1.3.1. Waterbeheer en waterkwaliteit regionaal systeem
Wij dragen zorg voor een meer duurzaam en robuust en ecologisch gezond watersysteem, dat kan omgaan met droogte en wateroverlast en dat voorziet in voldoende water en verbeterde waterkwaliteit. Daarvoor geeft de Provincie Limburg samen met het Waterschap Limburg invulling en uitvoering aan het Provinciaal Waterprogramma 2022-2027 en houdt in het ruimtelijk beleid rekening met water en bodem.
Wij verbeteren de waterkwaliteit in onze beken en het grondwater om te voorzien in schoon en voldoende water voor natuur, landbouw, industrie en drinkwater, waarmee binnen onze bevoegdheden, uitvoering wordt gegeven aan de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). In Limburg worden maatregelen om de waterkwaliteit te verbeteren zoals de herinrichting van beken, het realiseren van vistrappen, verbetering van rioolwaterzuiveringsinstallaties en het verminderen van riooloverstorten door waterschap en gemeenten voortgezet met het doel om deze maatregelen in 2027 genomen te hebben.
De Europese Kaderrichtlijn water vraagt van ons om uiterlijk in 2027 maatregelen te nemen om aan de waterkwaliteitsdoelen van deze richtlijn te voldoen. Wij zien dat met de huidige inzet het overal bereiken van deze doelen niet zal gaan lukken. Inzet is daarom om een maximale inzet te leveren teneinde het bereiken van deze doelen dichterbij te brengen. Daarvoor is uitwerking gegeven aan het in het coalitieakkoord aangekondigde ‘Aanvalsplan waterkwaliteit’. Dit aanvalsplan richt zich op die onderdelen waar wij als Provincie het verschil kunnen maken of waar wij vanuit onze positie een relevante bijdrage kunnen leveren. In 2027 zal met ondersteuning van de Provincie het aantal gemeentelijke riooloverstorten zijn afgenomen en het goede landbouwkundige gebruik zijn verbeterd (aanvullend op de inzet van het Rijk) waardoor emissies van nutriënten en gewasbeschermingsmiddelen zijn verminderd, lozingsvergunningen van bedrijven zijn geactualiseerd en de uitputting van het diepe grondwater in de Roerdalslenk wordt tegengegaan.
Daartoe zet de Provincie in op project- en procesondersteuning van gemeenten bij het opheffen van riooloverstorten, en ondersteuning van agrariërs in het toepassen van landbouwmethodes die tot minder uitspoeling leiden. Invulling wordt gegeven aan het actualiseren van lozingsvergunningen. Het streven is om in 2027 afspraken gemaakt te hebben met partijen in binnen- en buitenland over het gebruik van de grondwatervoorraad in de diepe Roerdalslenk, tevens rekening houdend met de afbouw van de bruinkoolwinning in Nordrhein-Westfalen.
Wij zorgen voor een goede en actuele bescherming van ons grondwater ten behoeve van het drinkwater en het industriewater voor menselijke consumptie (conserven, frisdrank, bier etc.). Daartoe werken wij aan betere bescherming van het grondwater voor drinkwater en via verschillende programma’s, waaronder het Limburgs Offensief Stikstof (LOS), aan het verbeteren van de grond- en oppervlaktewaterkwaliteit, met name gericht op nutriënten en bestrijdingsmiddelen.
Voor een toekomstbestendige drinkwatervoorziening wordt gezorgd door voldoende bronnen beschikbaar te stellen voor de drinkwaterbereiding.
Ingezet wordt in op goede hydrologische omstandigheden voor onze grondwaterafhankelijke Natura2000 gebieden die kwetsbaar zijn voor verdroging. Daartoe worden onderzoeken uitgevoerd naar te nemen maatregelen en worden maatregelen ondersteund om verdroging tegen te gaan. In 2027 zijn hydrologische maatregelen (kwantitatief en kwalitatief) genomen om de 17 grondwaterafhankelijke Natura2000 gebieden in goede hydrologische toestand te brengen.
Wij willen zorgen voor voldoende water voor de functies in Limburg die water nodig hebben (landbouw, natuur, industrie, drinkwater, beken, scheepvaart etc.). Onze ambitie is om het waterverbruik in 2050 met 20% te verminderen en het grondwaterpeil te verhogen met 10-50 cm. Het streven is om met betrokken partijen uit de Bestuurlijke Klimaatadaptatietafel Limburg (BKaL) een convenant Voldoende zoetwater af te sluiten in 2026, waarin partijen afspreken om meer water vast te houden en minder water te gebruiken. Het doel is om de maatregelen uit het convenant voldoende zoetwater 2027 in uitvoering te hebben.
