5.1.2. Toekomstbestendige woonruimte

Met de (nog in te voeren) Wet versterking regie Volkshuisvesting (WvrV), krijgt de Provincie ook een wettelijke taak toegedicht op het woondossier. Regie van de Rijksoverheid en de Provincie op de woningmarkt wordt via deze wet versterkt door een versteviging van het juridisch instrumentarium. Als Provincie hebben we een stimulerende, ondersteunende en aanjagende rol richting partners om aan de gemaakte afspraak uit de Woondeal Limburg van minimaal 26.550 woningen te voldoen en om daar waar zich kansen aandienen, bij te dragen aan de ambitie van 20.000 extra woningen. Inmiddels is de Woondeal eind 2023 reeds opgehoogd met 3.000 woningen. De Woondeal betreft daarmee 29.550 woningen. Met de provinciale programmering, vastgesteld voor 2025-2030 is geprogrammeerd voor 2/3 betaalbaar woningen in de nieuwbouw en toegroeien naar 30% sociale huurwoningen in de bestaande woningvoorraad.

De ambitie van extra 20.000 krijgt vorm. Als een grootschalige woningbouwlocatie, zoals onlangs gepresenteerd in de vorm van ‘Limburg Centraal’, woningbouw bij de IC-stations, maar ook kijken we naar de stads- en dorpsranden (het straatje erbij). De samenwerking tussen de overheden, woningcorporaties, markt en bewoners wordt geïntensiveerd en wordt aan verschillende tafels verankerd in duidelijke afspraken over de bouwprogrammering en ieders aandeel daarbinnen.  Zo heeft bijvoorbeeld op 15 april 2024 de Woonkeuken plaatsgevonden in aanwezigheid van minister De Jonge, waarin we de voortgang van het bovenstaande met onze partners hebben gedeeld en het ambitiedocument ´Limburg Centraal´ hebben aangeboden. Tijdens de Woonkeuken van 14 oktober 2024 was minister Keijzer aanwezig en is de voortgang van de Woondeal gepresenteerd en is teruggeblikt op een succesvol traject van ‘straatje erbij’.

Met de Woondeal, de Omgevingswet en de Wet versterking regie op de Volkshuisvesting wordt meer regie van het rijk, de provincie en de gemeenten gevraagd om de woningbouwopgave op te lossen. Om gemeenten te ondersteunen bij de versnelling van de woningbouwrealisaties, hebben we het Versnellingsmenu ontwikkeld dat bestaat uit 5 deelacties (zie tijd).

Met het kabinet Schoof is een nieuw tijdperk gestart voor Wonen. Er is een nieuw ministerie opgericht met minister Keijzer van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening. Zij legt extra nadruk op voldoende betaalbare woningen. Ook blijft ze inzetten op de Wet Versterking Regie op de Volkshuisvesting, waarmee de provincie een wettelijke taak krijgt op Volkshuisvesting.

Tijdens de Woontop van afgelopen december heeft ze met alle partners (bindende) afspraken gemaakt over woningbouwrealisatie van 100.000 woningen per jaar.

Voor Limburg is de totaalopgave complex. Nieuwbouw, verbouw en herbouw zijn communicerende vaten en hangen samen met de kenmerken van de beschikbare locaties en de omliggende wijken. Overheden bouwen geen huizen of hebben deze in bezit. Daar komt nog bij dat Limburg een grensprovincie is en woningmarktontwikkelingen aan de andere zijden van de landsgrenzen altijd in zekere mate van invloed en tevens lastig te voorspellen zijn. Dit alles vergt een intensief samenspel tussen overheden, corporaties, markt en bewoners, flexibiliteit en een integrale toekomstgerichte blik. 

Rol Provincie: ondersteuner, procesmanager, partner

Het Rijk monitort de voortgang van de Woondeal Limburg. In juni 2024 zijn 11.050 woningen van de Woondeal gerealiseerd en zijn 6.500 woningen vergund of in aanbouw. De Woonmonitor 2024 blikt terug op 2023 en eerder, waardoor we de realisaties van 2024 niet kunnen betrekken. Op basis van de data van het Rijk kunnen we stellen dat we op koers liggen om in 2027 het resultaat van 17.500 woningen gerealiseerd uit de Woondeal te behalen.

