsverordening, omdat deze in zijn geheel zal worden vastgesteld.
Wij nemen deel aan de begeleidingscommissie van de verkenning naar de gezondheidseffecten van Chemelot door het RIVM, welke in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat wordt uitgevoerd (vervolg op de gewijzigde motie 3015 Berghorst ‘Onderzoek de gezondheidseffecten van Chemelot’).

Waar gaan we in 2025 nog mee aan de slag?

We laten een eindinspectie op stortplaats Weert uitvoeren.
We stellen budget beschikbaar tot en met 2027 voor het doen van monsternames bij (afval)stromen.
We zetten voort het laten meten van luchtkwaliteit door scholieren voor schooljaar 2025-2026 (snuffelfiets/GLOBE-project).
We actualiseren de beleidsregel voor doelmatigheid van geluidmaatregelen.
In Q3 verwachten we de gedetailleerde analyses naar de haalbaarheid van de Omgevingswaarden per 2030 voor luchtkwaliteit van het RIVM. De impact voor Limburg wordt op basis daarvan geanalyseerd.

Wat schuift door naar 2026?

Het uitvoeren van de pilots naar innovatieve geluidsmaatregelen. Dit doen we vanwege een tijdelijke beperking in capaciteit en daardoor een herprioritering van taken.
Gewacht wordt met het toevoegen van nieuwe relevante gegevens over de milieudruk aan ons bestaande overzicht van integrale gezondheidsindicatoren in lijn met de herijking van de Brede Basismonitor (waartoe deze indicatoren behoren).

Conclusie; indicator op groen

Voor het overgrote deel ligt de uitvoering op koers met de planning zoals deze is geschetst in de modulaire aanpak concretiserend milieubeleid (zie mededeling portefeuillehouder van 8 oktober 2024, GS DOC-00700043) als uitwerking van het beleidskader. Sneller dan gepland is de versnelling monsternames bij (afval)stromen. De pilot om te komen tot innovatieve geluidsmaatregelen was gepland om in 2025 te starten, maar deze schuift door naar 2026.

Tijd (indicator) Groen

Geld

Voor de uitvoering van product 4.2.1. Gezond en veilig leefmilieu wordt het budget in 2025 verhoogd met € 0,10 mln. Dit gaat om de volgende wijzigingen in de begroting:

Faseringen

De processen rondom het Nationaal Programma Ruimte voor Defensie en de Limburg Defensie Agenda lopen over de jaargrens heen. Om de Limburgse belangen een goede plek te kunnen geven, kan het nodig zijn om externe adviseurs in te schakelen. Hiervoor is ook in 2026 budget nodig. Een bedrag van € 0,05 mln. wordt hiervoor overgeboekt naar 2026.

Nieuwe middelen

Voor de uitvoering modulaire aanpak concretiserend milieubeleid 2025-2026, waaronder snuffelfiets, monstername afvalstromen en eindinspectie wordt het budget in 2025 (€ 0,10 mln.) en volgende jaren (€ 0,30 mln.) opgehoogd. Dit bedrag wordt ten laste gebracht van de Programmareserve Energie - deel Schoonleefmilieu.

Overige bijstellingen

De personeelskosten gaan elk jaar met € 0,05 mln. omhoog, vanwege de loonstijgingen volgens de CAO Provincies.

Geld (indicator) Groen