1.3.1. Waterbeheer en waterkwaliteit regionaal systeem

Wij dragen zorg voor een meer klimaatbestendig watersysteem, dat kan omgaan met droogte en wateroverlast. Daarvoor geeft de Provincie Limburg samen met het Waterschap Limburg invulling en uitvoering aan het Provinciaal Waterprogramma 2022-2027. Een voortgangsrapportage over de eerste twee jaren van de looptijd van dit programma is in 2024 aan Provinciale Staten aangeboden. Ons doel in 2027 is een duurzamer, robuuster en ecologisch gezonder watersysteem dat beter kan omgaan met wateroverlast en droogte en dat voorziet in voldoende water en verbeterde waterkwaliteit. Met dit doel houden wij ook in de ruimtelijke inrichting zoveel mogelijk rekening. 

Wij verbeteren de waterkwaliteit in onze beken en het grondwater om te voorzien in schoon en voldoende water voor natuur, landbouw, industrie en drinkwater, waarmee, binnen onze bevoegdheden, uitvoering wordt gegeven aan de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). In Limburg worden maatregelen om de waterkwaliteit te verbeteren zoals de herinrichting van beken, het realiseren van vistrappen, verbetering van rioolwaterzuiveringsinstallaties en het verminderen van riooloverstorten door waterschap en gemeenten voortgezet. Door het waterschap wordt gewerkt aan de restantopgave beekherstel (72 km), de vermindering van de belasting van het oppervlaktewater met nutriënten uit een zestal rioolwaterzuiveringsinstallaties en de oplossing van 24 vismigratieknelpunten.

Het in het coalitieakkoord aangekondigde ‘Aanvalsplan waterkwaliteit’ krijgt verdere uitwerking. De Europese Kaderrichtlijn water (KRW) vraagt van ons om uiterlijk in 2027 maatregelen te nemen om aan de waterkwaliteitsdoelen van deze richtlijn te voldoen. Wij zien dat met de huidige inzet het overal bereiken van deze doelen niet zal gaan lukken. Wij willen daarom een maximale inzet leveren om het bereiken van deze doelen dichterbij te brengen. Het aanvalsplan richt zich op die onderdelen waar wij als Provincie het verschil kunnen maken of waar wij vanuit onze positie een relevante bijdrage kunnen leveren. In 2027 zal met ondersteuning van de Provincie het aantal gemeentelijke riooloverstorten zijn afgenomen en het goede landbouwkundige gebruik zijn verbeterd (aanvullend op de inzet van het Rijk) waardoor emissies van nutriënten en gewasbeschermingsmiddelen zijn verminderd. Naast nieuw rijksbeleid zullen maatregelen in onze buurlanden nodig zijn om de doelen van de KRW te bereiken. 
Wij zetten daartoe in op project- en procesondersteuning van gemeenten bij het tegengaan van riooloverstorten, ondersteuning van agrariërs in het toepassen van landbouwmethodes die tot minder uitspoeling leiden, het actualiseren van (lozings-)vergunningen van bedrijven, het afkoppelen van regenwater en het gebruik van het diepe grondwater van de Roerdalslenk. Na de (nationale) ex-ante evaluatie van de KRW zullen wij deze evaluatie gebruiken om het Aanvalsplan Waterkwaliteit waar nodig bij te stellen.
 
Om het grondwater actueel en goed te beschermen voor drink- en industriewater (zoals conserven, frisdrank en bier), werken wij aan een betere bescherming via diverse programma’s, waaronder de Limburgse programmatische aanpak in het landelijk gebied (zie product 1.1.2.).

Beschermen van goede hydrologische omstandigheden in verdrogingsgevoelige Natura2000-gebieden staat centraal. Wij voeren onderzoeken uit naar te nemen maatregelen en wij ondersteunen maatregelen om droogte tegen te gaan. Ons doel is om in 2027 hydrologische maatregelen (kwantitatief en kwalitatief) te hebben genomen om de 17 grondwaterafhankelijke Natura2000 gebieden in goede hydrologische toestand te brengen. 

