1.1.1. Natuur, biodiversiteit en fauna

Wij willen de biodiversiteit in Limburg in stand houden en waar mogelijk versterken. Vanuit onze wettelijke taken en gemaakte afspraken, zetten wij in op behoud en herstel van habitattypen en leefgebieden van planten en dieren.

We werken daartoe aan het realiseren, inrichten en beheren van een robuust Natuurnetwerk Limburg (NNL) van goede kwaliteit. Wij versterken het beheer van de Limburgse natuurgebieden kwalitatief en kwantitatief en wij verlenen subsidies die nodig zijn voor afwaardering, inrichting, natuurherstel en (agrarisch) natuurbeheer. Wij verwerven gronden om te ruilen of gebiedsprocessen te faciliteren. Binnen de beschikbare middelen wordt doorgewerkt aan de wettelijke opgaven en doelstellingen van het coalitieakkoord op het gebied van natuur en stikstof. Maatregelen voor natuurherstel worden uitgevoerd, gebruik makend van onder meer de middelen van het Natuurpact en uit de SPUK's natuur. Naar verwachting zal de Ministeriële commissie Economie en Natuurherstel in het voorjaar van 2025 meer informatie geven over een verdere aanpak en inzet voor natuurherstel. Naast de doorontwikkeling van onze gebiedsgerichte aanpak richten we ook (beleids)instrumenten in om te komen tot een geborgde daling van de stikstofemissie. 

In 2025 werken wij aan actuele beheerplannen voor Limburgse Natura 2000-gebieden en starten wij met de evaluatie van beheerplannen waarvan de looptijd is verstreken. Limburg heeft met 24 Natura-2000 gebieden een bovengemiddeld grote opgave; Natura 2000 maatregelen worden met de hiervoor gedecentraliseerde middelen uitgevoerd. Wij werken aan concretisering van VHR-doelen buiten N2000 gebieden en inventariseren ecologische verbindingszones, voor een nog gerichtere bescherming en behoud van specifieke soorten. Mits hiertoe voldoende middelen door het Rijk beschikbaar gesteld zijn, hebben wij in 2027 met initiatieven van onderop een betekenisvolle bijdrage geleverd aan de groene opgaven 30% VHR en vergroting areaal en revitalisering bossen. Wij ondersteunen bedreigde diersoorten actief en passief en zorgen voor behoud van beschermde natuurwaarden. Hiertoe worden subsidies en opdrachten verleend. Als bevoegd gezag, op grond van de Omgevingswet, verlenen wij ontheffingen en vergunningen, monitoren wij, houden wij toezicht en handhaven wij. Wij ontwikkelen instrumenten die adequate uitvoering mogelijk maken. 

Het goed samenleven van mens en natuur verbeteren wij door versterking van het faunabeheer. Wij verlenen subsidies voor preventieve maatregelen om schade te voorkomen en geven opdrachten voor het verwijderen van exoten. 

Wij verbeteren het inzicht in de staat van instandhouding van de natuur, zodat middelen effectief kunnen worden ingezet (natuurmonitoring). Ook participeren wij in nationaal beleidsoverleg om de Limburgse belangen te behartigen. 

Wij benutten kansen om natuurdoelen (natuurinclusief) te realiseren samen met opgaven in andere sectoren, waaronder de natuurinclusieve isolatie van gebouwen met het oog op vleermuizen en vogels. Om te komen tot een natuurinclusieve samenleving leggen wij verbindingen met de aanpak van maatschappelijke opgaven, zodat van hieruit ook wordt  bijgedragen aan de realisatie van natuurdoelen. Zo stimuleren wij meervoudig doelbereik van de financiële middelen die voor deze opgaven beschikbaar zijn. Kansen dienen zich aan op het gebied van leefbaarheid (leefbaarheidsaanpak), klimaat en energie (pré-soortenmanagementplannen genoemd in het coalitieakkoord ‘Elke Limburger telt’), de woonopgave, natuurinclusieve landbouw, landschapsontwikkeling en het LPLG. 

Wij benutten de aanvullende intensiveringsmiddelen (€ 2 mln.) die door Provinciale Staten ter beschikking zijn gesteld voor het ondersteunen van initiatieven en projecten op het gebied van natuur en landschap die maatschappelijke draagvlak hebben en die invulling geven aan de in het beleidskader vastgestelde doelstellingen. 

