1.1.1. Natuur, biodiversiteit en fauna

In 2024 hebben wij ons ingezet om het natuurnetwerk in te richten en te beheren. Maatregelen voor natuurherstel zijn uitgevoerd in 2024, N2000 plannen zijn geactualiseerd en de eerste cycli natuurdoelanalyses zijn afgerond. Er is gewerkt aan het inventariseren van ecologische verbindingszones, voor een nog gerichtere bescherming en behoud van specifieke soorten. 

Diverse subsidies zijn verstrekt ten behoeve van actieve soortenbescherming. Zo zijn in 2024 opdrachten verleend voor broedvogelonderzoek naar de rode wouw in Zuid-Limburg, de uitzet van hamsters en hamsterfokprogramma, onderzoek naar een faunaknelpunt, het inzaaien van 150 ha akkerrand, onderzoek in relatie tot de eikelmuis, de juchtleerkever, vleermuisonderzoek (detecteer- en monitoringsmethode) en de aanschaf van zenders voor onderzoek naar patrijs en velduil. In 2024 is onder andere steun verleend aan het project Jagers in het Groen waardoor langs diverse Limburgse landbouwpercelen de akkerranden werden ingericht voor meer flora en fauna. 

In 2024 is er veel aandacht geweest voor faunabeheer en het verbeteren van het samenleven van mens en dier; wilde zwijnen, bevers, wasberen en de Aziatische hoornaar vroegen onze actieve aandacht. Er is intensief overlegd met WBE's en terreinbeherende organisaties ten behoeve van een goed functionerend faunabeheer, specifiek gericht op aanpak van de problematiek met de wilde zwijnen in Meerssen, Zuid-Limburg. Het nieuwe Faunabeheerplan Bever is opgesteld en inmiddels begin 2025 goedgekeurd door GS. 

Voor de noodopvang wilde dieren en faunabeheer zijn subsidieregelingen opengesteld. De subsidieregeling preventie faunaschade 2024 is opengesteld met een plafond van € 200.000 voor de periode 18 mei tot en met 20 december 2024. In 2024 is € 49.340 verleend, met de nog af te handelen aanvragen zal waarschijnlijk in totaal € 79.340 worden uitgegeven (circa 40% van het budget). Deze subsidieregeling wordt opnieuw opengezet in 2025 met de restantmiddelen 2024. Met deze susbidieregeling hebben wij diverse terreineigenaren in de gelegenheid gesteld preventieve maatregelen te nemen ter voorkoming van faunaschade. In 2024  is slechts 1 aanvraag gedaan voor wolfwerende rasters. Het aantal incidenten met wolven in onze provincie bleef beperkt tot twee.

Over 2023 zijn 677 aanvragen voor tegemoetkoming faunaschade ingediend bij BIJ12 waar voor € 1,4 mln. aan faunaschade getaxeerd is. Hiervan is € 993.647 uitbetaald aan tegemoetkoming (dit is een toename van 17% in getaxeerde schade en 4% in uitgekeerde schade t.o.v. 2022). Er is sprake van een toenemende trend over de jaren heen. De gegevens over 2024 zijn nu nog niet beschikbaar, maar de verwachting is dat ook in 2024 sprake zal zijn van een toename.

De uitvoering van het beheer van de Limburgse natuurgebieden is versterkt en wij verleenden subsidies die nodig zijn voor afwaardering, inrichting, natuurherstel en (agrarisch) natuurbeheer. Een deel van de structurele middelen van € 1 mln. voor landschapsbeheer zijn voor de jaarschijf 2024 nog niet bestemd en besteed. Het jaar 2024 is gebruikt voor het inregelen en toewerken naar een plan om structureel deze middelen tot en met 2027 in te zetten. Op 7 januari 2025 hebben GS besloten het restant bedrag ad € 0,7 mln. voor de periode 2025-2027 over te boeken naar 2025 en besluiten over extra bestedingsvoorstellen van het restant.    

Vanuit de extra middelen (€ 2 mln.) voor Natuur en Landschap die door PS in  2024 beschikbaar werden gesteld, worden projecten en initiatieven gesteund en opgezet die maatschappelijk draagvlak hebben. Met jagers, burgers, gemeenten en terreinbeherende organisaties en vrijwilligers wordt gewerkt aan meer vergroening, natuur en biodiversiteit buiten N2000 gebieden en binnen dorpen en steden

Daarnaast hebben wij steun betuigd aan het Interreg project de Klimaatrobuuste Stad waarmee Maastricht vergroeningsmaatregelen kan nemen én de opgedane kennis en ervaring kan delen met andere Limburgse gemeenten. Zo zijn een deel van de extra middelen gereserveerd voor cofinanciering van de drie Limburgse nationale parken in 2025 en een ander deel ten behoeve van diverse werkzaamheden voor faunabeheer door en met de Faunabeheereenheid en de Wildbeheereenheden.