Wij voeren onderzoek uit naar de aanpak van droogte, om zicht te krijgen op de mogelijkheden om waterverbruik te besparen en om het water dat in natte periodes valt, vast te houden voor droge periodes. Zo zorgen wij dat zoveel mogelijk water beschikbaar blijft voor landbouw, industrie, natuur en de drinkwatervoorziening en leveren al deze sectoren een bijdrage aan de aanpak van de droogte. Wij streven er naar om met betrokken partijen een convenant af te sluiten in 2025. Het doel is om de maatregelen uit het convenant Waterbeschikbaarheid in 2027 in uitvoering te hebben.

In 2027 zijn afspraken gemaakt met partijen in binnen- en buitenland over het gebruik van de grondwatervoorraad in de diepe Roerdalslenk, tevens rekening houdend met de afbouw van de bruinkoolwinning in Nordrhein-Westfalen. De afspraken zijn in uitvoering.

Wij willen een goede en actuele bescherming van onze inwoners tegen wateroverlast en overstroming. Samen met Waterschap Limburg, het Rijk en Limburgse gemeenten werken wij aan een betere waterveiligheid voor de Limburgers via het programma Waterveiligheid en Ruimte Limburg (WRL). Via de systematiek van het Groot Project worden Provinciale Staten hierover geïnformeerd. Vanaf medio 2025 worden urgente waterveiligheidsmaatregelen, mits ‘no-regret’, uitgevoerd. De stroomgebiedsplannen voor de Geul, de Geleenbeek en de Roer zijn vanaf eind 2027 in uitvoering en het principe Water Bodem Sturend is voor het aspect wateroverlast en waterveiligheid uitgewerkt. Daarnaast zijn waarschuwingssystemen verbeterd (early warning), en zijn concrete hulpmiddelen geboden om inwoners zelf meer waterbewust en -weerbaar te maken.

Met onze partners in de Euregio maken wij afspraken over inrichting en beheer van het watersysteem. In 2027 zijn in samenspraak met betrokken overheden in binnen- en buitenland normen voor wateroverlast in het regionale watersysteem geactualiseerd.

Rol Provincie: toetser, ondersteuner, procesmanager, subsidiënt, partner, bevoegd gezag

Wij werken in 2025 aan de uitvoering van de eerste fase van het Aanvalsplan waterkwaliteit. Hierbij zetten wij in op het ondersteunen van gemeenten bij het aanpakken van riooloverstorten en het actualiseren van de vergunningen 

In 2025 voeren wij onderzoeken uit naar maatregelen om de hydrologische toestand van de grondwatergevoelige natuurgebieden te verbeteren en continueren de uitvoering van maatregelen.

Wij verlenen in 2025 subsidies aan partijen om maatregelen te nemen die zorgen voor een betere beschikbaarheid van water (Deltaprogramma Hoge Zandgronden) en aan gemeentelijke waterregio's om klimaatadaptieve maatregelen te nemen en het bewustzijn te stimuleren.

Samen met de partijen van de bestuurlijke Klimaatadaptatietafel Limburg wordt in 2025 gewerkt aan het convenant ‘Voldoende Zoetwater’ om maatregelen te nemen om watergebruik te verminderen en om meer water vast te houden.

Het onderzoek van de Zuidelijke Rekenkamer naar drinkwater aan Provinciale Staten is ter kennis gesteld en aangegeven welke acties op grond daarvan worden ondernomen ter veiligstelling van de drinkwatervoorziening.  

Wij houden toezicht op de uitvoering van maatregelen voor de KRW door gemeenten en waterschap en hebben daartoe een 'formele kolom' ingericht  conform het advies van Berenschot over de governance van de KRW.

