5.1.2. Toekomstbestendige woonruimte

Met de (nog in te voeren) Wet versterking regie Volkshuisvesting (WvrV), krijgt de Provincie ook een wettelijke taak toegedicht op het woondossier. Regie van de Rijksoverheid en de Provincie op de woningmarkt wordt via deze wet versterkt door een versteviging van het juridisch instrumentarium. Als Provincie hebben we een stimulerende, ondersteunende en aanjagende rol richting partners om aan de gemaakte afspraak uit de Woondeal Limburg van minimaal 26.550 woningen te voldoen en om daar waar zich kansen aandienen, bij te dragen aan de ambitie van 20.000 extra woningen. Inmiddels is de Woondeal eind 2023 reeds opgehoogd met 3.000 woningen. De Woondeal betreft daarmee 29.550 woningen. De ambitie krijgt vorm. Met grootschalige woningbouw, zoals onlangs gepresenteerd in de vorm van ‘Limburg Centraal’, woningbouw bij de IC-stations, maar ook kijken we naar de stads- en dorpsranden (het 'Straatje erbij'). De samenwerking tussen de overheden, woningcorporaties, markt en bewoners wordt geïntensiveerd en wordt aan verschillende tafels verankerd in duidelijke afspraken over de bouwprogrammering en ieders aandeel daarbinnen.  

Met de Woondeal, de Omgevingswet en de Wet versterking regie op de Volkshuisvesting wordt meer regie van de Provincie en gemeenten gevraagd om de woningbouwopgave aan te pakken. Om gemeenten te ondersteunen in deze nieuwe uitvraag, met als doel versnelling van de woningbouw, zullen we de middelen voornamelijk inzetten voor capaciteitsondersteuning bij gemeenten, te verdelen over een divers instrumentarium en proces- en uitvoeringsmiddelen. 

Voor Limburg is de totaalopgave complex. Nieuwbouw, verbouw, herbouw en transformatie zijn communicerende vaten, niet los van elkaar te zien en hangen samen met de kenmerken van de beschikbare locaties en de omliggende wijken. Overheden bouwen geen huizen of hebben deze in bezit. Daar komt nog bij dat Limburg een grensprovincie is en woningmarktontwikkelingen aan de andere zijden van de landsgrenzen altijd in zekere mate van invloed en tevens lastig te voorspellen zijn. Dit alles vergt een intensief samenspel tussen overheden, corporaties, markt en bewoners, flexibiliteit en een integrale toekomstgerichte blik. 

Rol Provincie: ondersteuner, procesmanager, partner

We acteren langs 3 lijnen:
1.    Versnelling uitvoering Woondeal;
2.    Limburgse aanpak bebouwde omgeving;
3.    Regie op de Volkshuisvesting en verrijken Woondeal.

ad 1. Versnelling uitvoering Woondeal, oftewel het versnellingsmenu
De hoofddoelstelling is versnelling van de woningbouw/ realisatie van de Woondeal 2022-2030. Om dit hoofddoel te bereiken zijn 5 deelprojecten benoemd die sterk samenhangen en waarmee gemeenten worden ondersteund bij het uitvoeren van de gemeentelijke taken die samenhangen bij de uitvoering van de Woondeal én bij de producten die gevraagd worden naar aanleiding van de Wet versterking regie op de Volkshuisvesting.

We gaan werken met een ‘Versnellingsmenu’, dat bestaat uit de volgende 5 projectlijnen:
Lijn 1. Extra capaciteit voor gemeenten in regionaal verband: wordt samen met de 3 regio’s nader uitgewerkt;
Lijn 2. Kennisdeling en -ontwikkeling: kennisdeling met en tussen alle stakeholders (gemeente, corporatie, ontwikkelaren, architecten, makelaars en RO/woon adviesbureaus en Provincie). Tevens zal ook aan bestuurlijke kennisdeling worden gewerkt;
Lijn 3. Kansrijk aanspreken van Rijksregelingen (ondersteunen van gemeenten om de complexe regelingen kansrijk aan te spreken);
Lijn 4. Versnellingstafels (provinciaal om oplossingen voor Limburgse knelpunten te vinden en te agenderen op de landelijke tafel en regionale versnellingstafels om locatie- of projectspecifieke knelpunten op te lossen en volgorde van realisaties met corporatie, markt en gemeenten af te stemmen);
Lijn 5. Standaardisatie en uniformiteit (bijvoorbeeld in de bouwstroom (procedures en certificering), maar ook bij het opstellen van de benodigde documenten);