In het bestuurlijk overleg Wonen Limburg van november is de provinciale woningbouwprogrammering vastgesteld rekening houdend met de programmering van 2/3 betaalbaar en toegroeien naar 30% sociale huur. Tevens zijn we gestart met de voorbereidingen voor het provinciale Volkshuisvestingsprogramma en zijn  we met een Woningbehoefteonderzoek voor Limburg gestart. Hiermee liggen we op koers om het woningaanbod te laten passen bij de woningbehoefte.

In het voorjaar van 2024 hebben wij samen met het Rijk en zes intercitygemeenten in Limburg het ambitiedocument Limburg Centraal gepresenteerd. Hierin staat dat we ruim 30.000 woningen willen bouwen rond de stations van deze steden tot en met 2040. Om dit te realiseren, hebben we een samenwerking opgezet tussen het Rijk, de Provincie, de zes gemeenten, het Waterschap en netbeheerder Enexis. Vanaf 2025 betrekken we ook Arriva, Prorail en NS.

In november 2024 is tijdens het BO Leefomgeving het startsein gegeven voor het ontwikkelen van een verstedelijkingsstrategie. In 2025 gaan we hiermee aan de slag. Eveneens stellen we in dezelfde periode samen met de zes gemeenten businesscases op. De eerste ideeën over verstedelijking worden opgenomen in de POVI, zodat een deel van de ambitie voor 20.000 extra woningen wordt vastgelegd.

We liggen op koers om (een deel van) de woningen van Limburg Centraal te verankeren voor 2027.

Ten behoeve van ondersteuning van gemeenten is het Versnellingsmenu opgesteld, bestaande uit 5 deelacties.

De eerste deelactie, bestaande uit versterking van de gemeentelijke en regionale ambtelijke capaciteit, stelt € 4,5 miljoen beschikbaar met de subsidie “flexibele inzet ondersteuning woningbouw 2025-2027”. Hiermee kan de ambtelijke capaciteit op wonen met circa 50fte worden uitgebreid. De regeling is eind 2024 vastgesteld en gepubliceerd en zal in 2025 doorlopen. 

De tweede actie (kennisdeling en kennisontwikkeling) is uitgewerkt in een programma van eisen. We hebben een pilot kennisdeling- en kennisontwikkeling georganiseerd om samen met de vele stakeholders inhoud op te halen voor een gezamenlijk ontwikkeltraject. De derde actie, kansrijk aanspreken van rijksregelingen, hebben we een aantal gemeenten ondersteund bij aanvragen voor het Volkshuisvestingsfonds en de Woningbouwimpuls. De vierde actie ziet toe op provinciale versnellingstafels. We hebben bezien of het provinciaal instrumentarium in Sturing in Samenwerking bij kan dragen aan extra versnelling. De vijfde actie, uniformiteit en standaardisatie, heeft als voorbeeldproject Bouwstroom Limburg, waarbij 6 corporaties samen tussen de 1000 en 1500 fabrieksmatig gebouwde woningen inkopen. Ter uitvoering van motie 3116 ‘werk aan de winkel voor wonen’ hebben de verkennende gesprekken met Streetwise opgeleverd dat ze van 2025-2027 een actieve bijdrage gaan leveren aan het transformeren van (delen) van leegstaande panden in kernwinkelgebieden tot woningen. Tevens zijn we gestart met de voorbereidingen voor het provinciale Volkshuisvestingsprogramma en zijn we gestart met een Woningbehoefteonderzoek voor Limburg . 

De afspraak om in 2024 in alle woonregio’s (3)  een Woonzorgvisie vastgesteld te hebben, (onder coördinatie van de Provincie) is geen bewaarheid geworden. Door het later in werking treden van de Wet versterking regie volkshuisvesting hebben gemeenten namelijk langer de tijd gekregen om een woonzorgvisie op te stellen als onderdeel van het gemeentelijk volkshuisvestingsprogramma. In de regio’s zijn inmiddels enkele lokale woonzorgvisies vastgesteld. Tevens is vanwege de urgentie van de opgave met de gemeenten een indicatieve bandbreedte voor de opgave huisvesting ouderen in alle bestuurlijke overleggen wonen vastgesteld én is subsidie beschikbaar vanuit de regeling “subsidie flexibele inzet ondersteuning woningbouw 2025-2027” voor het opstellen en afstemmen van woonzorgvisies. In 2025 richt de Provincie regionale woonzorgtafels in en wordt de inhoudelijke afstemming van woonzorgvisies (gerelateerd aan de woningbouwprogrammeringen) gecoördineerd. Als gevolg van het uitstellen van de behandeling van het Wetsvoorstel versterking regie Volkshuisvesting in de Tweede Kamer, zijn de termijnen waarop de woonzorgvisies vastgesteld moeten worden, verschoven.

