Omschrijving

De kwaliteit van het landschap is voor de leefbaarheid – zowel voor de mens als voor planten en dieren – een belangrijke drager. Het Limburgse landschap is uniek voor Nederland, dat koesteren wij. Daarom zetten wij ons in – in samenhang met de andere opgaven – voor de versterking van het Limburgse landschap. Wij zien het liefst dat zoveel mogelijk mensen en organisaties hieraan bijdragen en dat zullen wij de komende jaren extra ondersteunen. Het Limburgse landschap is tenslotte van ons allemaal. Door het landschap te versterken verbeteren wij tegelijkertijd de basiskwaliteit natuur waardoor algemene soorten kunnen herstellen en behouden worden. 

Wij richten ons op 5 resultaten uit het beleidskader Perspectief voor het landelijk gebied en daaraan gekoppeld 4 actielijnen die uitvoering gaan geven aan de verbetering van het landschap:

  • Mits hiertoe voldoende middelen door het rijk beschikbaar zijn gesteld, hebben wij in 2027 met vrijwillige initiatieven van onderop een betekenisvolle bijdrage geleverd aan de toename van de groenblauwe dooradering in het landelijk gebied (gbda). 
    Het Rijk vraagt  aan de provincies om tot 2030 de helft van de restopgave (d.w.z. de helft van het gat tot 10%) te realiseren, en voor de prioritaire gebieden de volledige 10% tot 2030. Wij zullen met deze ambitie aan de slag gaan, voor zover de randvoorwaarden voor realisatie ook beschikbaar zijn of worden gesteld. Meer specifiek benutten wij hiervoor het GLB-NSP en ANLb, de subsidieregeling landschapselementen en voedselbossen, de propositie Heuvelland en de rijksmiddelen die beschikbaar komen. Wij zullen de gbda realisatie zoveel mogelijk combineren met andere opgaven (doelstapeling).
  • Door de uitvoering van onder meer LPLG, WRL en het Hoogwaterveiligheidsprogramma Maasvallei is de kwaliteit van het landschap verbeterd. 
    De genoemde programma’s veranderen het landschap, dus wij zullen vanaf het begin van deze programma’s heldere afspraken maken over de gewenste kwaliteit van het landschap als uitkomst, en dit gedurende elke planfase inclusief uitvoering en beheer monitoren. Hierbij zullen wij gebruik maken van de methodiek van de Kwaliteits-estafette.
  • In 2027 is het Steunpunt Landschapsbeheer Limburg een centrale speler in de ondersteuning van vrijwillige landschapsinitiatieven. Tevens is het aantal inwoners (vrijwilligers, agrariërs, etc.) dat betrokken is bij beheer, onderhoud en kennisdeling over het landschap substantieel vergroot.
    Het Limburgs Landschap faciliteert het Steunpunt landschapsbeheer Limburg en heeft hiervoor een subsidie van ons ontvangen met een looptijd tot september 2025. Uiterlijk januari 2025 zal de provincie een nieuwe afweging maken over een (structurele) provinciale bijdrage aan het landschapsbeheer inclusief het Steunpunt.
    Ook ondersteunen wij initiatieven en organisaties die gericht zijn op educatie over natuur en landschap, voor zowel kinderen als voor volwassenen. Belangrijke spelers zijn de Natuur- en Milieufederatie Limburg, het Limburgs Landschap en het Natuurhistorisch Genootschap die een exploitatiesubsidie krijgen. Daarnaast is IVN-Limburg van belang daar natuureducatie voor hen een kerntaak is. Ook via de Nationale parken en Grensparken ondersteunen wij initiatieven die gericht zijn op educatie over natuur en landschap. IVN heeft ook bij de Nationale parken een belangrijke rol.
    Vanuit het Europees programma LEADER (onderdeel van het GLB-NSP) stimuleren wij voor Zuid-Limburg en Weerterland initiatieven - van lokale gemeenschappen - die bijdragen aan het verbeteren van de leefbaarheid op het platteland en de leefomgeving. Daarbij spelen natuur, landschap en cultuurhistorie een belangrijke rol. Aanvragen voor projecten voor beide gebieden kunnen worden ingediend tot en met 2027, tenzij budgetten eerder uitgeput zijn.
    In en rond steden en dorpen zetten wij in op vergroening van de leefomgeving. Dit om hier recreatie en biodiversiteit te bevorderen en hittestress en wateroverlast te beperken. In samenwerking met gemeenten stimuleren wij initiatieven van inwoners en vrijwilligers in dit kader. Ook stimuleren wij de groene schoolpleinen. Wij zien deze vergroening als een van de maatregelen die wij financieren uit het Leefbaarheidsfonds om de leefbaarheid in wijken of kernen te bevorderen.
  • De nationale Parken en (grens)parken in Limburg hebben in verbinding met hun omgeving een aantoonbare substantiële bijdrage geleverd aan de bescherming, ontwikkeling en beleving van Limburgse natuur en landschap. 
    De Nationale Parken de Groote Peel/ Peelvenen, Nationaal Park de Maasduinen en Nationaal Park de Meinweg werken met de omliggende gebieden en relevante gebiedspartners aan een transitie. Het Rijk werkt, op basis van het nationale beleidsprogramma Nationale Parken 2024-2030 aan een ondersteuningsregeling voor 2025-2030. Voor deze periode zal de Provincie voor ondersteuning in de vorm van cofinanciering gevraagd worden. Wij beoordelen onze bijdragen aan de Nationale Parken op basis van ingediende plannen, de hoogte van de rijksbijdrage (multiplier) en de meerwaarde van plannen voor de doelen van het beleidskader landelijk gebied.
    Voorst bevorderen wij de samenwerking ten behoeve van natuur, landschap en vrijetijdseconomie voor de grensoverschrijdende parken. Voor Maas-Swalm-Nette en Kempen~Broek kent onze ondersteuning een tijdpad tot en met 2026. Voor het Drielandenpark tot en met 2027 en voor het Grenzeloos Bocageland tot en met 2025.