Vanuit lijn 1 extra capaciteit is per 1 januari 2025 de subsidieregeling “flexibele inzet ondersteuning woningbouw 2025-2027” opengesteld. We stellen daarmee € 4,6 miljoen aan middelen beschikbaar (€ 3,1 provinciale middelen en € 1,5 rijksmiddelen) voor regionale samenwerking en uitbreiding gemeentelijke capaciteit. Tevens wordt in deze subsidieregeling per gemeente € 10.000 beschikbaar gesteld voor het regionaal afstemmen van woonzorgvisies.

Vanuit lijn 2, kennisdeling en -ontwikkeling, starten we een opleidingstraject voor alle stakeholders (gemeenten, corporaties, ontwikkelaars, architecten, makelaars en de Provincie). Ook wordt ingezet op bestuurlijke kennisdeling. Met deze lijn stimuleren we naast kennisdeling ook samenwerking, vertrouwen en netwerken. In 2025 wordt het traject aanbesteed.

Vanuit lijn 3 blijven we gemeenten ondersteunen bij het kansrijk aanspreken van complexe Rijksregelingen.

In lijn 4 hebben we in 2025 twee provinciale versnellingstafels georganiseerd. Daarnaast stimuleren we het organiseren van regionale versnellingstafels (N-M-Z), gericht op het oplossen van locatie- of projectspecifieke knelpunten en prioriteren van woningbouwprojecten tussen gemeente, markt en corporatie.

Vanuit lijn 5 werken we mee aan Bouwstroom Limburg waarbij 6 corporaties 1.500 fabrieksmatig gebouwde woningen samen inkopen.

ad 2. Limburgse Aanpak bebouwde omgeving
Binnen dit spoor acteren we langs drie lijnen. Met Limburg Centraal voorzien we in  een verstedelijkingsstrategie en grootschalige woningbouw. Ten tweede zal het proces van ‘straatje erbij’ enerzijds in de gemeentelijke/regionale programmeringen landen (ter concretisering van de Woondeal) en anderzijds zullen voorgenomen wijzigingen van de Provinciale Omgevingsvisie en Omgevingsverordening worden uitgewerkt en aan de Staten worden voorgelegd. Ten derde zal de provinciale rol ten aanzien van de bestaande woningvoorraad en herstructurering nader worden uitgewerkt.

Limburg Centraal
In het voorjaar van 2024 hebben wij samen met het Rijk en zes intercitygemeenten in Limburg het ambitiedocument Limburg Centraal gepresenteerd. Hierin staat dat we ruim 30.000 woningen willen bouwen rond de stations van deze steden tot en met 2040. Om dit te realiseren, hebben we een samenwerking opgezet tussen het Rijk, de Provincie, de zes gemeenten, het Waterschap en netbeheerder Enexis.  

In november 2024 is tijdens het BO Leefomgeving het startsein gegeven om samen met de bovenstaande partijen een verstedelijkingsstrategie te ontwikkelen. In 2025 zijn we hier conform Plan van Aanpak mee gestart. Eveneens zijn we samen met de zes gemeenten gestart met het opstellen van de zes businesscases. ProRail, Arriva en NS worden hierbij betrokken. Verstedelijking gaat om het versterken van de woon-, werk en leefomgeving in deze steden. Zodoende wordt ook vanuit de economische portefeuille verstedelijking volgens Limburg Centraal ondersteund. We verwachten cofinancieringsvragen voor woningbouwprojecten vanuit de regio op basis van de businesscases. We zullen dan ook in de provinciale begroting 2026 een nader onderbouwd financieel voorstel opnemen, aangezien deze verstedelijking van majeure betekenis is voor onze provincie. De contouren van de verstedelijking worden verwerkt in de POVI, waarmee we onze woningambitie in Limburg Centraal van 30.000 woningen planologisch verankeren.

Straatje erbij
Het onderzoek naar Straatje Erbij is in de 2e helft van 2024 uitgevoerd en door Gedeputeerde Staten vastgesteld in Q2 2025. Het traject van actualisatie Provinciale Omgevingsvisie loopt. Verdere planologische uitwerking op gemeenteniveau is mogelijk. 

