1. Perspectief voor het landelijk gebied

In 2024 en 2025 zijn in de Provincie Limburg meer hectares voor Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb) beheerd dan in het jaar 2023. Startjaar dataset is 2023. Cijfers zijn gebaseerd op ingetekend beheer vanuit subsidieaanvragen. 

Het aantal verworven hectares voor de Ontwikkelopgave neemt geleidelijk toe en is in 2023 opgelopen tot 1.708 ha. Doelstelling is de verwerving van 2600 ha in 2027. De groeisprong in de Voortgangsrapportage Natuur 2022 (VRN 2022) is toe te schrijven aan het administratief inboeken van een aantal in de loop van voorgaande jaren gerealiseerde projecten. De gegevens over 2024 zijn beschikbaar bij de Najaarsnota 2025. 

De realisatie van de inrichting van hectares voor de Ontwikkelopgave neemt geleidelijk toe en is in 2023 opgelopen tot 2.178 ha. Doelstelling is de inrichting van 3431 ha in 2027. De groeisprong in de Voortgangsrapportage Natuur 2022 (VRN 2022) wordt veroorzaakt door een administratieve correctie van gronden die al voor 2010 ingericht waren als natuurgebied. De gegevens over 2024 zijn beschikbaar bij de Najaarsnota 2025.

In de onderstaande grafiek zijn de trendlijnen te zien van kenmerkende Limburgse faunasoorten van de broedvogels, bosgebieden, heide gebieden en zoetwater- en moerasgebieden. Tot en met 2020 is de daling of stijging te zien ten opzichte van het indexjaar 1990. Voor boerenlandvogels is tussen 1990 en 2020 een sterk dalende trend te zien, terwijl de faunasoorten in bosgebieden juist toegenomen zijn. De faunasoorten in de Limburgse heidegebieden laten een stabiele ontwikkeling zien. Bij de faunasoorten in de zoetwater- en moerasgebieden is na een periode van toename een trend van afname ingezet rond 2007. Meer recente cijfers worden momenteel gecontroleerd; bij de najaarsnota zullen naar verwachting recentere cijfers beschikbaar zijn.

De grafiek geeft het verloop van de uitstoot van ammoniak (NH3) afkomstig uit de landbouw in kilogram per jaar in de Provincie Limburg. We maken hiervoor gebruik van cijfers van de Emissieregistratie (https://data.emissieregistratie.nl/) van het RIVM. Cijfers komen pas na 2 jaar beschikbaar vanwege de termijn van dataverzameling en de daaropvolgende nabewerking. De cijfers tot en met 2015 zijn gepresenteerd in blokken van 5 jaar, vanaf 2019 zijn de cijfers op jaarbasis. In de periode 2018-2022 heeft een daling van de ammoniakuitstoot van ongeveer 0,5 Kton plaatsgevonden. Voor Limburg wordt een reductieopgave van 3Kton voor de periode 2018-2030 gehanteerd.  

De grafiek laat het verloop van de CO2- en methaanemissie (in CO2 eq) voor de provincie Limburg zien voor de landbouwsector. We maken hiervoor gebruik van cijfers van de emissieregistratie (https://data.emissieregistratie.nl/)  van het RIVM. Cijfers komen pas na 2 jaar beschikbaar vanwege de termijn van dataverzameling en de daaropvolgende nabewerking. Voor methaan maakt het CBS gebruik van een omrekenmethode. Eén kilogram CO2-equivalent staat gelijk aan de broeikaswerking van 1 kilogram CO2. De cijfers tot en met 2015 zijn gepresenteerd in blokken van 5 jaar, vanaf 2019 zijn de cijfers op jaarbasis. De emissie nam in de periode 2018-2022 met ongeveer 300.000 kilogram af. Dit is gelijk aan de reductieopgave van 0,3 Mton tussen 2018 en 2030. 

Beekherstel is het meer natuurlijk inrichten van beken om de ecologie in de beek te herstellen. Hiermee leveren we ook een belangrijke bijdrage aan de doelen van de Europese Kader Richtlijn Water. De totale opgave van 72.1 kilometer dient in 2027 gerealiseerd zijn. In 2023 was 63,6 kilometer daarvan in uitvoering. Informatie over 2024 wordt in juli 2025 aangeleverd door het Waterschap Limburg.

