4.2.1. Gezond en veilig leefmilieu

Er wordt meer prioriteit gesteld komende periode aan een gezond en veilig leefmilieu. De Provincie pakt een regulerende rol op zich en beschermt op die manier haar inwoners tegen ongeoorloofde en ongewenste risico’s. 

Rol Provincie: toetser, ondersteuner, procesmanager, subsidiënt, financier

Om onze doelen te halen, wegen we milieu- en gezondheidseffecten expliciet mee bij ruimtelijke plannen met provinciaal belang of bij projecten en programma's met een provinciaal belang. We zetten stappen om de doelstellingen van het beleidskader Nieuwe energie en schoon leefmilieu te bereiken. Onze aanpak is uitgewerkt in het modulaire concretiserend milieubeleid, dat als basis dient voor verschillende specifieke uitwerkingen. Dit beleid richt zich op de reductie van Zeer Zorgwekkende Stoffen, bevordering van luchtkwaliteit, en beheersing van omgevingsveiligheid. Daarnaast adviseren we actief bij gemeentelijke plannen en MER-procedures om de kwaliteit van de leefomgeving te waarborgen. 

Wat doen we voor specifieke milieu thema's:  

Luchtkwaliteit & Zeer Zorgwekkende Stoffen
Wij werken aan een betere leefomgeving door de uitstoot van en blootstelling aan vervuilende stoffen te verminderen. Om de luchtkwaliteit te verbeteren en een gezondere leefomgeving te creëren:

• Bewustwordingscampagne Houtstook: Samen met partners onderzoeken we de haalbaarheid van een campagne om de gezondheidseffecten van houtstook te verminderen, als vervolg op de Rijkscampagne die in 2024 is gestart;
• Herijking Luchtmeetnet: We plaatsen het laatste nieuwe meetstation en analyseren de meetresultaten om de luchtkwaliteit te verbeteren (onderdeel Schone Luchtakkoord);
• Project Grenzeloos Meten 2.0: We voeren, samen met gemeenten in Noord-Limburg, (sensor)metingen uit naar geur, fijnstof en de beleving van luchtkwaliteit, en financieren het project vanuit de investeringsagenda Noord-Limburg;
• Subsidieverstrekking GLOBE project: We evalueren de resultaten en beslissen over verdere subsidie voor het nieuwe schooljaar. Het schoolproject maakt leerlingen bewust van de luchtkwaliteit, door hen actief te betrekken bij het meten van fijnstof en stikstofdioxide. In 2025 nemen vier scholen in de gemeenten Heerlen, Venray en Horst aan de Maas deel. Hieraan dragen wij voor 50% aan de kosten bij in het kader van het Schone Luchtakkoord;
• Impact van Herziening Omgevingswaarden: We verkennen de impact van nieuwe omgevingswaarden per 2030 voor luchtkwaliteit op de rol van de Provincie. Omgevingswaarden zijn normen die de overheid vaststelt om de kwaliteit van de fysieke leefomgeving te waarborgen;
• Update Centraal Instrument Monitoring Luchtkwaliteit (CIMLK): We actualiseren gegevens van de jaarlijkse bijdrage vanuit wegverkeer en veehouderijen in Limburg zodat er landelijk een gedetailleerd beeld van de luchtkwaliteit in 2030 ontstaat en wordt duidelijk of deze voldoet aan de nieuwe omgevingswaarden;
• Actualisering SMOG Protocol: We starten met de actualisering van ons handelings- en voorlichtingsprotocol bij smog door slechte luchtkwaliteit. Wij gebruiken hiervoor de standaard die is opgesteld door het RIVM;
• Innovatief Toezicht met Optical Gas Imaging Camera: We geven opdracht aan de Omgevingsdienst Zuid-Limburg om een camera aan te schaffen en daarmee diffuse luchtemissies op te sporen. Hiervoor worden middelen uit de programmareserve Energie aangewend;
• Extra Toezicht op Vermijdings- en Reductieprogramma’s (VRP): We laten de Omgevingsdienst Zuid-Limburg een plan uitwerken voor extra toezicht en bereiden daar een aanvullende opdracht voor. 

Geluid & stilte
Door de geluidbelasting terug te dringen, worden de negatieve gezondheidseffecten die samenhangen met geluid van verkeer - zoals (ernstige) hinder en slaapverstoring - beperkt. Als tegenhanger van gebieden met geluidshinder hebben wij ook Stiltegebieden, waar Limburgers in rust kunnen verblijven. 