Bestaande woningvoorraad en herstructurering
In het kader van het opstellen van het Volkshuisvestingsprogramma zal aanpak bestaande woningvoorraad en herstructurering worden meegenomen, aangezien dit het meest geschikte instrument daarvoor is.

ad 3. Regie op de Volkshuisvesting en verrijking Woondeal
De wet Versterking Regie op de Volkshuisvesting verplicht Rijk-Provincie-Gemeenten om een Volkshuisvestingsprogramma vast te stellen. In deze documenten wordt vastgelegd ‘waar, hoeveel en voor wie’ woningen worden gebouwd, hierbij dient ook de bestaande voorraad te worden betrokken. In het ‘voor wie’ is er specifieke aandacht voor aandachtsgroepen. Deze kunnen én in de nieuwbouw (2/3 betaalbaar en 30% sociaal), maar ook in de bestaande voorraad huisvesting vinden (bijvoorbeeld via een Huisvestingsverordening en Urgentieregeling). 

De verrijking van de Woondeal heeft betrekking op de juiste verdeling van de nieuwe en bestaande woningvoorraad voor verschillende doelgroepen. Wij gaan door met het organiseren van de Woonkeuken, de Woonkamer en met de ambtelijke en bestuurlijke overleggen op regionaal niveau. 

In  het Bestuurlijk overleg Wonen Limburg van november 2024 is de provinciale programmering Wonen vastgesteld. Hiermee is de Woondeal opgehoogd met 3.000 woningen naar 29.550. Onderdeel van deze programmering is de bandbreedte huisvesting aandachtsgroepen. Het Rijk heeft in eerste aanzet bijzondere aandacht voor ouderen. In 2025 zal in het Bestuurlijk overleg Woondeal met de minister, de programmering worden vastgesteld en de Woondeal worden geactualiseerd. Het Rijk stuurt op een cyclus van 3 jaar voor de herijking van de Woondeal. 

In 2025 zal PS een voorstel ontvangen voor de verordening starterslening ter besluitvorming over nieuw provinciaal krediet, aanpassing verordening, aangezien de provinciale bijdrage wordt verlaagd naar 50%. Met betrekking tot motie 3148 ten aanzien van waarborging dat per gemeente 20% van het woningaanbod in aanmerking komt voor startersleningen, zal in dit PS-voorstel ook worden uitgewerkt t.b.v. maatwerk maximale aankoopsom.

In 2025 wordt, in lijn met motie 3136 "Geef jongeren een stem in de woningmarkt", onderzoek gedaan naar hoe de stem van Limburgse jongeren beter meegenomen kan worden in woningbouwbeleid. Deze inzichten worden gedeeld met Provinciale Staten en alle Limburgse gemeenten. 

•  In 2027 is het woningaanbod ten opzichte van 2023 verbeterd door de beschikbaarheid van meer (betaalbare) woningen;
• In 2027 zijn 17.500 woningen uit de Woondeal gerealiseerd;
• In 2027 past het woningaanbod bij de woningbehoefte zoals onderschreven in de Limburgse Woondeal;
• In 2027 zijn minstens 3.000 woningen van de ambitie van 20.000 woningen (planologisch) verankerd, waaronder de woningen bij locaties rondom OV-knooppunten;
• Tussen 2023-2027 draagt de Provincie bij aan een effectieve samenwerking met gemeenten, marktpartijen, woningcorporaties en het Rijk om woningen uit de Woondeal Limburg te realiseren;
• In 2024 hebben alle woonregio’s (3) onder coördinatie van de Provincie een Woonzorgvisie vastgesteld;
• In 2025 is de Woondeal Limburg verrijkt met afspraken over de huisvesting van aandachtsgroepen;
• In 2026 geeft het provinciale Volkshuisvestingsprogramma duidelijkheid over de provinciale opgave;
• In 2027 hebben we samen met de gemeenten concrete invulling gegeven aan de ambities uit het LABO.

