1. Perspectief voor het landelijk gebied

Blijvende prioriteit is nodig voor de grote uitdagingen waar het landelijk gebied van Limburg voor staat. De in gang gezette transitie vraagt de komende jaren majeure inzet van middelen en instrumenten om de landbouw te verduurzamen en toekomstperspectief te bieden, de natuur en waterkwaliteit te herstellen, stikstof- en broeikasgasemissies terug te dringen en verdroging en wateroverlast tegen te gaan. Tegelijkertijd zetten wij ons in voor de leefbaarheid van het landelijk gebied en het behoud van het unieke Limburgse landschap. Extra aandacht willen wij de komende periode geven aan de kwaliteit van de Limburgse bodem en water. Aanvullend wordt in deze voorjaarsnota voorgesteld 2 miljoen euro beschikbaar te stellen voor initiatieven op het gebied van natuur en landschap die het bereiken van de hierbij gestelde doelen ondersteunen. Er is veel te doen, de urgentie is groot. 
Met dit alles willen wij bijdragen aan perspectief voor het landelijk gebied, voldoen aan (inter)nationale verplichtingen en weer houdbare vergunningen verlenen voor nieuwe (economische) ontwikkelingen in Limburg. 

Via het LPLG (Limburgs Programma Landelijk Gebied) worden de doelen en opgaven gebiedsgericht met onze partners uitgewerkt tot concrete maatregelen. Het Rijk dient ons hiertoe de randvoorwaarden in de vorm van langjarige middelen en instrumenten beschikbaar te stellen. Om beleid en praktijk bij elkaar te brengen is tegelijkertijd inzicht nodig in wat er op het erf en in de gebieden speelt. De transitie is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van Rijk, Provincie en regionale partners. 

Wij willen nu aan de slag met de verduurzaming van de landbouw,  onder meer via het Blijversfonds, dat met eigen Provinciale middelen wordt ontwikkeld (zie programma 3 Werken aan een toekomstbestendige economie). We zetten in op agrarisch natuurbeheer, de legalisatie van de PAS-melders en een extra impuls op natuur-, landschap- en waterherstel. 

Via het programma WRL (Waterveiligheid en Ruimte Limburg) werkt de Provincie samen met het Waterschap Limburg en de Limburgse gemeenten aan een klimaatrobuust watersysteem dat bestand is tegen weersextremen. Door middel van aanpassingen in het watersysteem en in de ruimtelijke ordening is het mogelijk om de kans op overstromingen, zoals wij die in de zomer van 2021 hebben ervaren, te verkleinen.

In het Beleidskader Perspectief voor het Landelijk Gebied is de ambitie opgenomen om de bodemvitaliteit te vergroten. Hiervoor is een Masterplan gemaakt samen met de gemeenten (Afval Samenwerking Limburg) en het waterschap. Voor de uitvoering van dit masterplan is totaal € 2 miljoen beschikbaar vanuit de Programma reserve water en bodem.

Om de programmabegroting in lijn te brengen met de beleidskaders is de volgende structuurwijziging doorgevoerd:

• doel 1.2. Land- en tuinbouw en het daaraan gekoppelde product is verhuisd naar programma 3 Werken aan een toekomstbestendige economie, doel 3.5 Gezonde toekomst voor de land- en tuinbouw, product 3.5.1. Gezonde toekomst voor de land- en tuinbouw. Hiermee sluit de doelenboom van de (gewijzigde) begroting en het beleidskader op elkaar aan. Doel 1.2. is in de doelenboom niet langer zichtbaar;
• ook de bijhorende budgetten zijn verhuisd. Voor de totale begroting is dit een budgettair neutrale operatie. In dit programma gaat het budget onder het oude doel 1.2. naar nul en wordt toegevoegd aan programma 3. Het oorspronkelijke doel zal echter in de financiële tabellen (wettelijk verplicht), in tegenstelling tot de geactualiseerde doelenboom, wel zichtbaar blijven gedurende het dienstjaar 2024. Dit omdat de primitieve begroting op basis van deze structuur is vastgesteld. Op deze wijze blijven de financiën navolgbaar.
• onder doel 1.3. Water is een nieuw product 1.3.3. Bodemvitaliteit toegevoegd. 