De Provincie Limburg wil een goede en actuele bescherming van onze inwoners tegen wateroverlast en overstroming. Daartoe wordt met Waterschap Limburg, het Rijk en Limburgse gemeenten samengewerkt aan een betere waterveiligheid voor de Limburgers via het programma Waterveiligheid en Ruimte Limburg (WRL). In 2027 zijn urgente waterveiligheidsmaatregelen mits ‘no-regret’ uitgevoerd. De stroomgebiedsplannen voor de Geul, de Geleenbeek en de Roer zijn dan in uitvoering en het principe Water Bodem Sturend is voor het aspect wateroverlast en waterveiligheid uitgewerkt. Daarnaast zijn waarschuwingssystemen verbeterd (early warning), en zijn concrete hulpmiddelen geboden om inwoners zelf meer waterbewust en -weerbaar te maken.
Met onze partners in de Euregio worden afspraken gemaakt over inrichting en beheer van het watersysteem. In 2027 zijn in samenspraak met betrokken overheden in binnen- en buitenland normen voor wateroverlast in het regionale watersysteem geactualiseerd.
In 2026 geven wij invulling aan de doelstellingen uit het Provinciaal Waterprogramma op het gebied van waterkwantiteit en waterkwaliteit via onder meer de onderstaande maatregelen.
Voorwaarde voor een duurzaam en robuust watersysteem is onder meer dat er voldoende ruimte is voor het watersysteem en dat in onze ruimtelijke ordening voldoende rekening wordt gehouden met water en bodem. In de in 2025 vastgestelde provinciale omgevingsvisie is de ruimte voor het watersysteem een plek gegeven. Dit onder meer door het aanduiden en vastleggen van beekdalen, natte laagten, hellingen, droogdalen, overgangsgebieden rond Natura2000 gebieden, intrekgebieden Natura2000 gebieden, hydrologische bufferzones, grondwaterbeschermingsgebieden en waterwingebieden. In 2026 wordt aan Provinciale Staten een voorstel voor de Omgevingsverordening voorgelegd waarin de regels voor deze gebieden zijn opgenomen.
Het jaar 2026 is het één na laatste jaar waarin de maatregelen kunnen worden genomen om te voldoen aan de kwalitatieve en kwantitatieve opgaven van de Kaderrichtlijn Water. Hoewel wij als Provincie met onze partners er alles aan zullen doen om hieraan te voldoen, wordt voorzien dat niet alle opgaven overal tijdig gehaald zullen gaan worden. Voor doelen die niet tijdig haalbaar zijn moeten medio 2026 door Gedeputeerde Staten conceptbesluiten worden genomen, welke onderdeel gaan vormen van het eind 2026 vast te stellen ontwerp van het landelijke Stroomgebiedbeheerplan. Definitieve besluiten moeten in 2027 worden genomen als onderdeel van het eind 2027 door Gedeputeerde Staten vast te stellen Provinciaal Waterprogramma. Wij zijn met onze partners en met het Rijk, via het Bestuurlijk Overleg Kaderrichtlijn water (BO-KRW) hierover in overleg, waarbij samen met deze partners ook de juridische mogelijkheden en consequenties worden bezien.
In 2026 wordt verder uitvoering gegeven aan het aanvalsplan waterkwaliteit. De in 2025 ingehuurde projectleiders zullen in de jaren 2025 t/m 2027 gemeenten, waar nodig, ondersteunen bij de aanpak van overstorten. Waar nodig worden in 2026 waardenetwerken uitgevoerd (dit zijn demonstratieprojecten waarbij nieuwe technieken worden getoond waarmee de emissies van nutriënten en gewasbeschermingsmiddelen kunnen worden verminderd). Samen met onze binnenlandse en buitenlandse partners wordt gewerkt aan het in beeld brengen van de onttrekkingen en de gevolgen voor de Roerdalslenk met het doel hier afspraken over te maken.
Aan het einde van 2026, krijgt PS een voorstel aangeboden tot vaststellen van de Grondwaterheffingsverordening voor het daarop volgende jaar. Daarbij wordt de hoogte van de heffing in relatie tot de bestedingsdoelen bepaald.
Voor klimaatadaptatie wordt in 2026 verder invulling gegeven aan de strategie Waterklaar onder het Bestuurlijk Regionaal Overleg Limburg (BROL). Waterklaar is een project om inwoners van Limburg bekend te maken met het belang van alles rondom water in hun leefomgeving. Naast inwoners worden activiteiten vanuit Waterklaar in 2026 en 2027 uitgebreid naar scholengemeenschappen en bedrijven.
Onze inzet is om met onze partners de waterbeschikbaarheid in Limburg vergroten. Hierdoor kan Limburg beter omgaan met droogte. Samen met onze partners van de Bestuurlijke Klimaatadaptatietafel Limburg (BKaL) willen wij in 2026 een convenant ondertekenen om meer water vast te houden en om minder water te gebruiken.