1.    Versnelling uitvoering Woondeal;
2.    Limburgse aanpak bebouwde omgeving;
3.    Regie op de Volkshuisvesting en verrijken Woondeal.

ad 1. Versnelling uitvoering Woondeal:    
We liggen op koers met het realiseren van de doelstellingen uit de Limburgse Woondeal (+3.000 woningen); het woningaanbod verbetert en de realisatie van 17.500 (betaalbare) woningen richting 2027 verloopt volgens planning. Als Provincie hebben we een verbindende rol en dragen we bij aan effectieve samenwerking en onderling vertrouwen tussen gemeenten, marktpartijen, woningcorporaties en het Rijk. Dit doen we door mensen samen te brengen in de Limburgse Woonkeuken, de Woonkamer, de Versnellingstafels, het Kernteam en de Klankbordgroep Marktpartijen, waar realisatie, verbinding en vertrouwen centraal staan. Deze samenwerking en afstemming zijn essentieel om de Limburgse Woondeal daadwerkelijk te kunnen realiseren. Met de uitvoering van het versnellingsmenu blijven we aandacht houden en ondersteuning bieden voor versnelde uitvoering van de Woondeal.

ad 2. Limburgse aanpak bebouwde omgeving

Limburg Centraal                                                                                                                               

We liggen op koers met Limburg Centraal (woningen rondom OV-knooppunten) om een deel van de ambitie van 20.000 woningen planologisch vast te leggen in 2027. We ontwikkelen daartoe een verstedelijkingsstrategie die verwerkt zal worden in de provinciale omgevingsvisie. De werkzaamheden verlopen volgens planning, en de eerste tussenresultaten worden in 2025 verwerkt in de POVI.
De verstedelijkingsstrategie is opgebouwd uit drie tussenproducten: contouren van het verstedelijkingsconcept (mei 2025), het verstedelijkingsconcept (november 2025) en de verstedelijkingsstrategie (mei 2026). De businesscases zijn voorzien in november 2025.

Straatje erbij 
Het onderzoek naar het ‘Straatje erbij’ is afgerond en wordt verwerkt in de POVI. Verdere planologische uitwerking op gemeenteniveau is daarmee mogelijk. 

Bestaande woningvoorraad en herstructurering
In het kader van het opstellen van het Volkshuisvestingsprogramma (start 2026) zal aanpak bestaande woningvoorraad en herstructurering worden meegenomen, aangezien dit het meest geschikte instrument daarvoor is.

ad 3. Regie op de Volkshuisvesting en verrijking Woondeal                                                                                                                      

In 2025 zal in het Bestuurlijk overleg Woondeal met de minister, de programmering worden vastgesteld en de woondeal worden geactualiseerd. Het Rijk stuurt op een cyclus van 3 jaar voor de herijking van de Woondeal. Tevens stellen we in 2025 een actueel provinciaal woningbehoefte onderzoek vast. 

Woonzorgvisie

Met het wijzigen en later vaststellen van de Wet versterking regie Volkshuisvesting, is de verplichting voor gemeenten om een woonzorgvisie vast te stellen ook uitgesteld.  

Wij zien erop toe dat gemeenten in 2025 hun woonzorgopgave vaststellen en in regionaal verband op elkaar afstemmen, zodat deze als input meegenomen kunnen worden in de op te stellen volkshuisvestingsprogramma’s. Aan de provinciale woonzorgtafel volgen we de voortgang op dit vlak en met de inzet van middelen uit de regeling “Subsidie flexibele inzet ondersteuning woningbouw 2025-2027” ondersteunen we de gemeenten hierbij. De uitkomsten van de Woonzorgvisie, voor zover het woonopgave betreft, zullen als aanvullende afspraken in de Woondeal landen.

Volkshuisvestingsprogramma

De start van het Volkshuisvestingsprogramma is uitgesteld. In 2025 ligt de prioriteit bij het Provinciale Omgevingsvisie (POVI) en de provinciale omgevingsverordening (OVL). Hierdoor wordt het opstellen van het Volkshuisvestingsprogramma doorgeschoven naar 2026. Op dit moment is dit geen wettelijke verplichting. 

Voor de uitvoering van product 5.1.2. Toekomstbestendige woonruimte wordt het budget in 2025 verhoogd met € 1,02 mln. Dit betreft de Specifieke uitkering voor de Nadere subsidieregels flexibele inzet ondersteuning woningbouw, waarbij aanvullend op de reguliere middelen een bedrag van € 1,02 mln. wordt toegevoegd zowel aan de baten als aan de lasten van dit product.