Eind 2024 is het Ministerie gestart met een impactanalyse voor het herstelplan in het kader van de in 2024 vastgestelde Europese Natuurherstelverordening; als Provincie denken wij daarbij in IPO verband mee. Samen met Rijk en andere provincies hebben wij gewerkt aan een openstelling van de Nationale Databank Flora en Fauna (gerealiseerd in januari 2025) en aan verbetering van de natuurmonitoring. 

Om exoten te bestrijden zijn diverse zaken opgepakt. In 2024 is € 146.157 besteed aan de aanpak van de invasieve uitheemse wasbeer waarvoor de Provincie een wettelijke verwijderingstaak heeft op basis van de EU Exotenverordening. 91 wasberen zijn gevangen. Voorts is een Wasberenmeldpunt ingesteld en samen met het Ministerie van LVVN is een eerste basis gelegd voor grensoverschrijdende aanpak van de wasbeer. 

Conform de wettelijke taak op basis van de EU Exotenverordening zijn in opdracht van de Provincie Limburg 286 nesten van de Aziatische hoornaar bestreden (waarvan 195 secundaire nesten d.m.v. de inzet van hoogwerkers). 

In 2024 hebben 6 subsidieaanvragers (onder de subsidieregeling Invasieve Exoten 2022-2023) uitvoering gegeven aan diverse bestrijdingsprojecten van zowel soorten die bestreden moeten worden onder de EU Exotenverordening (grote waternavel, reuzenberenklauw, hemelboom, parelvederkruid) als provinciale zorgsoorten (Aziatische duizendknopen). 

Voor de bestrijding van exoten werken wij in het voorjaar van 2025 een nieuwe aanpak uit, die inzet op een gebied overstijgende aanpak, in de vorm van onder andere 'lerend bestrijden' projecten.

Samen met Limburgse gemeenten werkten wij verder aan de in 2024 geïntroduceerde opzet voor Soorten Management Plannen (natuurvriendelijk isoleren), waarvoor in 2024 SPUK gelden beschikbaar kwamen. De Limburgse gemeenten zijn geïnformeerd over de mogelijkheden hiervan, de eerste gemeenten zijn gestart. Hiermee kunnen wij in Limburg versneld en toch natuurinclusief isoleren. 

Rol Provincie: bevoegd gezag, subsidiënt, partner, toetser, procesmanager, ondersteuner

De uitvoering van wettelijke taken ten behoeve van natuur en biodiversiteit is onverminderd doorgelopen in het afgelopen jaar. Faunabeheer en exotenaanpak stonden veelvuldig in de publiciteit en op deze terreinen zijn veel vragen van burgers en Provinciale Staten beantwoord. Wij hebben via  beleid en subsidies bijgedragen aan het beter samenleven tussen mens en dier.

Mijlpalen waren het opleveren van de natuurdoelanalyses (NDA's) en het afronden van de laatste N2000 beheerplannen, het openstellen van de Nationale Databank Flora en Fauna (zodat iedere burger deze kan raadplegen), het openstellen van de subsidieregeling voor Natuurvriendelijk Isoleren/Soortenmanagementplannen voor de Limburgse gemeenten waarmee versneld en toch natuurvriendelijk isoleren mogelijk werd en de overeenkomst tussen Wildbeheereenheden en terreinbeherende organisaties die de gezamenlijke aanpak van wilde zwijnen in Meerssen weer mogelijk maakte.  

Ten aanzien van de ontwikkelopgave (doelstelling 1) is de actuele realisatiesnelheid niet voldoende om de doelstelling in 2027 te behalen. Dit is ook medegedeeld aan PS (brief gedeputeerde Faassen van 29-10-2024 (GS DOC-00714319)). Gedeputeerde Staten zullen enerzijds maatregelen nemen om de versnelling van de gerealiseerde hectares in werking te zetten en anderzijds in overleg met IPO en LVVN bezien hoe omgegaan moet worden met het niet kunnen halen van de deadline in 2027. Op dit moment wordt de realisatie in het jaar 2024 verzameld. Deze zal in de volgende rapportage worden verwerkt. 