Wij spreken het Rijk en onze buurlanden aan op hun verantwoordelijkheid voor het treffen van maatregelen, nodig om de doelen van de KRW te bereiken.

Veel van de doelstellingen uit het waterbeleid zijn gekoppeld aan het jaar 2027, hetgeen onder meer samenhangt met de vereisten die voortkomen uit de Kaderrichtlijn Water en de doelen die zijn gesteld in het provinciaal waterprogramma en het beleidskader perspectief voor het landelijk gebied. De beoogde resultaten voor 2025 dragen hieraan bij.

Wij voeren onderzoeken en modelleringen uit ten behoeve van hydrologische maatregelen om de Natura2000 gebieden te herstellen en ondersteunen het nemen van maatregelen in en rond deze gebieden .

Via het Deltafonds ondersteunen wij het nemen van droogtemaatregelen in Limburg. Ook voeren wij regie over de bovenregionale stresstest voor wateroverlast in Limburg.

Samen met de waterleidingmaatschappij Limburg werken wij aan de goede beschikbaarheid van drinkwater nu en in de toekomst, onder meer via het actualiseren van de grondwaterbeschermingsgebieden en het aanduiden van toekomstige drinkwaterwinningen.  

Wij gaan de gemeentelijke waterwerkregio's ondersteunen met de communicatie over klimaatadaptatie. 

De waterthema's hebben een goede plek gekregen in onze ontwerp omgevingsvisie, met ruimte voor wateropvang, berging en afvoer, en ruimte voor drinkwaterwinning. Daarmee willen wij ruimte geven om wateroverlast te verminderen en de waterbeschikbaarheid te vergroten. Ook waterkwaliteit krijgt nadrukkelijk aandacht in de ontwerp omgevingsvisie 

Wij zetten alles op alles om het bereiken van de KRW doelstellingen dichter bij te brengen. Toch blijven een aantal opgaven achterblijft en dat met de huidige inzet van alle partijen het bereiken van de KRW doelen niet overal op tijd zal gaan lukken.

Onze verwachting is om met de partijen uit de bestuurlijke klimaatadaptatietafel einde 2025 overeenstemming te hebben over een convenant voldoende zoetwater en dit aanvang 2026 te kunnen ondertekenen. 

Voor de uitvoering van product 1.3.1. Waterbeheer en waterkwaliteit regionaal systeem wordt het budget in 2025 verlaagd met € 14,24 mln. Dit gaat om de volgende wijzigingen in de begroting:

Nieuwe middelen

Aan dit product zijn geen nieuwe middelen toegevoegd.

Faseringen

Wij schuiven een bedrag van € 14,32 mln. door naar de begroting 2026 en de jaren daarna, omdat de planningen bijgesteld zijn en uitvoering later gaat plaatsvinden.

• € 10,3 mln. omdat op dit moment nog onduidelijk is welk bedrag afgeroepen wordt voor de subsidieregeling DHZ, deels gedekt uit provinciale middelen (€ 1,20 mln.) en deels uit de SPUK E87 € 9,10 mln. 
• € 3,54 mln. vanuit de SPUK E102 Beekdalen zijrivieren Maas nadat de meerjarenplanning van Waterveiligheid en Ruimte Limburg is bijgesteld.
• € 0,15 mln. voor het waterprogramma 2022-2027 om de bijdrage aan het programmabureau Maas KRW/DHZ in 2026 en 2027 te financieren. 
• € 0,03 mln. de incidentele bijdrage voor klimaatadaptatie gaat in 2026 plaatsvinden.
• € 0,30 mln. voor grondwaterbeheer wordt in 2025 geen uitgaven meer verwacht. Het bedrag wordt, conform de bestendige gedragslijn, toegevoegd aan de hiervoor ingestelde reserve  Grondwaterbeheer.

Overige bijstellingen

• De personeelskosten gaan elk jaar met € 0,07 mln. omhoog, vanwege de loonstijgingen volgens de CAO Provincies.