Weergegeven is percentage meetpunten waarop verdroging is geconstateerd op basis voor de gemiddelde laagste grondwaterstand en de gemiddelde hoogste (voorjaars-)grondwaterstand. Daartoe wordt de gemiddelde waarde gehanteerd van de jaarlijkse waarden in een periode van 8 jaar. Hier zijn de resultaten voor de periode 2016 t/m 2023 gepresenteerd. 

WML heeft vergunningen voor het onttrekken van grondwater voor de openbare drinkwatervoorziening in Limburg. Om te zorgen dat er ook voor de lange termijn voldoende drinkwater is, monitoren we de vergunde hoeveelheid en de daadwerkelijk onttrokken hoeveelheid grondwater ten behoeve van drinkwater.  We zien de afgelopen jaren geen duidelijk trend in de onttrokken hoeveelheid drinkwater.  

Om in geval van een calamiteit, zoals het uitvallen van een winplaats, toch aan de verplichting tot levering van drinkwater te kunnen voldoen is reservecapaciteit nodig. Dat betekent dat een deel van de totaal vergunde hoeveelheid niet kan worden gebruikt om te voldoen aan de reguliere drinkwatervraag. Deze hoeveelheid bedraagt momenteel circa 16,7 miljoen m3/jaar. De totaal vergunde hoeveelheid (donkerblauwe lijn) minus de benodigde hoeveelheid om calamiteiten op te vangen levert de beschikbare hoeveelheid water om aan de drinkwatervraag te voldoen (lichtblauwe lijn).

In 2020 hebben Rijk en Provincies de landelijke Bossenstrategie opgesteld. In 2021 is begonnen met de uitvoering van de strategie. In 2021 heeft Limburg 4 ha bosuitbreiding gerapporteerd. In 2022 is 0 hectare gerapporteerd. In 2023 is 11 hectare gerapporteerd. 

Dit betreft de  oppervlakte natuur die Limburg gesubsidieerd wordt beheerd (Subsidiestelsel Natuur en Landschap).  Sinds 2018 neemt het aantal hectare gesubsidieerd beheerde natuur binnen het Natuurnetwerk Nederland (NNN) toe. Nieuwe gegevens over kalenderjaar 2023 zijn beschikbaar vanaf juli 2025.

Vanaf december 2024 is gestart met de systematische natuurschouw vanuit de Subsidieverordening Natuur en Landschap (SVNL).  De gegevens worden vanaf nu tweemaal per jaar opgeleverd. Op dit moment is er nog te weinig data beschikbaar om een trend te kunnen duiden. 

Het percentage van gerealiseerde en in uitvoering genomen Natura2000 maatregelen is licht gestegen in 2025 ten opzichte van 2024.  Peildatum tweede helft 2024 is 26-08-2024; peildatum eerste helft 2025 is 13-02-2025.

Doelstelling is om zoveel mogelijk gemeenten een soortenmanagementplan (SMP) op te laten stellen. In 2023 was nog geen van de 31 Limburgse gemeentes bezig met het opstellen van een SMP.  In 2024 zijn er 7 gemeenten gestart met het opstellen van een SMP.  Een SMP wordt ontwikkeld voor de gebouwde omgeving van een gemeente. Dit kan een gehele gemeente betreffen of een deelgebied. Deze grafiek maakt daar geen onderscheid tussen.    

De tabel laat zien welke totaalbedragen er jaarlijks door BIJ12 zijn getaxeerd en tegemoetgekomen aan faunaschade voor de Provincie Limburg. De getaxeerde schade is de schade zoals deze is vastgesteld door de taxateur. De uitgekeerde schade is de schade zoals deze is uitgekeerd aan de grondgebruiker conform de Limburgse beleidsregels tegemoetkoming faunaschade. We zien de laatste jaren een toename in zowel de hoogte van de getaxeerde schade als in de uitgekeerde tegemoetkoming faunaschade. Meer informatie over schade en welke dieren deze in Limburg voornamelijk veroorzaken is voor 2022 te vinden op de website van Bij12. 