Om geluidshinder terug te dringen: 

• Innovatieve geluidmaatregelen bij provinciale wegen: We starten de verkenning naar innovatieve geluidmaatregelen;
• Geluidreducerend asfalt: Bij projecten en onderhoud aan wegen leggen we geluidreducerend asfalt aan op in het Limburgs Actieplan Geluid 2024-2029 aangewezen locaties;
• Geluidsproductie Plafonds (GPP's): We werken aan de invoering van GPP’s voor industrieterreinen (Chemelot en VDL Nedcar) en provinciale wegen. De GPP’s begrenzen de maximale hoeveelheid geluid aangeven die een bron, zoals een weg of industrieterrein, mag produceren;
• Beleidsregel voor doelmatigheid van geluidmaatregelen: We actualiseren de beleidsregel gelijktijdig met het vaststellen van GPP’s. 

Om de stilte in de stiltegebieden te bevorderen:

• Verduidelijking bepalingen Stiltegebieden: We verduidelijken de bepalingen in de Omgevingsverordening Limburg om stilte in stiltegebieden te behouden of te bevorderen;
• Beperking normoverschrijdingen in stiltegebieden: We identificeren normoverschrijdingen en verkennen mogelijkheden om deze te beperken. Ook onderzoeken we de mogelijkheden tegen geluiden net buiten de grenzen van de stiltegebieden, maar die wel relevante invloed hebben op het geluidsniveau in de stiltegebieden. Wij kunnen alleen het geluid dat wordt gemaakt op de grond reguleren, geluiden van bijvoorbeeld vliegtuigen kunnen wij niet reguleren.  

Afval & Circulaire Economie
Het voorkomen en beperken van het ontstaan van afvalstoffen vermindert de druk op het milieu. Een circulaire economie vermindert het materiaalgebruik en hergebruikt afval als hulpbron om nieuwe materialen en producten te produceren om de inzet van afvalstoffen in een circulaire economie te optimaliseren:  

• Aanpak Afval en Circulaire Economie (CE): Samen met de Omgevingsdienst Zuid-Limburg stellen we een aanpak op om kennis op te bouwen en beleid & uitvoering te verbeteren. Hiervoor worden middelen uit de programmareserve aangewend;
• Beleid Brandveiligheid Afvalverwerkers: We verkennen de mogelijkheid om beleid op te stellen om het risico op branden bij afvalverwerkers te beheersen;
• Versnelling Monsternames Toezicht Afvalverwerkers: We onderzoeken of we de administratieve procedure voor monsternames kunnen inkorten en daarmee het proces versnellen. Zodat sneller duidelijk is of er gevaarlijke stoffen, zoals ZZS in het afval zit;
• Actualisering Verordening Nazorgheffing: We actualiseren de voorwaarden voor het opleggen van een heffing aan exploitanten van stortplaatsen, om zo de eeuwigdurende nazorg van stortplaatsen te bekostigen;
• Beoordeling Nazorgplannen: We beoordelen nazorgplannen van stortplaatsen en baggerdepots om schade aan bodem, bodemwater en lucht te voorkomen. 

Omgevingsveiligheid
Naast het bevorderen van de gezondheid van de Limburgers is ook het doel om risico's op zware ongevallen met gevaarlijke stoffen te beheersen. Daarom:

• Tellen vervoer gevaarlijke stoffen: We tellen het vervoer van gevaarlijke stoffen over provinciale wegen om zo beter inzicht te krijgen in de risico’s afkomstig van provinciale wegen;
• Uitvoering veiligheidsconvenant Chemelot: We werken aan de uitvoering van het veiligheidsconvenant ‘Voor een veilige ontwikkeling van Chemelot en haar omgeving’ en streven naar een integrale en bovenwettelijke benadering van veiligheid.   

Luchtvaart
Luchtvaart heeft directe invloed op aspecten zoals de luchtkwaliteit, geluidshinder, externe veiligheid en de bodemkwaliteit. Om de impact hierop zo klein mogelijk te maken: 

• Nieuwe Verordening Luchthavens: We hebben een nieuwe verordening vastgesteld die het proces bij de aanvraag of wijziging van een luchthavenbesluit beschrijft;
• Herziening beleidsregel Tijdelijk en Uitzonderlijk Gebruik (TUG): We herzien de beleidsregel met voorwaarden voor het afgeven van ontheffingen die nodig is om een luchtvaartuig op te stijgen of landen buiten een officiële luchthaven. 

We zijn goed op weg om de doelen te bereiken voor het verbeteren van de gezondheid van Limburgers door de leefomgeving beter te maken. Het is belangrijk te weten dat het even kan duren voordat de resultaten zichtbaar zijn voor de inwoners. De kwaliteit van de leefomgeving en de gezondheid van de Limburgse bevolking worden door veel factoren beïnvloed, niet alleen door onze inspanningen. Dit betekent dat op sommige plekken de milieudruk kan afnemen, terwijl op andere plekken door nieuwe initiatieven juist meer milieudruk ontstaat. Dit komt omdat de wetgeving ruimte biedt voor nieuwe initiatieven die voldoen aan de wet, maar wel de milieudruk verhogen. Daarom werken we samen met andere partners om de kwaliteit van de leefomgeving, zoals de luchtkwaliteit, voortdurend te monitoren. Hierdoor krijgen we steeds beter inzicht in de kwaliteit van de leefomgeving en helpt dit ons bij het opzetten van nieuwe initiatieven of het aanpassen van bestaande acties.