Door uitvoering van het beleidskader Perspectief voor het Landelijk Gebied 2024-2027 werken we aan de grote uitdaging waar het landelijk gebied van Limburg voor staat. De maatschappelijke opgave die daarbij leidend is, is als volgt geformuleerd:

• Een vitaal landelijk gebied waarin de mens met een goed toekomstperspectief kan leven en werken en de natuur, de bodem en het water in goede staat zijn.

Aan de hand van indicatoren maken we zichtbaar hoe het over de lange termijn (trendmatig) gesteld is met deze maatschappelijke opgave.

Indicator 1: De mens met een goed toekomstperspectief (in ontwikkeling).
Bron: Te ontwikkelen

Indicator 2: De indicatoren van water (i) (Zie doelstellingen 1.3. Water) (in ontwikkeling).
Bron: -

Indicator 3: De indicatoren van Limburgse bodem (ii) (Zie doelstellingen 1.3. Water) (in ontwikkeling).
Bron: -

Indicator 4: De indicatoren van biotopen en leefgebieden (iii) (Zie doelstellingen 1.1. Natuur en Landschap) (in ontwikkeling).
Bron: -

Het beleidskader Perspectief voor het Landelijk gebied  voor de Statenperiode 2023-2027 is  in voorbereiding en beoogd om vast te stellen op 24 mei aanstaande door uw Staten. Volgens de Financiële verordening 2023 blijven de vigerende beleidskaders van kracht zolang er geen nieuwe zijn vastgesteld. Het betreft de beleidskaders: 

Provinciale omgevingsvisie
Provinciale omgevingsverordening
Provinciaal Waterprogramma 2022-2027
Natuurprogramma 2023-2030
Plan van aanpak invasieve exoten
Limburgse aanpak stikstofreductie en natuurverbetering
Nota Landschap verbindt Limburg

Het coalitieakkoord ‘elke Limburger telt’ bevat geen intensiveringsmiddelen binnen het domein natuur en landschap. Daarmee ontbreekt de mogelijkheid om in te spelen op initiatieven in de samenleving die bijdragen aan het bereiken van doelen uit het coalitieakkoord en de vertaling daarvan in het beleidskader ‘Perspectief voor het landelijk gebied’. Daarom wordt, conform aankondiging in het Statenvoorstel bij dat beleidskader, voorgesteld alsnog 2 miljoen euro vrij te maken voor initiatieven op het gebied van natuur en landschap die het bereiken van de in het beleidskader gestelde doelen passend ondersteunen. Voorstel is de financiering hiervan te bestemmen uit het voordelig jaarrekeningresultaat 2023, conform het Statenvoorstel Jaarstukken 2023. 

Voorgesteld wordt om de inzet van deze intensiveringsmiddelen te richten op:
•    faunabeheer (faunschadepreventie en uitvoering faunabeheer);
•    Limburgse Aanpak Bossen (met nadruk op de lijnen 3 en 4 uit de Limburgse bossenaanpak);
•    vermaatschappelijking (initiatieven voor versterking kwaliteiten landschap en natuurinclusieve samenleving; waaronder ook ruimte voor cofinanciering van (transitie van) nationale parken en grensparken en het onderdeel vermaatschappelijking/ vrijwilligersbijdragen).

Deze keuze sluit aan bij de informatie aan Provinciale Staten over initiatieven die bij gebrek aan intensiveringsmiddelen niet meer bekostigd kunnen worden en waarvoor de mogelijkheid van alternatieve dekking zou worden bezien. Met de keuze voor deze onderwerpen wordt tevens invulling gegeven aan de (gewijzigde) motie 3034 inzake uitvoering van het natuurprogramma Lijn 3. 

Voor de inzet van deze middelen zal gezocht worden naar slimme verbindingen met projecten en investeringen van derden, om zo een financiële multiplier te creëren en het maatschappelijk effect te versterken. Daarom wordt PS ook niet op voorhand gevraagd het bedrag toe te delen aan de individuele onderwerpen. Via de P&C-cyclus zal PS jaarlijks worden geïnformeerd over bestede bedragen en kunnen zij daarnaast besluiten over het deel van deze middelen dat jaarlijks uit de programmareserve ter beschikking wordt gesteld. Voor zover er in 2024 nog inzet van middelen aan de orde is, dan zal dit bij de najaarsnota worden verwerkt.