In de grafiek wordt getoond hoeveel grondgebruikers met behulp van subsidie preventieve maatregelen hebben genomen ter voorkoming van faunaschade. Met de aanschaf en het plaatsen van preventieve maatregelen kan schade aan landbouw, veroorzaakt door in het wild levende beschermde diersoorten, worden voorkomen.  Aanschaf van wolfwerende afrastering  kan schade door de wolf aan hoefdieren  voorkomen. Door de komst van de wolf is er meer vraag naar subsidie voor wolfwerende afrastering. Dit biedt een verklaring voor de toename van aanvragen tussen 2020 en 2023. In 2024 werd 1 aanvraag ontvangen voor wolfwerende afrastering en vijf overige aanvragen voor preventieve maatregelen. 

Zoals in het NIL-actieplan beschreven percentage agrarisch ondernemers dat minimaal op niveau 2 werkt (R_18a)

 15% van de Limburgse melkveehouders doet op dit moment mee aan de biodiversiteitsmonitor. Bij niveau 2 is er sprake van een structurele integratie van natuurinclusiviteit in de bedrijfsvoering en wordt de agrobiodiversiteit in en boven de grond verbeterd. Bij niveau 3 is er sprake van een natuurinclusief bedrijf.  We zien een toename van het aantal melkveehouders dat niveau 2 of hoger scoort in de Limburgse Biodiversiteitsmonitor. In 2024 scoort 35% van de deelnemende melkveehouders niveau 2 of hoger, ten opzichte van 25% in 2023. In 2024 nam 1% van de akkerbouwers deel aan de biodiversiteitsmonitor. 

Bij hevige neerslag kan de capaciteit van de riolering worden overschreden en ongezuiverd rioolwater overstorten op het oppervlaktewater. Een dergelijke pieklozing kan het bereiken van de ecologische doelen van de KRW belemmeren. In deze grafiek is te zien hoeveel gemeentelijke overstorten van rioolwater er per jaar in de acceptabele en onacceptabele range vallen. Daarnaast is ook te zien hoeveel overstorten nog nader onderzocht worden om te bepalen of deze acceptabel of onacceptabel zijn.

Rioolwater Zuiveringsinstalaties (RWZI’s) vormen een van de bronnen van nutriënten in het oppervlaktewater. Een teveel aan nutriënten belemmert het bereiken van de ecologische doelen van de KRW.  In deze grafiek is weergegeven voor hoeveel van de 6 nog te saneren RWZI's in de periode tot 2027 de sanering in uitvoering is of al is gerealiseerd. 

Het opheffen van vismigratieknelpunten, zoals stuwen, is nodig om in 2027 te kunnen voldoen aan de ecologische doelen van de KRW.  Op 25 plekken zijn nog maatregelen om de vispassage beter mogelijk te maken.  In de grafiek is weergegeven op hoeveel van deze punten de werkzaamheden al zijn uitgevoerd of in uitvoering zijn.

Om aan de doelstellingen van de Kaderrichtlijn Water (KRW) te voldoen dienen in 2027 alle 17 grondwaterafhankelijke natura 2000 gebieden  in een goede hydrologische toestand te brengen. De grafiek toont aan voor hoeveel natura 2000 gebieden dit al is gerealiseerd, zowel bij de laagste als de hoogste gemiddelde grondwaterstand. Daarbij is bij beide de gemiddelde waarde van 8 jaren(2016-2013) als ijkpunt genomen. 

• In de bebouwde kern van Slenaken is de norm voor wateroverlast verhoogd van 1:25 naar 1:100.
• Bij het Steenen Huys bij Vlodrop is de norm voor wateroverlast verhoogd van 0 (geen norm) naar deels 1:100 en deels 1:25.

De normen voor wateroverlast zijn uitgedrukt als de (jaarlijkse) kans dat wateroverlast vanuit het regionale watersysteem (dit zijn de beken en rivieren in beheer bij het waterschap) optreedt. Het realiseren van deze normen is een inspanningsverplichting voor het waterschap. Een norm van 1:25 betekent voor het waterschap een inspanningsverplichting om de kans op wateroverlast niet groter te laten zijn dan een maal per 25 jaar. Bij een strengere norm van 1:100 mag de kans op wateroverlast niet groter zijn dan 1 maal per 100 jaar.  Wanneer er geen norm is, heeft het waterschap geen inspanningsverplichting om de kans op wateroverlast te beperken.