In 2026 zal een voorstel voor aanpassing van de grondwaterbeschermingsgebieden aan Provinciale Staten worden aangeboden, ter verbetering van de bescherming van het grondwater voor de openbare drinkwatervoorziening. Dit doen wij via de herziening van de Omgevingsverordening Limburg. Na de herziening moeten de gebiedsdossiers van de grondwaterwinningen worden geactualiseerd en moet er een nieuw uitvoeringsprogramma worden opgesteld. Dit uitvoeringsprogramma zal door de provincie en de andere stakeholders bestuurlijk worden vastgesteld. Naar verwachting is dit eind 2026.
Samen met WML wordt onderzocht op welke wijze de openbare drinkwatervoorziening voor de periode tot 2050 kan worden geborgd. Daartoe inventariseren wij welke mogelijkheden er zijn en wanneer er een keuze moet worden gemaakt om tijdig de benodigde hoeveelheden water beschikbaar te hebben. Aangezien de benodigde tijd voor het realiseren van een nieuwe bron 10 jaar of meer bedraagt zal mogelijk op korte termijn al een keuze moeten worden gemaakt. Besluitvorming hierover door PS, middels vaststelling van de omgevingsverordening, is in de loop van 2026 voorzien.
De diepe pakketten van de Roerdalslenk vertonen een dalende stijghoogte. Daarmee voldoet dit grondwaterlichaam niet aan de eisen van de Kader Richtlijn Water. Omdat dit grondwaterlichaam wordt beïnvloed door onttrekkingen in Nordrhein Westfalen, Vlaanderen en Noord Brabant is grensoverschrijdende afstemming nodig om tot een afgestemd maatregelenpakket te komen om aan de KRW-eisen te voldoen. Het streven is om in 2026 afspraken te hebben gemaakt om aan de KRW te voldoen.
We gaan, in overleg met het waterschap, om de afspoeling van gewasbeschermingsmiddelen en de uitspoeling van nutriënten in beekdalen en in de zones rond de Natura2000 gebieden te onderzoeken, zodat efficiënte maatregelen voor natuurherstel kunnen worden genomen. Financiering zal zoveel als mogelijk plaatsvinden vanuit rijksmiddelen (SPUK's).
Op basis van de natuurbeheerplannen, de aanvullende natuurdoelanalyses en het advies van de ecologische autoriteit worden maatregelen uitgevoerd om de hydrologische situatie van de 17 grondwaterafhankelijke Natura2000 gebieden te verbeteren. Een deel van de maatregelen zal, op basis van recent uitgevoerd onderzoek, in 2026 worden uitgevoerd.
In 2026 worden daarom onderzoeken uitgevoerd om meer inzicht te verkrijgen in de werking van het ecohydrologisch systeem van de desbetreffende 17 grondwaterafhankelijke Natura2000 gebieden, teneinde meer specifieke maatregelen te kunnen nemen ten behoeve van het halen van Natura2000-doelen. Het gaat onder meer om de Maasduinen, het Swalmdal, de Meinweg, het Geuldal en de Weerter- en Budelerbergen.
Via het Deltaplan Hoge Zandgronden (DHZ) nemen partijen maatregelen om verdroging te voorkomen en de waterbeschikbaarheid te vergroten. In 2026 zullen het Waterschap Limburg en de Limburgse gemeenten aanvragen voor een bijdrage uit de subsidieregeling hebben ingediend en aan het werk zijn met de realisatie van projecten. Daarnaast activeren wij partijen om een aanvraag in te dienen voor maatregelen die voor einde 2027 kunnen worden uitgevoerd. In 2026 wordt bezien of de aanvullende provinciale subsidie moet worden bijgesteld om ons doelbereik te vergroten.
Het huidige Provinciaal Waterprogramma (PWP) heeft een looptijd van 2022 tot 2027. Het waterprogramma is een verplicht programma onder de omgevingswet. In 2026 starten wij met de voorbereiding van het programma dat einde 2027 gereed moet zijn.
Het budget voor product 1.3.1. Waterbeheer en waterkwaliteit regionaal systeem bedraagt € 20,76 mln. Dit bestaat uit 92% reguliere middelen en 8% personeelskosten.
De reguliere middelen ad € 19,11 mln. worden vooral gebruikt voor de subsidieregeling DHZ, aanvalsplan waterkwaliteit, oppervlaktewater, waterwinst nitraatresidumetingen, grondwater beheer, monitoring en meetnetten en waterprogramma 2022-2027.
Nieuwe middelen:
Aan dit product zijn geen nieuwe middelen toegevoegd.