4.2.1. Gezond en veilig leefmilieu

Een gezond en veilig leefmilieu draagt niet alleen bij aan de leefbaarheid in Limburg, maar ook aan een goed vestigingsklimaat en kenniseconomie. 2024 was het eerste uitvoeringsjaar van het nieuwe beleidskader Nieuwe energie en schoon leefmilieu waarin wij al meerdere stappen hebben gezet om toe te werken naar de doelstellingen die in het beleidskader zijn gesteld. Naast uiteraard het uitvoeren van onze wettelijke taken, is ook de modulaire aanpak concretiserend milieubeleid vastgesteld. In deze aanpak is de focus gelegd op de reductie van Zeer Zorgwekkende Stoffen, bevorderen van de luchtkwaliteit, reduceren van geluidshinder, behoud en bevorderen van stilte in stiltegebieden, beheersen van omgevingsveiligheid en transparantie over de kwaliteit van de Limburgse leefomgeving. De in de aanpak beschreven acties voor 2024 zijn uitgevoerd, enkel de beleidsregel voor het opstijgen en landen van een luchtvaartuig buiten een luchthaven moet nog definitief worden vastgesteld.  

Op ons verzoek, als uitvoering van de gewijzigde motie 3015 Berghorst gaat het Rijk een verkenning uitvoeren (naar voorbeeld van de verkenning bij Chemours) naar de gezondheidseffecten van Chemelot, zoals medegedeeld op 4 juni 2024 (GS DOC-00658408).

Wij hebben een onderschrijding van het budget, omdat de levering van de meetapparatuur voor de herijking van het luchtmeetnet was vertraagd. Wij zijn in 2024 gestart met het meten van ultrafijnstof en drie van de vier nieuwe meetstations zijn operationeel. Wij streven ernaar om in 2025 het vierde en laatste meetstation te openen.

Rol Provincie: toetser, ondersteuner, procesmanager, subsidiënt, financier

In 2024 is de modulaire aanpak concretiserend milieubeleid door GS vastgesteld en aan uw Staten toegezonden. In 2024 zijn de volgende acties in het kader van het modulaire milieubeleid gestart of uitgevoerd:

Thema Luchtkwaliteit & Zeer Zorgwekkende Stoffen 

• De herijking van het luchtmeetnet (onderdeel van het Schone Luchtakkoord) is voortgezet. Hierbij zijn drie nieuwe meetstations op de aandachtslocaties (grens, veehouderij en een achtergrondstation) opgeleverd. Daarnaast is ultrafijnstof als nieuwe component toegevoegd op de meetlocaties in Maastricht, Geleen en Ulestraten. De analyse en resultaten worden opgenomen in de jaarrapportages luchtkwaliteit;
• Wij hebben het besluit genomen in afwachting tot de implementatie van de  geactualiseerde Richtlijn industriële emissies (EU), uiterlijk juli 2026, voor de kortdurende tussenliggende periode af te zien van beleid om strenger te vergunnen (Schone Luchtakkoord). De Richtlijn gaat meer juridisch houdbare mogelijkheden bieden tot het strenger kunnen vergunnen;
• Op initiatief en met subsidie (totaal € 12.929) van de Provincie (50% van de kosten) kunnen 5 scholen deelnemen aan het GLOBE project snuffelfiets. Het project heeft als doel inzicht te verkrijgen in de concentraties luchtverontreinigende stoffen (fijnstof en NOx) waaraan kinderen worden blootgesteld op het traject dat zij afleggen van huis naar school en vice versa. De resultaten van het GLOBE project dienen tevens als validatie van metingen die door NASA gedaan worden vanuit de ruimte (Schone Luchtakkoord); 
• Op onze sociale mediakanalen is aandacht gegeven aan de landelijke campagne over houtstook (Schone Luchtakkoord); 
• De onderzoeksresultaten geur en fijnstof van het project Grenzeloos Meten (i.s.m. regio Noord-Limburg) zijn opgeleverd. Uit de sensormetingen van het regionaal meetnet blijkt dat de luchtkwaliteit voor fijnstof voldoet aan de wettelijk norm. Uit de analyse blijkt dat de concentraties fijnstof beïnvloed worden door lokale bronnen, zoals houtstook. Dit is in tegenstelling tot het gangbare beeld dat de concentraties fijnstof nauwelijks beïnvloed worden door lokale bronnen. Uit de resultaten van geurmetingen met sensoren blijkt dat deze nieuwe techniek werkt in de praktijk. Ondernemers kunnen door continue metingen inzicht krijgen in hun bedrijfsvoering, en de invloed van afwijkingen hierin op geur. Er is meer onderzoek nodig of de sensoren ook in de omgeving van stallen ingezet kunnen worden. Uit het belevingsonderzoek blijkt dat niet alleen de overlast van geur en fijnstof als hinderlijk wordt ervaren, maar dat dit past in een breder patroon van overlast. Het concept van positieve gezondheid kan helpen om klachten in een breder perspectief te plaatsen en te beoordelen.

