5.1.2. Toekomstbestendige woonruimte

Met de (nog in te voeren) Wet versterking regie Volkshuisvesting (WvrV), krijgt de Provincie ook een wettelijke taak toegedicht op het woondossier. Regie van de Rijksoverheid en de Provincie op de woningmarkt wordt via deze wet versterkt door een versteviging van het juridisch instrumentarium. Als Provincie hebben we een stimulerende, ondersteunende en aanjagende rol richting partners om aan de gemaakte afspraak uit de Woondeal Limburg van minimaal 26.550 woningen te voldoen en om daar waar zich kansen aandienen, bij te dragen aan de ambitie van 20.000 extra woningen. Inmiddels is de Woondeal eind 2023 reeds opgehoogd met 3.000 woningen. De Woondeal betreft daarmee 29.550 woningen. De ambitie krijgt vorm. Met grootschalige woningbouw, zoals gepresenteerd in de vorm van ‘Limburg Centraal’,  woningbouw bij de IC-stations, maar ook kijken we naar de stads- en dorpsranden (het straatje erbij). De samenwerking tussen de overheden, woningcorporaties, markt en bewoners wordt geïntensiveerd en wordt aan verschillende tafels verankerd in duidelijke afspraken over de bouwprogrammering en ieders aandeel daarbinnen. Zo heeft bijvoorbeeld op 15 april 2024 de Woonkeuken plaatsgevonden in aanwezigheid van de minister van BZK, waarin we de voortgang van het bovenstaande met onze partners hebben gedeeld. 

Met de Woondeal, de Omgevingswet en de Wet versterking regie op de Volkshuisvesting wordt meer regie van de provincie en gemeenten gevraagd om de woningbouwopgave op te lossen. Om gemeenten te ondersteunen in deze nieuwe uitvraag, met als doel versnelling van de woningbouw, zullen we de middelen voornamelijk inzetten voor capaciteitsondersteuning bij gemeenten, te verdelen over een divers instrumentarium en proces- en uitvoeringsmiddelen.

Voor Limburg is de totaalopgave complex. Nieuwbouw, verbouw en herbouw zijn communicerende vaten, niet los van elkaar te zien en hangen samen met de kenmerken van de beschikbare locaties en de omliggende wijken. Overheden bouwen geen huizen of hebben deze in bezit. Daar komt nog bij dat Limburg een grensprovincie is en woningmarktontwikkelingen aan de andere zijden van de landsgrenzen altijd in zekere mate van invloed en tevens lastig te voorspellen zijn. Dit alles vergt een intensief samenspel tussen overheden, corporaties, markt en bewoners, flexibiliteit en een integrale toekomstgerichte blik. 

Rol Provincie: ondersteuner, procesmanager, partner

We acteren langs 3 lijnen:
1.    Versnelling uitvoering Woondeal;
2.    Limburgse aanpak bebouwde omgeving;
3.    Regie op de Volkshuisvesting en verrijken Woondeal.

Het belangrijkste doel is om de woningbouw sneller te laten verlopen en de Woondeal 2022-2030 uit te voeren. Om dit doel te bereiken, zijn vijf deelprojecten opgesteld die nauw met elkaar verbonden zijn. Deze projecten helpen gemeenten bij het uitvoeren van hun taken die te maken hebben met de Woondeal. Ook ondersteunen ze bij het maken van producten die nodig zijn vanwege de Wet versterking regie op de Volkshuisvesting.

