1.3.1. Waterbeheer en waterkwaliteit regionaal systeem

Wij dragen zorg voor een meer klimaatbestendig watersysteem, dat kan omgaan met droogte en wateroverlast. Daarvoor geven wij samen met het Waterschap Limburg invulling en uitvoering aan het Provinciaal Waterprogramma 2022-2027. Een voortgangsrapportage over de eerste twee jaren van de looptijd van dit programma is aan Provinciale Staten aangeboden. In 2027 is er een duurzamer, robuuster en ecologisch gezonder watersysteem dat beter kan omgaan met wateroverlast en droogte en dat voorziet in voldoende water en verbeterde waterkwaliteit. Met dit doel houden wij in de ruimtelijke inrichting zoveel mogelijk rekening. 

Wij verbeteren de waterkwaliteit in onze beken en het grondwater om te voorzien in schoon en voldoende water voor natuur, landbouw, industrie en drinkwater, waarmee wij, binnen onze bevoegdheden, uitvoering geven aan de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). In Limburg worden maatregelen om de waterkwaliteit te verbeteren zoals de herinrichting van beken, het realiseren van vistrappen, verbetering van rioolwaterzuiveringsinstallaties en het verminderen van riooloverstorten door waterschap en gemeenten voortgezet. Door het waterschap is in 2027 de restantopgave beekherstel afgrond (72 km), de belasting van het oppervlaktewater met nutriënten uit een zestal rioolwaterzuiveringsinstallaties verminderd en zijn 24 vismigratieknelpunten opgelost.

Wij geven uitwerking aan het in het coalitieakkoord aangekondigde ‘Aanvalsplan waterkwaliteit’. De Europese Kaderrichtlijn water (KRW) vraagt van ons om uiterlijk in 2027 maatregelen te nemen om aan de waterkwaliteitsdoelen van deze richtlijn te voldoen. Wij zien dat met de huidige inzet het overal bereiken van deze doelen niet zal gaan lukken. Wij willen daarom een maximale inzet leveren om het bereiken van deze doelen dichterbij te brengen. Het aanvalsplan richt zich op die onderdelen waar wij als Provincie het verschil kunnen maken of waar wij vanuit onze positie een relevante bijdrage kunnen leveren. In 2027 zal met ondersteuning van de Provincie het aantal gemeentelijke riooloverstorten zijn afgenomen en het goede landbouwkundige gebruik zijn verbeterd (aanvullend op de inzet van het Rijk) waardoor emissies van nutriënten en gewasbeschermingsmiddelen zijn verminderd. Naast nieuw rijksbeleid zullen maatregelen in onze buurlanden nodig zijn om de doelen van de KRW te bereiken. 
Wij zetten daartoe in op project- en procesondersteuning van gemeenten bij het tegengaan van riooloverstorten, ondersteuning van agrariërs in het toepassen van landbouwmethodes die tot minder uitspoeling leiden, het actualiseren van (lozings-)vergunningen van bedrijven, het afkoppelen van regenwater en het gebruik van het diepe grondwater van de Roerdalslenk. Na de (nationale) ex-ante evaluatie van de KRW zullen wij deze evaluatie gebruiken om  het Aanvalsplan Waterkwaliteit waar nodig bij te stellen.
 
Wij zorgen voor een goede en actuele bescherming van ons grondwater ten behoeve van het drinkwater en het industriewater voor menselijke consumptie (conserven, frisdrank, bier). Wij werken daarvoor aan betere bescherming van het grondwater voor drinkwater via verschillende programma’s, waaronder het Limburgs programma Landelijk gebied (zie product 1.1.2.). 

Wij zetten in op goede hydrologische omstandigheden voor onze Natura2000 gebieden die kwetsbaar zijn voor verdroging. Wij voeren onderzoeken uit naar te nemen maatregelen en wij ondersteunen maatregelen om droogte tegen te gaan. In 2027 zijn hydrologische maatregelen (kwantitatief en kwalitatief) genomen om de 17 grondwaterafhankelijke Natura2000 gebieden in goede hydrologische toestand te brengen. 

Wij voeren onderzoek uit naar de aanpak van droogte, om zicht te krijgen op de mogelijkheden om waterverbruik te besparen en om het water dat in natte periodes valt, vast te houden voor droge periodes. Zo zorgen wij dat zoveel mogelijk water beschikbaar blijft voor landbouw, industrie, natuur en de drinkwatervoorziening en leveren al deze sectoren een bijdrage aan de aanpak van de droogte. Wij streven er naar om met betrokken partijen een convenant af te sluiten in 2025. Het doel is om maatregelen uit het convenant Waterbeschikbaarheid in 2027 in uitvoering te hebben. In 2027 zijn afspraken gemaakt met partijen in binnen- en buitenland over het gebruik van de grondwatervoorraad in de diepe Roerdalslenk, tevens rekening houdend met de afbouw van de bruinkoolwinning in Nordrhein-Westfalen, en de afspraken zijn in uitvoering.