Kwaliteit

Limburg beschikt over een rijk en afwisselend landschap. In de langjarige transitieopgave van het landelijk gebied zetten wij in op het versterken van de landschappelijke (kern)kwaliteiten en de leefbaarheid. Dit veelal door het stapelen van doelen. De focus ligt hierbij op behoud, bevordering, beheer en beleving van het landschap. Dit onder andere door versterking van de groenblauwe dooradering en vergroting van het bosareaal. Wij leveren maatwerk en regelingen gericht op het stimuleren van initiatieven van vrijwilligers, agrariërs en andere inwoners die gericht zijn op het onderhouden en beheren van landschap en natuur. Via ondersteuning van de grensparken en Nationale parken versterken wij de samenwerkingsprocessen gericht op versterking van de unieke kwaliteiten van de grensoverschrijdende Limburgse landschappen.

Tijd

In 2025 herijken wij  de subsidieregeling landschapselementen en voedselbossen, gericht op versterking van de groenblauwe dooradering. Wij ondersteunen  het EU-programma LEADER (Zuid-Limburg en Weerterland). De transitie van het landelijk gebied is een proces dat loopt tot en met 2035. Vanuit de nationale en provinciale opgaven en tijdstermijnen rond natuur, water, landbouw en landschap worden in synergie met de grote programma’s zoals het LPLG en WRL de Limburgse landschappelijke (kern)kwaliteiten versterkt.

Geld

Voor de uitvoering van het product landschap is in de begroting 2025 € 6,51 mln. beschikbaar. Dit budget bestaat uit 11% personele lasten en 89% reguliere middelen. Deze reguliere middelen ad € 5,81 mln.
hebben vooral betrekking op:

  • € 0,22 mln. Grensparken;
  • € 0,57 mln. initiatieven vermaatschappelijking;
  • € 1,03 mln. Landschapsbeheer;
  • € 2,15 mln. subsidieregelingen voedselbossen en landschapselementen, incl deel SPUK L25;
  • € 0,92 mln. cofinanciering GLB/NSP LEADER Weerterland en Zuid-Limburg;
  • € 0,07 mln. nota landschap verbindt Limburg;
  • € 0,83 mln. All4Biodiversity EU Life.

De baten van € 1,38 mln. hebben betrekking op:

  • € 0,83 mln. Europese cofinanciering All4Biodiversity EU Life;
  • € 0,55 mln. SPUK L25 versnellingsregeling transitie landelijk gebied ter dekking van de subsidieregeling voedselbossen.

De onttrekking uit de programma reserve natuur en landschap van € 0,57 mln. heeft betrekking op dekking van activiteiten op het gebied van initiatieven vermaatschappelijking.