6.2.1. Erfgoed, monumenten en archeologie

Erfgoed wordt vaak gezien als dat wat Limburg écht Limburgs maakt. Erfgoed is overal en geeft kleur aan de omgeving. We blijven ons dan ook inzetten voor het behoud van erfgoed voor de huidige en toekomstige generaties. 

De Limburger kan hierdoor meer erfgoedlocaties bezoeken, omdat de toegankelijkheid gestimuleerd is en meer monumenten zijn opgeknapt voor de toekomst. Hierdoor is het straatbeeld verbeterd, zowel in de stad als op het platteland. Leegstaand monumentaal erfgoed staat er immers vaak slecht bij. Door bij te dragen aan de restauratie  van deze gebouwen komen meer van dit soort gebouwen in een betere staat. Ook is de Limburger die betrokken is als erfgoedvrijwilliger, geholpen bij zijn/haar erfgoedproject als de Provincie deze ondersteunt. Tegelijkertijd is erfgoed in brede zin beter toegankelijk voor een breed publiek waardoor iedere Limburger makkelijker kan genieten van of meedoen met ons Limburgs erfgoed.

Rol Provincie: subsidiënt, toetser, procesmanager, ondersteuner, partner

In 2026 voeren wij de volgende activiteiten uit die bijdragen aan het doel om erfgoed voor de huidige en toekomstige generaties te behouden:

• Wij geven uitvoering aan onze wettelijke taken op het gebied van archeologie en monumenten.
• Wij blijven ondersteuning geven aan zowel rijks- als gemeentelijke monumenten met een urgente restauratieopgave. Hieronder vallen ook de categorieën 'industrieel' en 'religieus' erfgoed.
• Wij ondersteunen vanuit de Programmabegroting enkele grote restauratieopgaven in Limburg waaronder bijvoorbeeld het Hornekwartier in Weert en kloosterdorp Steyl.
• Wij zetten onze ondersteuning aan archeologische projecten gericht op publieksbereik voort om de kennis over en het behoud van bijzondere Limburgse historische voorwerpen te stimuleren en om vrijwilligers te betrekken bij onderzoek.
• Wij zetten onze ondersteuning aan projecten gericht op publieksbereik voort, om de kennis over en het behoud van ons rijke en diverse erfgoed te bevorderen. Hierbij hebben we ook specifieke aandacht voor het klein Limburgs erfgoed.
• Wij zetten onze ondersteuning voor molens, groen erfgoed en kerken via de Monulisaregeling voort (amendement 179 Depondt c.s. inzake continuering Monulisa regeling).
• In 2026 zetten wij onze subsidierelatie met de begrotingsinstellingen op het gebied van erfgoed voort.
• Wij gaan door met onze provinciale lobby voor meer financiële steun van het Rijk bij grote monumentale opgaven en de bescherming van het Limburgse schutters- en gildewezen.
• Wij geven uitvoering aan het instrument 'Erfgoedlab' en helpen complexe monumentale opgaves via dit instrument verder.
• De gebiedsbiografie van Limburg wordt opgeleverd.
• Wij stimuleren het verduurzamen van monumenten door eigenaren subsidie te geven binnen de restauratie- en kerkenregeling voor verduurzamingsmaatregelen.

De inzet wordt om de hierboven onder 'kwaliteit' genoemde activiteiten in 2026 uit te voeren. Belangrijke focus heeft het uitvoeren van onze wettelijke taak. 

Het budget voor product 6.2.1. Erfgoed, monumenten en archeologie bedraagt € 16,68 mln. Dit bestaat uit 93% reguliere middelen en 7% personeelskosten. De reguliere middelen hebben vooral betrekking op restauratie van (rijks)monumenten, subsidies voor organisaties (Sociaal Historisch Centrum Limburg, Monumentenwacht, Steunpunt Archeologie en Monumenten, Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap, Stichting Restauratie Atelier Limburg Bisschoppelijk Centrum Rolduc), subsidieregelingen (Archeologie, Klein Limburgs Erfgoed, Kerken), bijdragen in het kader van Erfgoedlab, incidentele ontwikkelingen, Depot bodemvondsten, Via Belgica, Erfgoed OLS, Archeologisch onderzoek Maaspark Well, Hoes veur ’t Limburgs, Europees Erfgoedlabel, Stichting Liberation Route Limburg en uitvoering archeologiebeleid.

Nieuwe middelen
Voor de uitvoering van het Beleidskader Cultuur en erfgoed voor iedereen zijn in deze begroting voor 2026 de volgende lasten opgenomen:

• € 0,23 mln. voor Erfgoeddigitalisering (GS 1-7-2025);
• € 0,12 mln. voor Coöperatie Erfgoed Limburg (GS 1-7-2025);
• € 0,50 mln. voor Nieuwe ontwikkelingen Erfgoed (GS 1-7-2025).

Deze bedragen worden gedekt uit de Programmareserve Monumenten, erfgoed, archeologie.