1.1.1. Natuur, biodiversiteit en fauna

Onze inspanningen zijn erop gericht de biodiversiteit in Limburg in stand te houden en waar mogelijk te versterken. Vanuit onze wettelijke taken en gemaakte afspraken, zetten wij in op behoud en herstel van habitattypen en leefgebieden van planten en dieren. 

Naar verwachting zal in toekomstige Rijksplannen inzichtelijk worden hoeveel middelen beschikbaar komen om te werken aan de herstelopgave natuur en de stikstofopgave. Daarnaast zijn vanuit de SPUK Natuur 2 financiële middelen beschikbaar voor Limburg. Binnen de beschikbare middelen wordt doorgewerkt aan de wettelijke opgaven en doelstellingen van het coalitieakkoord op het gebied van natuur en stikstof. Maatregelen voor natuurherstel worden uitgevoerd, gebruik makend van onder meer de eigen provinciale middelen en uit de Specifieke uitkeringen voor natuur. Naast de doorontwikkeling van onze gebiedsgerichte aanpak richten we ook (beleids)instrumenten in om te komen tot een geborgde daling van de stikstofemissie.

De Provincie Limburg staat voor het realiseren en beheren van een robuust Natuurnetwerk Limburg (NNL) van goede kwaliteit. Conform het beleidskader is in 2027 ter completering van het Natuurnetwerk Limburg NNL (Natuurpact 2013) 1.270 ha natuur ingericht – waarvoor op 990 ha nog functieverandering nodig is. Onze versterkte inzet is erop gericht om hieraan, binnen de gestelde randvoorwaarden, zoveel als mogelijk invulling te geven. Het beheer van de Limburgse natuurgebieden wordt kwalitatief en kwantitatief versterkt en wij verlenen subsidies die nodig zijn voor afwaardering, inrichting, natuurherstel en (agrarisch) natuurbeheer. Ook wordt ingezet op het verwerven van gronden om te ruilen of gebiedsprocessen te faciliteren. 

In 2026 wordt gewerkt aan actuele beheerplannen voor de Limburgse Natura 2000-gebieden en aan de evaluatie van de beheerplannen waarvan de looptijd is verstreken. Limburg heeft met 24 Natura-2000 gebieden een bovengemiddeld grote opgave; Natura 2000 maatregelen worden met de begrote provinciale middelen uitgevoerd. De doelen uit de Vogel- en Habitatrichtlijn (VHR) buiten N2000 gebieden worden geconcretiseerd en ecologische verbindingszones geïnventariseerd. Wij ondersteunen initiatieven die bijdragen aan VHR doelbereik, vergroting van het areaal en revitalisering van de Limburgse bossen. Mits hiertoe voldoende middelen door het Rijk beschikbaar gesteld zijn, is in 2027 met initiatieven van onderop een betekenisvolle bijdrage geleverd aan de groene opgaven 30% VHR en vergroting van het areaal en revitalisering van bossen. Wij ondersteunen bedreigde diersoorten actief en passief en zorgen voor behoud van beschermde natuurwaarden. Hiertoe worden subsidies en opdrachten verleend.

Als bevoegd gezag, op grond van de Omgevingswet, verleent de Provincie Limburg ontheffingen en vergunningen, monitort, houdt toezicht en handhaaft waar nodig. Instrumenten worden ontwikkeld die adequate uitvoering mogelijk maken. 

Het goed samenleven van mens en natuur wordt verbeterd door versterking van het faunabeheer. Wij verlenen subsidies en opdrachten voor preventieve maatregelen om schade te voorkomen en voor het verwijderen van exoten. Ook wordt het inzicht in de staat van instandhouding van de natuur verbeterd, zodat beschikbare middelen voor natuur effectief worden ingezet (natuurmonitoring).

Door participatie in (inter)nationaal beleidsoverleg worden de Limburgse belangen behartigd. 