We werken met een ‘Versnellingsmenu’, dat bestaat uit de volgende 5 projectlijnen:

  1. Extra capaciteit voor gemeenten in regionaal verband: wordt samen met de 3 regio’s nader uitgewerkt.
  2. Kennisdeling en -ontwikkeling: zittend personeel en zij-instromers (corporaties, waterschap, makelaars, marktpartijen zoals ontwikkelaars en aannemers, adviseurs zoals architecten en RO/woon beleidsmedewerkers gemeenten en Provincie). Tevens wordt aan bestuurlijke kennisdeling gewerkt plus betrekken we afdelingshoofden/teammanagers erbij.
  3. Kansrijk aanspreken van Rijksregelingen (ondersteunen van gemeenten om de complexe regelingen kansrijk aan te spreken).
  4. Versnellingstafels (provinciaal om oplossingen voor Limburgse knelpunten te vinden en te agenderen op de landelijke tafel en regionale versnellingstafels om locatie- of projectspecifieke knelpunten op te lossen).
  5. Standaardisatie en uniformiteit (bijvoorbeeld in de bouwstroom (procedures en certificering), maar ook bij het opstellen van de benodigde documenten).

Limburgse Aanpak bebouwde omgeving
Binnen dit traject werken we aan drie onderdelen.

Ten eerste werken we verder aan het plan Limburg Centraal. Het doel is om een duidelijk voorstel te maken waarmee Limburg zich kan ontwikkelen tot een groot gebied voor woningbouw.

Ten tweede wordt het proces ‘Straatje erbij’ verder uitgewerkt. Dit gebeurt op twee manieren:

  1. het wordt opgenomen in de plannen van gemeenten en regio’s als onderdeel van de Woondeal;
  2. er worden wijzigingen in de Provinciale Omgevingsvisie en Omgevingsverordening voorbereid. Deze wijzigingen worden later aan de Staten voorgelegd.

Ten derde wordt de rol van de Provincie op het gebied van bestaande woningen en de herontwikkeling van wijken verder uitgewerkt.

Regie op de Volkshuisvesting en verrijking Woondeal
De wet Versterking Regie op de Volkshuisvesting verplicht Rijk-Provincie-Gemeenten om een Volkshuisvestingsprogramma vast te stellen. In deze documenten wordt vastgelegd ‘waar, hoeveel en voor wie’ woningen worden gebouwd, hierbij dient ook de bestaande voorraad te worden betrokken. In het ‘voor wie’ zit specifieke aandacht voor diverse aandachtsgroepen. Deze kunnen én in de nieuwbouw (2/3e betaalbaar en 30% sociaal), maar ook in de bestaande voorraad huisvesting vinden (bijvoorbeeld via een gemeentelijke Huisvestingsverordening en Urgentieregeling, waar de Provincie een adviserende rol bij heeft).
De verrijking van de Woondeal heeft betrekking op de juiste verdeling van de nieuwe en bestaande woningvoorraad voor verschillende doelgroepen. Wij gaan door met het organiseren van de Woonkeuken, de Woonkamer en met de ambtelijke en bestuurlijke overleggen op regionaal niveau. In 2026 zullen we van start gaan met het opstellen van ons provinciaal Volkshuisvestingsprogramma.

Limburg Centraal                                                                                                        
In het voorjaar van 2024 hebben wij samen met het Rijk en zes intercitygemeenten in Limburg het ambitiedocument Limburg Centraal gepresenteerd. Hierin staat dat we ruim 30.000 woningen willen bouwen rond de stations van deze steden tot en met 2040. Om dit te realiseren, hebben we een samenwerking opgezet tussen het Rijk, de Provincie, de zes gemeenten, het Waterschap en netbeheerder Enexis. In november 2024 is tijdens het BO Leefomgeving het startsein gegeven om samen met de bovenstaande partijen een verstedelijkingsstrategie te ontwikkelen volgens het Plan van Aanpak Limburg Centraal.

In 2025 zijn we hier conform Plan van Aanpak mee gestart. Eveneens zijn we samen met de zes gemeenten gestart met het opstellen van de zes businesscases. ProRail, Arriva en NS worden hierbij betrokken. 