We hebben projecten geadviseerd, producten ontwikkeld en activiteiten uitgevoerd binnen de wettelijke of afgesproken termijn van de modulaire aanpak van het milieubeleid. In deze collegeperiode werken wij verder aan de uitbouw van de modulaire aanpak en vormt dit een onderdeel van de Provinciale Omgevingsvisie, die eind 2025 wordt vastgesteld. 

Wat hebben we in 2025 afgerond?

• Het project Grenzeloos meten 1.0 is afgesloten;
• We hebben de Verordening Luchthavens Provincie Limburg 2025 op 7 februari 2025 vastgesteld. Volgens planning had deze in 2024 klaar moeten zijn, maar door agenda technische redenen was de behandeling verschoven naar 2025.

Waar zijn we in 2025 mee gestart?

• We zijn begonnen met voorbereidende werkzaamheden om geluidsproductieplafonds (GPP's) voor provinciale wegen en regionale industrieterreinen vast te stellen. In mei is het voorstel in PS behandeld voor de bevoegdheidsverdeling tussen Gedeputeerde Staten en Provinciale Staten voor GPP’s bij regionale industrieterreinen. Geluidsproductieplafonds voor provinciale wegen worden uiterlijk in 2026 vastgesteld en voor regionale industrieterreinen uiterlijk in 2028. Dat is voor de in maart 2025 bij Koninklijk besluit bekend gemaakte wettelijke termijnen van 1 januari 2027 c.q. 1 januari 2029; 
• We verkennen de mogelijkheid om beleid te maken voor brandveiligheid bij afvalverwerkers. Deze verkenning willen we in Q4 2025 afronden;
• We werken aan de aanpak afval & CE. 

Waar werken we aan verder?

Wij werken aan onze activiteiten volgens planning. Een aantal activiteit lichten we uit:

• We voegen nieuwe relevante gegevens over de milieudruk toe aan ons bestaande overzicht van integrale gezondheidsindicatoren;
• De beleidsregels voor tijdelijk en uitzonderlijk gebruik (TUG) van luchtvaartuigen zijn verschoven van Q4 2024 naar Q2 2025. Deze vertraging komt door de langere verwerkingstijd van ingediende zienswijzen en de adviezen van de bezwarencommissie. Het laatste advies wordt medio mei verwacht;
• De oplevering van vier nieuwe meetstations en de toevoeging van ultrafijnstofmetingen op vier meetstations stond gepland voor 2023. Vanwege vertraging in het vinden van meetlocaties, leveringsproblemen en problemen met de aansluiting op het stroomnet, hebben we vertraging opgelopen. In 2024 zijn drie meetstations opgeleverd en we streven ernaar dat in Q3 2025 het vierde meetstation in gebruik zal worden genomen. Dit is afhankelijk van een tijdige aansluiting op het elektriciteitsnet;
• Wij werken aan de verduidelijking van de bepalingen over stiltegebieden in de Omgevingsverordening. Volgens planning ronden we dit in Q2 2026 af. We zijn voor de vaststelling afhankelijk van het proces rond de vernieuwing van de Omgevingsverordening, omdat deze in zijn geheel zal worden vastgesteld;
• Wij nemen deel aan de begeleidingscommissie van de verkenning naar de gezondheidseffecten van Chemelot door het RIVM in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (vervolg op de gewijzigde motie 3015 Berghorst ‘Onderzoek de gezondheidseffecten van Chemelot’). 

Waar gaan we nog mee aan de slag?

• In Q3 van 2025 starten we volgens planning met de actualisatie van de het SMOG protocol.  

Voor de uitvoering van product 4.2.1. wordt het budget in 2025 verhoogd met € 0,20 mln. Dit betreft de volgende begrotingswijzigingen:

• Aanschaf OGI-camera voor een bedrag van € 0,15 mln. waarmee het toezicht op Zeer Zorgwekkend Stoffen (ZZS) wordt geïntensiveerd;
• Voor de aanpak Afval en Circulaire economie wordt een bedrag van € 0,05 mln. toegevoegd aan de begroting. Hiermee wordt beoogd om over voldoende vak- en praktijkkennis binnen het VTH-instrumentarium te beschikken.

Deze voorstellen worden gedekt uit de programmareserve Energie.