Ten aanzien van Natuur, biodiversiteit en fauna streven wij deze statenperiode de volgende doelstellingen na:

• in 2027 is ter completering van het Natuurnetwerk Limburg NNL (Natuurpact 2013) 1.270 ha natuur ingericht – waarvoor op 990 ha nog functieverandering nodig is;
• mits hiertoe voldoende middelen door het Rijk beschikbaar gesteld zijn, hebben wij in 2027 met initiatieven van onderop een betekenisvolle bijdrage geleverd aan de groene opgaven 30% VHR (europese Vogel- en Habitatrichtlijn) en vergroting areaal en revitalisering bossen;
• het beheer van de Limburgse gebieden is kwalitatief en kwantitatief versterkt;
• Limburg heeft met 24 Natura2000 gebieden een bovengemiddeld grote opgave: Natura2000 maatregelen zijn uitgevoerd;
• kansen zijn benut om natuurdoelen (natuurinclusief) te realiseren in verbinding met opgaven in andere sectoren, waaronder de natuurinclusieve isolatie van gebouwen met het oog op vleermuizen en vogels;
• het goed samenleven van mens en natuur is verbeterd door de versterking van het faunabeheer;
• wij verbeteren het inzicht in de staat van instandhouding van de natuur zodat middelen effectief kunnen worden ingezet;
• wij hebben in 2027 een deel van de emissiereductie van 3 KtonNH3/jr en 0,3Mton CO2 eq/jr gerealiseerd, met name door generiek rijksbeleid en de piekbelastersaanpak. De aanvullende aanpak door de Provincie heeft geleid tot vermindering van lokale deposities op N2000-gebieden en tot daling van de emissie van broeikasgassen.

De behaalde resultaten in 2024 dragen hieraan bij. Tegelijkertijd blijven wij achter op twee doelstellingen. De ontwikkelopgave (doelstelling 1) heeft vertraging opgelopen, zoals uiteengezet in het onderdeel 'Kwaliteit'. Daarnaast is ook de stikstofopgave (doelstelling 7) nog onvoldoende gerealiseerd, mede door de bovengenoemde ontwikkelingen op Rijksniveau. De uitspraak van de Raad van State inzake intern salderen (18 december 2024) zal naar verwachting voor versnelling op deze opgave zorgen in 2025. 

Voor de uitvoering van product 1.1.1. Natuur, biodiversiteit en fauna waren in 2024 de lasten begroot op € 33,87 mln. De realisatie 2024 bedraagt € 32,30 mln. waardoor een voordelig verschil is ontstaan van € 1,57 mln. Dit verschil heeft betrekking op:  

• een nadelig resultaat door hogere faunaschade vergoedingen van € 0,29 mln. door hoger aantal ingediende en toegewezen schadeclaims, dit bedrag komt ten laste van het jaarrekeningresultaat;
• een voordelig resultaat op de ontvangen incidentele indexering voor de tarieven voor natuurgebiedenbeheer bij de meicirculaire provinciefonds, deze middelen zijn niet volledig uitgegeven. Om deze post te behouden voor de meerjarige indexering van tarieven natuurgebiedenbeheer, wordt een bedrag van € 0,45 mln. gefaseerd, een gelijk bedrag voor organisatiekosten natuurbeheer wordt gefaseerd wegens nog niet ontvangen facturen;
• een voordelig resultaat op de afwikkeling van lopende subsidieregelingen (preventie faunaschade, vervoer en opvang gewonde wilde dieren), fasering van € 0,31 mln. De liggende subsidieaanvragen kunnen hiermee afgewikkeld worden;
• een voordelig resultaat op het meerjarig onderzoeksbudget N2000 waar € 0,23 mln. wordt gefaseerd, door vertraging in het inkoop- en aanbestedingsproces;
• een voordelig resultaat op het budget actieve soorten waar € 0,39 mln. wordt gefaseerd t.b.v. dekking van de subsidieregeling in 2025;
• een voordelig resultaat op de SPUK natuur fase 1 onderdeel boscompensatie € 0,10 mln. is niet besteed en wordt gefaseerd.

De baten waren begroot op € 0,23 mln. De realisatie bedraagt € 0,33 mln. Dit positief verschil van € 0,10 mln. heeft betrekking op:

• niet geraamde inkomsten van € 0,20 mln. o.a. bijdrage van derden bij N2000 onderzoeken, afrekening technische bijstand POP3;
• de SPUK natuur fase 1 onderdeel boscompensatie van € 0,10 mln. Omdat er geen uitgaven zijn, mag dit ook niet als inkomst uit de SPUK gehaald worden.

Om te voldoen aan onze verplichtingen en verdere uitvoering van bestaand beleid mogelijk te maken, wordt per saldo € 1,92 mln. gefaseerd naar 2025 of verder via de overboekingsvoorstellen. In 2025 kan verdere uitvoering gegeven worden aan de ingezette koers.