Kansen om natuurdoelen (natuurinclusief) te realiseren in verbinding met opgaven in andere sectoren worden benut. Dit betreft onder meer de natuurinclusieve isolatie van gebouwen met het oog op vleermuizen en vogels. Om te komen tot een natuurinclusieve samenleving wordt ingezet op een natuurlijke aanpak van maatschappelijke opgaven, zodat ook vanuit andere opgaven wordt bijgedragen aan de realisatie van natuurdoelen. Zo stimuleren wij meervoudig doelbereik van de financiële middelen die voor deze opgaven beschikbaar zijn. Kansen dienen zich aan op het gebied van leefbaarheid (leefbaarheidsfonds), klimaat en energie (pré-soortenmanagementplannen genoemd in het coalitieakkoord ‘Elke Limburger telt’), de woonopgave, natuurinclusieve landbouw, landschapsontwikkeling en de programmatische aanpak van de opgaven in het landelijk gebied. 

De aanvullende intensiveringsmiddelen (€ 2 mln.) die door Provinciale Staten ter beschikking zijn gesteld, worden benut voor het ondersteunen van initiatieven en projecten op het gebied van natuur en landschap die maatschappelijk draagvlak hebben en die invulling geven aan de in het beleidskader vastgestelde doelstellingen. 

Rol Provincie: bevoegd gezag, subsidiënt, partner, toetser, procesmanager, ondersteuner

In 2026 worden nieuwe bijdragen geleverd aan verbetering van de biodiversiteit en de natuur in Limburg. Dit doen wij door het continueren van onze wettelijke taken gericht op het ontwikkelen en uitvoeren van natuurbeleid. Het areaal Natuurnetwerk wordt uitgebreid en er wordt gewerkt aan herstel, inrichting en beheer van deze natuur.  Beheerplannen en natuurdoelanalyses worden opgesteld. In het verlengde hiervan worden onderzoeken uitgevoerd naar de benodigde aanvullende herstelmaatregelen en voeren wij natuurmonitoring uit. 

In september 2026 zal het Rijk het herstelplan in het kader van de Europese Natuurherstelverordening gereed hebben; via het IPO wordt hieraan een bijdrage geleverd. Samen met Rijk en andere provincies werken wij in dat kader ook door aan verbetering van de natuurmonitoring. 

De balans tussen mensen en de natuur wordt verbeterd door de provinciale taken op het gebied van faunabeheer uit te voeren. Dat gebeurt onder meer door subsidies te geven en opdrachten uit te voeren, bij bepaalde gevallen van schade door wilde dieren. Voor de bestrijding van exoten continueren wij in 2026 een gebiedsoverstijgende aanpak, in de vorm van onder andere 'lerend bestrijden' projecten. Samen met Limburgse gemeenten wordt gewerkt aan de in 2024 geïntroduceerde opzet voor Soorten Management Plannen. 

Vanuit de extra middelen voor Natuur en Landschap worden projecten en initiatieven gesteund en opgezet die maatschappelijk draagvlak hebben en met jagers, burgers, gemeenten, terreinbeherende organisaties werken aan meer vergroening, natuur en biodiversiteit buiten N2000 gebieden, en binnen dorpen en steden. In 2025 is daarvoor onder andere geïnvesteerd in het aantrekken van een ‘bossenmakelaar’ die verantwoordelijk is voor het aanjagen, stimuleren, het bemiddelen bij de aan- en verkoop van bossen, en het verbinden van grondeigenaren en initiatiefnemers om zo onze doelen uit de Limburgse Aanpak Bossen te halen. Dit zal in 2026 moeten leiden tot de eerste resultaten. Daarnaast worden in 2026 de extra middelen ingezet ter stimulering en facilitering van meer natuur en biodiversiteit in Limburgse gemeenten; daartoe start – met co-financiering van het Rijk - het project Basiskwaliteit Natuur in Roermond-Oost. Daarmee wordt tevens de Limburgse biodiversiteitstoolbox geïntroduceerd voor gemeenten.