Rol Provincie: bevoegd gezag, subsidiënt, partner, toetser, procesmanager, ondersteuner

De uitvoering van wettelijke taken ten behoeve van natuur en biodiversiteit loopt onverminderd door. De huidige realisatiesnelheid van de Ontwikkelopgave Natuur is onvoldoende om de doelstelling in 2027 te behalen. In de Mededeling portefeuillehouder inzake intensivering ontwikkelopgave (GS DOC-00729097) is aangegeven dat wij ons maximaal zullen blijven inspannen om in 2027 een zo groot mogelijk deel gerealiseerd te hebben en afspraken willen maken met het Rijk om de opgave uiterlijk in 2030 gerealiseerd te hebben. Gedeputeerde Staten hebben een maatregelenpakket vastgesteld waarmee de aanpak van de ontwikkelopgave wordt geïntensiveerd. Verder hebben Gedeputeerde Staten, naar aanleiding van het Statenonderzoek naar de kwaliteit van uitgevoerde natuurcompensatie in Limburg, acties in gang gezet om geconstateerde tekortkomingen bij de realisatie van natuurcompensatie aan te pakken.  

In 2024 is het areaal voor Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb) gegroeid ten opzichte van 2023, door samenwerking van agrariërs en particulieren in het agrarische collectief Natuurrijk Limburg en een uitgebreidere subsidiebeschikking. De lobby is erop gericht om in 2025 extra rijksmiddelen te verkrijgen teneinde dit areaal verder te laten stijgen.  

In reactie op de recente stikstof-uitspraken door de Raad van State wordt met prioriteit bezien hoe gekomen kan worden tot een geborgde aanpak voor de daling van stikstofemissies (zie ook 1.1.2.). Naast een gebiedsgerichte aanpak, wordt ook de inzet van generiek beleidsinstrumentarium bezien. Onder meer wordt gekeken naar het (in de POVI) aangeven van overgangsgebieden rond N2000-gebieden, waarin maatregelen op het gebied van stikstof, water en natuur kunnen worden getroffen. Geanticipeerd wordt op mogelijke aanpassingen van beleidsregels in de omgevingsverordening, bijvoorbeeld voor (intern)salderen en het instellen van een doelgebonden depositiebank. Ook wordt  bezien hoe een toezichts- en handhavingsaanpak en  monitoring kunnen bijdragen aan een geborgd maatregelenpakket. 

Vanuit actieve soortenbescherming is ingezet op het verkrijgen van Europese middelen voor de Limburgse aanpak ter bescherming van de Korenwolf. In maart heeft de Europese Commissie het LIFE-project Cricetus toegewezen, waardoor de Provincie Limburg een financiële bijdrage van circa € 750.000 mag tegemoetzien voor een internationaal project dat bijdraagt aan het onderzoeken en verbeteren van het leefgebied voor de Korenwolf.

In het eerste deel van 2025 stonden faunabeheer en exotenaanpak veelvuldig in de publiciteit en op deze terreinen zijn veel vragen van burgers en Provinciale Staten beantwoord. Jagers en Faunabeheereenheid zijn ondersteund door (intensiverings)middelen toe te kennen aan structurele taken en  projecten als de faunaoverleggen, Jagers in het Groen, de valwildregeling en het mentorenproject voor de opleiding van nieuwe jagers. Landelijk wordt onder meer meegedacht over de Stelselherziening Jacht en Faunabeheer, de nationale beveraanpak, het actieplan Invasieve exoten en de Landelijke Uitvoeringsagenda Wolf. De Provincies hebben daarnaast een gezamenlijk Wolvenplan vastgesteld. De subsidieregeling Faunaschadepreventie 2025 is opnieuw opengesteld. Daarnaast is de subsidieregeling opvang en vervoer zieke en gewonde inheemse in het wild levende beschermde dieren opengesteld voor de periode 2024-2027. In het kader van  de exotenbestrijding wordt onder meer ingezet op grensoverschrijdende samenwerking om de wasbeer te bestrijden en worden alternatieve beheermethoden onderzocht.  

Ter uitvoering van de Motie 3165 inzake de bever is de inventarisatie van het aantal bevers in Limburg gestart. Ter uitvoering van motie 3114 inzake Jacobskruiskruid zijn gesprekken gevoerd met belanghebbenden; een sonderende bespreking in de commissie LEO is later dit jaar voorzien. 