We liggen op koers met Limburg Centraal (woningen rondom OV-knooppunten) om een deel van de ambitie van 20.000 woningen planologisch vast te leggen in 2027. We ontwikkelen daartoe een verstedelijkingsstrategie die verwerkt zal worden in de provinciale omgevingsvisie. De werkzaamheden verlopen volgens planning, en de eerste tussenresultaten worden in 2025 verwerkt in de POVI.

Voor de uitvoering van product 5.1.2. Toekomstbestendige woonruimte zijn in 2024 de lasten begroot op € 5,52 mln. De werkelijke realisatie 2024 bedraagt € 2,96 mln. Hierdoor ontstaat er een voordelig verschil van € 2,56 mln. Dit verschil in 2024 heeft betrekking op:

De uitvoering van de Woondeals. Dit zijn Rijksmiddelen die meerjarig ter beschikking zijn gesteld. De doorlooptijd voor deze SPUK's is meerjarig. Derhalve worden de niet-bestede middelen van € 0,36 mln. (inclusief de baten (bijdrage van het Rijk) overgeboekt naar 2025;

Nadere subsidieregels flexibele inzet ondersteuning woningbouw 2025-2027 (GS-besluit 10-12-2024). De resterende Rijksmiddelen (SPUK) van € 0,58 mln. worden voor de doorloop  van deze regeling overgeboekt naar 2025. Ook de resterende reguliere middelen van € 0,87 mln. worden overgeboekt naar 2025.

Het actieplan wonen Zuid-Limburg; de middelen zijn door de Zuid-Limburgse gemeenten bij elkaar gebracht t.b.v. de uitvoering van het actieplan wonen Zuid-Limburg. Het betreft hier geen provinciale middelen. Dit actieplan kent geen einddatum en de middelen dienen ook in 2025 beschikbaar te blijven voor het uitvoeren van acties de Zuid-Limburgse gemeenten in gezamenlijkheid (laten) uitvoeren om de Zuid-Limburgse woningmarkt te ondersteunen. Daarvoor wordt het restantbedrag van € 0,01 mln. overgeboekt naar 2025. 

Proceskosten: de gemaakte proceskosten zijn conform afspraak zoveel mogelijk op de SPUK Woondeal geboekt, met als gevolg dat vrijwel al deze kosten vanuit rijksmiddelen zijn gedekt. Dit resulteert in een overboeking naar 2025 van de proces- en voorbereidingsmiddelen met een bedrag van € 0,24 mln. De proces- en voorbereidingsmiddelen in 2025 zijn nodig voor bijvoorbeeld de inhuur van ondersteuning van gemeenten bij aanvragen voor rijksregelingen, voor de ondersteuning van de Expo Real 2025 (GS-besluit 19-11-2024) en voor het kunnen leveren van bijdragen aan het organiseren van informatiebijeenkomsten (zoals bijv. informatiesessie met Provinciale Staten, externe werksessies, ontmoetingen).

Limburg Centraal: in 2024 zijn we gestart als provincie en gemeenten met afspraken maken met het Rijk om Limburg Centraal verder te onderzoeken. De beschikbare middelen zijn bij besluit van de Najaarsnota 2024 in het jaar 2025 opgenomen. De proceskosten van € 0,01 mln. die reeds zijn gemaakt in 2024 worden overgeboekt van 2025 naar 2024.

Om te voldoen aan onze verplichtingen en verdere uitvoering van bestaand beleid mogelijk te maken, wordt € 2,02 mln. gefaseerd naar 2025 of verder via de overboekingsvoorstellen.