Thema Geluidshinder & Stiltegebieden  

• Wij hebben de ontwerp beleidsregel Tijdelijk en Uitzonderlijk Gebruik luchtvaartuigen vastgesteld. Door de voorwaarden die zijn opgenomen in de beleidsregel wordt de geluidshinder door het opstijgen en landen van luchtvaartuigen beperkt;
• In 2024 is het Limburgs Actieplan Geluid 2024-2029 vastgesteld. Dit leidt naar verwachting aan het eind van de looptijd van het Actieplan tot een verlaging van de geluidbelasting voor ca. 2.170 adressen;
• In gesprekken met vliegveld Luik is het resultaat bereikt dat niet meer wordt gevlogen over Eijsden;
• Wij hebben een campagne over stiltegebieden gevoerd via onze sociale media door middel van een goed bekeken, ‘in huis’ gemaakte video; 
• Wij hebben opdracht verleend voor het plaatsen van 56 onderborden bij de stiltegebiedenborden in 14 stiltegebieden; 
• Wij zijn een traject gestart met gemeenten met stiltegebieden waar de norm wordt overschreden. Dit traject heeft als doel gezamenlijk te bestuderen wat hiervoor de oorzaak was en of er mogelijkheden zijn om onder de norm te komen.

Thema Omgevingsveiligheid 

• Er zijn extra tellingen uitgevoerd naar het vervoer van gevaarlijke stoffen op provinciale wegen. Deze tellingen worden uitgevoerd zodat er een actueel overzicht is van het vervoer van gevaarlijk stoffen. Dit betekent dat bij het maken van ruimtelijke plannen rekening kan worden gehouden met het daadwerkelijke risico van het transport van gevaarlijke stoffen;
• Er is uitvoering en opvolging gegeven aan de pilots uit het Veiligheidsconvenant Chemelot. Met de convenantspartners zijn pilots ontwikkeld en doorlopen om de risico’s op het gebied van integrale veilgheid te beheersen.

Thema Afval & CE 

• Met de vastgestelde Beleidsregel beoordeling aanvraag verklaring stortverbod (Bssa) (Bssa staat voor Besluit stortplaatsen en stortverboden afvalstoffen) reduceren we het storten van brandbaar en recyclebaar afval waardoor wij de circulaire economie bevorderen. Door het niet meer kunnen storten van bepaalde afvalstromen zullen deze anderszins moeten worden verwerkt.

Thema transparant over de leefomgeving

• In het milieudashboard dat in 2024 is gepubliceerd, zijn leefomgevings-indicatoren gemaakt, en gegevens over de milieudruk in Limburg, zoals data over fijnstof, stikstof, geluidbelasting en externe veiligheid, openbaar toegankelijk gesteld. 