Ten aanzien van Natuur streven wij deze statenperiode de volgende doelstellingen na:

• In 2027 is ter completering van het Natuurnetwerk Limburg NNL (Natuurpact 2013) 1.270 ha natuur ingericht – waarvoor op 990 ha nog functieverandering nodig is.
• Mits hiertoe voldoende middelen door het Rijk beschikbaar gesteld zijn, hebben wij in 2027 met initiatieven van onderop een betekenisvolle bijdrage geleverd aan de groene opgaven 30% VHR en vergroting areaal en revitalisering bossen.
• Het beheer van de Limburgse gebieden is kwalitatief en kwantitatief versterkt.
• Limburg heeft met 24 Natura-2000 gebieden een bovengemiddeld grote opgave; Natura 2000 maatregelen zijn uitgevoerd.
• Kansen zijn benut om natuurdoelen (natuurinclusief) te realiseren in verbinding met opgaven in andere sectoren, waaronder de natuurinclusieve isolatie van gebouwen met het oog op vleermuizen en vogels.
• Het goed samenleven van mens en natuur is verbeterd door de versterking van het faunabeheer.
• Wij verbeteren het inzicht in de staat van instandhouding van de natuur, zodat middelen effectief kunnen worden ingezet.
• Wij hebben in 2027 een deel van de emissiereductie van 3 KtonNH3/jr en 0,3Mton CO2 eq/jr teruggebracht, met name door generiek rijksbeleid en de piekbelastersaanpak. De aanvullende aanpak door de Provincie heeft geleid tot vermindering van lokale deposities op N2000-gebieden en tot daling van de emissie van broeikasgassen.

De beoogde resultaten voor 2026 dragen hieraan bij. 

Eind 2024 is geconstateerd dat de voortgang met betrekking tot de eerste doelstelling (‘ontwikkelopgave’) nog onvoldoende was. Hierop is begin 2025 een pakket aan maatregelen gedefinieerd en deze zijn in uitvoering. Per 1 januari 2025 was de ontwikkelopgave nog 980 ha in te richten en 817 ha functieverandering. Deze inspanningen lopen in 2026 door.

Eind 2024 is geconstateerd dat de voortgang op de emissiereductie nog onvoldoende was, en hierop is startende in 2025 zoveel mogelijk provinciaal bijgestuurd middels het Limburgs Offensief Stikstof (LOS) en via de lobby met IPO en Rijk. Deze inspanningen lopen in 2026 door (zie 1.1.2.).

Het budget voor product 1.1.1. natuur, biodiversiteit en fauna bedraagt € 40,96 mln. Dit bestaat uit 87% reguliere middelen; en 13% personeelskosten. De reguliere middelen worden vooral gebruikt voor het continueren van de wettelijke taken op het gebied van natuur, natuurbescherming en natuurmonitoring, aanpak van exoten, Natura 2000, soortenbescherming, exploitatiesubsidies en organisatiekosten.

Nieuwe middelen

In de begroting 2026 zijn nieuwe middelen vrijgemaakt ten behoeve Voor de uitvoering van het Beleidskader ‘Perspectief voor het landelijk gebied’. Het betreft de volgende onderdelen zoals beschreven in het statenvoorstel:

•    Aanpak invasieve exoten: Voor de verdere aanpak van exoten is € 0,30 mln. aan nieuwe middelen beschikbaar gesteld. Hiervan komt € 0,18 mln. uit de programmareserve Perspectief Landelijk Gebied en € 0,12 mln. ten laste van het begrotingsresultaat 2025.
•    Subsidie Raster Meinweg: Voor de subsidieverlening aan een zwart wildkerend raster is een bedrag van € 0,05 mln. aan nieuwe middelen ter beschikking gesteld. Dit bedrag komt volledig ten laste van het meerjarige begrotingsresultaat 2026-2029.