Eind 2024 is het Ministerie van LVVN gestart met een impactanalyse voor het herstelplan in het kader van de in 2024 vastgestelde Europese Natuurherstelverordening; als Provincie denken wij daarbij in IPO verband mee. Samen met Rijk en andere provincies is in januari 2025 de openstelling van de Nationale Databank Flora en Fauna gerealiseerd. 

Ten aanzien van Natuur, biodiversiteit en fauna streven wij deze statenperiode de volgende doelstellingen na:

• in 2027 is ter completering van het Natuurnetwerk Limburg NNL (Natuurpact 2013) 1.270 ha natuur ingericht – waarvoor op 990 ha nog functieverandering nodig is;
• mits hiertoe voldoende middelen door het Rijk beschikbaar gesteld zijn, hebben wij in 2027 met initiatieven van onderop een betekenisvolle bijdrage geleverd aan de groene opgaven 30% VHR en vergroting areaal en revitalisering bossen;
• het beheer van de Limburgse gebieden is kwalitatief en kwantitatief versterkt;
• Limburg heeft met 24 Natura-2000 gebieden een bovengemiddeld grote opgave; Natura 2000 maatregelen zijn uitgevoerd;
• kansen zijn benut om natuurdoelen (natuurinclusief) te realiseren in verbinding met opgaven in andere sectoren, waaronder de natuurinclusieve isolatie van gebouwen met het oog op vleermuizen en vogels;
• het goed samenleven van mens en natuur is verbeterd door de versterking van het faunabeheer;
• wij verbeteren het inzicht in de staat van instandhouding van de natuur, zodat middelen effectief kunnen worden ingezet;
• wij hebben in 2027 een deel van de emissiereductie van 3 KtonNH3/jr en 0,3Mton CO2 eq/jr gerealiseerd, met name door generiek rijksbeleid en de piekbelastersaanpak. De aanvullende aanpak door de Provincie heeft geleid tot vermindering van lokale deposities op N2000-gebieden en tot daling van de emissie van broeikasgassen.

In de eerste maanden van 2025 is onverminderd ingezet op het bereiken van deze doelen. Voor twee doelstellingen blijft het doelbereik achter.  

Ten aanzien van de ontwikkelopgave is de actuele realisatiesnelheid niet voldoende om de doelstelling in 2027 te behalen. Gedeputeerde Staten hebben inmiddels een versterkte realisatiestrategie vastgesteld en ook zal in overleg met IPO en LVVN worden bezien hoe omgegaan moet worden met het niet kunnen halen van de deadline in 2027.  

Ook de stikstofopgave is nog onvoldoende gerealiseerd, mede door de ontwikkelingen op Rijksniveau. Stikstof houdt het land én Limburg in de greep. Het is niet alleen een van de cruciale drukfactoren voor de natuur en biodiversiteit in Limburg, maar zorgt er ook voor dat  de vergunningverlening - in vrijwel alle sectoren - op slot zit. Met de ontwikkeling van het 'Limburgse Offensief Stikstof' (LOS) - zie ook 1.1.2. wordt ingezet op het nemen van geborgde maatregelen om de daling van de stikstofdepositie en natuurherstel (en uiteindelijk de instandhoudingsdoelen voor deze gebieden) te realiseren. 

Voor de uitvoering van product 1.1.1. Natuur, biodiversiteit en fauna wordt het budget per saldo verhoogd met € 2,92 mln. 

Enerzijds worden aan de exploitatiebegroting 2025 de volgende middelen toegevoegd: 

• openstellen subsidieplafond voor soortenmanagementplannen door inzet van SPUK E117 € 3,84 mln.;
• uitvoering motie 3165  inzake de bever € 0,21 mln. gedekt uit de programmareserve Landelijk gebied;
• uitvoering motie 3114 beheer Jakobskruiskruid/Akkerdistel € 0,10 mln. per jaar voor 2025 en 2026, gedekt uit de programmareserve Onvoorziene uitgaven.

Anderzijds worden door de fasering van de SPUK L16 Natuur fase 1, onderdeel boscompensatie middelen van € 1,23 mln. doorgeschoven naar de begroting 2026.