Wij willen een goede en actuele bescherming van onze inwoners tegen wateroverlast en overstroming. Wij werken samen met Waterschap Limburg, Rijkswaterstaat en Limburgse gemeenten aan een betere waterveiligheid voor de Limburgers via het programma Waterveiligheid en Ruimte Limburg (WRL). Via de systematiek van het Groot Project worden Provinciale Staten hierover geïnformeerd. Vanaf medio 2025 worden urgente waterveiligheidsmaatregelen, mits ‘no-regret’, uitgevoerd. De stroomgebiedsplannen voor de Geul, de Geleenbeek en de Roer zijn vanaf eind 2027 in uitvoering en het principe Water Bodem Sturend is voor het aspect wateroverlast en waterveiligheid uitgewerkt. Daarnaast zijn waarschuwingssystemen verbeterd (early warning), en zijn concrete hulpmiddelen geboden om inwoners zelf meer waterbewust en -weerbaar te maken.

Wij maken met onze partners in de Euregio afspraken over inrichting en beheer van het watersysteem. In 2027 hebben wij in samenspraak met betrokken overheden in binnen- en buitenland normen voor wateroverlast in het regionale watersysteem geactualiseerd.

Rol Provincie: toetser, ondersteuner, procesmanager, subsidiënt, partner, bevoegd gezag

Wij geven in 2025 uitvoering aan de eerste fase van het Aanvalsplan waterkwaliteit.

Wij voeren in 2025 onderzoeken uit naar maatregelen om de hydrologische toestand van de grondwatergevoelige natuurgebieden te verbeteren en continueren de uitvoering van maatregelen.

Wij verlenen in 2025 subsidies aan partijen om maatregelen te nemen die zorgen voor een betere beschikbaarheid van water (Deltaprogramma Hoge Zandgronden) en aan gemeentelijke waterregio's om klimaatadaptieve maatregelen te nemen en het bewustzijn te stimuleren.

Wij sluiten in 2025 een convenant af met de partijen uit de bestuurlijke Klimaatadaptatietafel om maatregelen te nemen om watergebruik te verminderen en om meer watervast te houden.

Wij hebben het onderzoek van de Zuidelijke Rekenkamer naar drinkwater aan Provinciale Staten ter kennis gesteld en aangegeven welke acties op grond daarvan worden ondernomen ter veiligstelling van de drinkwatervoorziening.  

Wij houden toezicht op de uitvoering van maatregelen voor de KRW door gemeenten en waterschap en hebben daartoe een 'formele kolom' ingericht  conform het advies van Berenschot over de governance van de KRW.

Wij spreken het Rijk en onze buurlanden aan op hun verantwoordelijkheid voor het treffen van maatregelen, nodig om de doelen van de KRW te bereiken.

Veel van de doelstellingen uit het waterbeleid zijn gekoppeld aan het jaar 2027, hetgeen onder meer samenhangt met de vereisten die voortkomen uit de Kaderrichtlijn Water en de doelen die zijn gesteld in provinciaal waterprogramma en het beleidskader perspectief voor het landelijk gebied.

De beoogde resultaten voor 2025 dragen hieraan bij. Het doel om als Provincie Limburg een maximale bijdrage te leveren aan het bereiken van de KRW doelstellingen ligt op koers (vandaar de groene indicatie), hetgeen niet wegneemt dat met de huidige inzet van alle partijen het overal bereiken van de KRW doelen niet zal gaan lukken.

Voor de uitvoering van product 1.3.1. Waterbeheer en waterkwaliteit regionaal systeem wordt het budget verlaagd met € 11,32 mln. Dit wordt veroorzaakt door verschuiving van budgetten naar 2026:

• fasering van de SPUK E87 DHZ van € 16,04 mln.;
• fasering aanvalsplan waterkwaliteit € 1,75 mln.

Daarnaast wordt  het budget 2025 verhoogd door de volgende begrotingswijzigingen:

• de Nadere subsidieregels korte termijn maatregelen ten behoeve van waterveiligheid in Limburg 2024-2026 (kansenregeling) is opengesteld met een subsidieplafond van € 5,00 mln., daarbij is ook rekening gehouden met de personele formatie bij het cluster subsidies € 0,09 mln.;
• door de tariefsverhoging van de grondwaterheffing nemen zowel de lasten als de baten structureel toe met € 0,18 mln.;
• inzet provinciale cofinanciering DHZ € 1,20 mln.