Inzet buiten de modulaire aanpak milieubeleid

• De milieueffecten van (eigen) plannen en projecten (zoals bij de Provinciale Omgevingsvisie, Nationaal Programma Ruimte voor Defensie, Programma MAA, programma MAA en projecten rondom de energietransitie) zijn expliciet meegenomen bij de planvorming en bij het realiseren van alle fysieke opgaven;
• Wij hebben onze wettelijke taken uitgevoerd op het gebied van milieu- en omgevingseffecten voor plannen en projecten waarvoor wij bevoegd gezag zijn of zijn aangewezen als wettelijk adviseur. Zo zijn we gestart met het opstellen van de geluidproductieplafonds voor regionale industrieterreinen en voor provinciale wegen. Dit project wordt in 2025 voortgezet; 
• In 2024 hebben GS aangegeven dat reactivering van de vliegbasis de Peel geen wenkend perspectief is. Een definitief standpunt is pas aan de orde wanneer het Kabinet tot besluitvorming voor de eventuele reactivering overgaat; 
• Als uitvoering van de gewijzigde motie Berghorst, hebben wij in Q1 2024 het Rijk verzocht om een gezondheidsverkenning Chemelot uit te voeren. Het Rijk pakt dit in het kader van het Actieagenda Industrie en Omwonenden op. Het doel van de verkenning is dat de gezondheidseffecten van Chemelot bij omwonenden worden onderzocht, met als doel meer inzicht te krijgen in deze effecten;  
• In 2024 zijn de voorzorgmaatregelen beoordeeld voor de aanleg van zonneparken op de stortplaatsen Montfort en Schinnen, waardoor de kans wordt verkleind, dat de milieumaatregelen, die vervuiling voorkomen, worden beschadigd. Voor de stortplaats Montfort is een financiële zekerheid afgesloten met de exploitant, waardoor de financiële basis voor de zorg voor de stortplaats na sluiting is gegarandeerd; 
• Op basis van de aanpassing van de Wet Luchtvaart is een voorstel voor PS gemaakt om de luchthavenverordening te actualiseren. De geactualiseerde luchthavenverordening is op 7 februari 2025 door PS vastgesteld.

De advisering over projecten, ontwikkelen van producten en uitvoering van activiteiten hebben plaatsgevonden binnen de wettelijke termijn of de afgesproken tijdsperiode. Vanwege agendatechnische redenen, kijkende naar de voorraadagenda van Provinciale Staten, is de behandeling van de Luchthavenverordening doorgeschoven van Q4 2024 naar Q1 2025. 

De modulaire aanpak concretiserend milieubeleid is tijdig vastgesteld. Conform de planning van de acties die onder de modulaire aanpak vallen zijn de eerste acties tijdig gestart of uitgevoerd. Voor 2024 zijn hierop enkele uitzonderingen:   

• de oplevering van vier nieuwe meetstations en de toevoeging van de component ultrafijnstof op vier meetstations stond gepland in 2023. De oplevering van drie meetstations heeft in 2024 plaatsgevonden vanwege leveringsproblemen van de apparatuur en vertraging in het vinden van meetlocaties en stroomaansluiting. Het laatste meetstation wordt Q3 2025 opgeleverd; 
• de beleidsregels Tijdelijk en uitzonderlijk gebruik luchtvaartuigen worden in plaats van Q4 2024 in Q1 2025 definitief vastgesteld. Deze vertraging is het gevolg van de behandeling van de ingediende zienswijzen die meer tijd kosten dan vooraf werd verwacht;  
• Gedeputeerde Staten hebben op 26 november 2024 het Limburgs Actieplan Geluid vastgesteld. Vaststelling is later dan voorzien, maar binnen de daarvoor gestelde termijnen door het Rijk. Met het vaststellen is tijdig invulling gegeven aan de wettelijke taken conform de Europese richtlijn Omgevingslawaai en Omgevingswet. 

Voor de uitvoering van product 4.2.1. Gezond en veilig leefmilieu zijn in 2024 de lasten begroot op € 1,70 mln. De werkelijke realisatie 2024 bedraagt € 1,36 mln. Hierdoor ontstaat er een voordelig verschil van € 0,34 mln. Dit verschil in 2024 heeft betrekking op:  

• de herijking van het luchtmeetnet. Door leveringsproblemen heeft de herijking van het luchtmeetnet verdere vertraging opgelopen. Dat betekent dat een deel van de te verwachten kosten in de komende periode pas zullen plaatsvinden. Derhalve worden de niet-bestede middelen SPUK Schone Luchtakkoord van € 0,16 mln. inclusief de bijdrage van het Rijk overgeheveld naar 2025;
• minder uitgaven in 2024. Er is maar beperkt expertise of onderzoek gedaan door externen en er hoefde minder te worden ingehuurd;
• de doorontwikkeling van leefomgevings-indicatoren (milieudashboard). Voor de continuering hiervan in 2025 wordt een bedrag van € 0,05 mln. overgeheveld naar 2025 (GS DOC 00728370).

Om te voldoen aan onze verplichtingen en verdere uitvoering van bestaand beleid mogelijk te maken, wordt € 0,21 mln. gefaseerd naar 2025 of verder via de overboekingsvoorstellen.