Verstedelijking gaat om het versterken van de woon-, werk en leefomgeving in deze steden. Zodoende wordt ook vanuit de economische portefeuille verstedelijking volgens Limburg Centraal ondersteund. We verwachten cofinancieringsvragen voor woningbouwprojecten vanuit de regio op basis van de businesscases. Eveneens is in het BOL van juni 2025 afgesproken dat Rijk en Regio samen de mogelijkheid verkennen om een integraal budget te realiseren ten behoeve van de verstedelijkingsopgave. Zodoende ontvangen Provinciale Staten in september van dit jaar een Statenvoorstel, waarin voorgesteld wordt om een programmareserve in te stellen ten behoeve van uitvoeringsgerichte ondersteuning van verstedelijking en woningbouw binnen de stationsgebieden van Limburg Centraal, indicatief bedrag € 50 mln. Statenbehandeling van dit voorstel is voorzien in november 2025.

Bestaande woningvoorraad en herstructurering
In het kader van het opstellen van het Volkshuisvestingsprogramma zal een aanpak bestaande woningvoorraad en herstructurering worden meegenomen, aangezien dit het meest geschikte instrument daarvoor is.

ad 3. Regie op de Volkshuisvesting en verrijking Woondeal                                                                                                                      
Woonzorgvisie
In de wet versterking regie op de Volkshuisvesting wordt niet meer gesproken over woonzorgvisies, maar over woonzorganalyses. Onder coördinatie van de Provincie hebben alle regio’s een woonzorganalyse opgesteld en landen de hieruit voortkomende (woningbouw)voornemens in de gemeentelijke en regionale woningbouwprogrammeringen en gemeentelijke Volkshuisvestingsprogramma's.

Volkshuisvestingsprogramma
Wij willen een provinciaal volkshuisvestingprogramma opstellen dat beleidsmatig antwoord geeft op de vragen “voor wie, hoeveel, waar en wanneer gaan we woningen bouwen?”. Het volkshuisvestingsprogramma is een instrument om het beleid uit de POVI uit te werken en te concretiseren. Daarbij moet worden aangegeven hoe wij zorg dragen voor voldoende woongelegenheid en welke acties we gaan ondernemen ter bevordering van voldoende woongelegenheid. Het opstellen gebeurt in samenwerking en afstemming met externe partijen. De start van het Volkshuisvestingsprogramma is uitgesteld. 

  • In 2027 is het woningaanbod ten opzichte van 2023 verbeterd door de beschikbaarheid van meer (betaalbare) woningen.
  • In 2027 zijn 17.500 woningen uit de Woondeal gerealiseerd.
  • In 2027 past het woningaanbod bij de woningbehoefte zoals onderschreven in de Limburgse Woondeal.
  • In 2027 zijn minstens 3.000 woningen van de ambitie van 20.000 woningen (planologisch) verankerd, waaronder de woningen bij locaties rondom OV-knooppunten.
  • Tussen 2023-2027 draagt de Provincie bij aan een effectieve samenwerking met gemeenten, marktpartijen, woningcorporaties en het Rijk om woningen uit de Woondeal Limburg te realiseren.
  • In 2024 hebben alle woonregio’s (3) onder coördinatie van de Provincie een Woonzorgvisie vastgesteld.
  • In 2025 is de Woondeal Limburg verrijkt met afspraken over de huisvesting van aandachtsgroepen.
  • In 2026 geeft het provinciale Volkshuisvestingsprogramma duidelijkheid over de provinciale opgave.
  • In 2027 hebben we samen met de gemeenten concrete invulling gegeven aan de ambities uit het LABO.

Het budget voor product 5.1.2. bedraagt € 1,79 mln. Dit bestaat uit 6% reguliere middelen en 94% personeelskosten. De reguliere middelen hebben vooral betrekking op de plancapaciteitsmonitor.

Nieuwe middelen

Voor de lange termijn is een terugkerende investering nodig om de Plancapaciteitsmonitor/JUNO te kunnen blijven gebruiken. De geregistreerde data in de PCM zijn essentieel om de woningbouwopgave en de afspraken uit de Woondeal te kunnen monitoren. Een bedrag van € 0,10 mln. wordt structureel toegevoegd aan de begroting.